Başlık: II. Justinianus’un zaferle girişi
Sanatçı: Bilinmiyor
Tür: Duvar resmi, tarihi tasvir
Tarih: M.S. 7. yüzyıl
Boyutlar: Büyük ölçekli (kısmen korunmuş)
Malzemeler: Duvar resmi
Yer: Aziz Dimitrios Kilisesi, güney duvarı, Selanik
Selanik’teki ünlü Aziz Dimitrios Kilisesi’nin güney duvarında, M.S. 7. yüzyıla tarihlenen son derece önemli bir duvar resmi korunmuştur. Bu, bir Bizans imparatorunun, muhtemelen II. Justinianus’un, zaferle Selanik’e girişini tasvir eden tarihi bir sahnedir. Duvar resmi, kısmen korunmuş olmasına ve daha sonraki bir açılışla kesintiye uğramasına rağmen, erken Bizans döneminin nadir dünyevi sanat örneklerinden biri olarak olağanüstü sanatsal ve tarihi değere sahiptir. Tasvir, önemli bir tarihi olayın canlı bir temsilini yaratmak için güçlü anlatı unsurlarını ve teknik kısaltmaları birleştirir (Theocharidou-Tsapralē).
1. Duvar resminin ikonografik analizi
1.1 Kompozisyonun düzeni ve ana unsurları
İncelenen duvar resmi, Aziz Dimitrios Kilisesi’nin güney duvarında uzanmakta olup, çok katmanlı okuma seviyeleriyle karmaşık bir anlatı sahnesi sunmaktadır. Eser, daha sonraki bir açılış nedeniyle iki ayrı parçaya bölünmüştür, bu da anlatının iki tamamlayıcı bölümde düzenlenmesine olanak tanır. Mekanın karmaşık yapısı, mimari unsurların ve insan figürlerinin yan yana gelmesiyle, izleyicinin bakışını imparatorluk alayının belirli bir zafer yolculuğuna yönlendiren dinamik bir kompozisyon yaratır (Burke ve Scott).
1.2 İmparator II. Justinianus’un tasviri
Tasvirin merkezinde, II. Justinianus ile özdeşleşen hale ile çevrili imparator yer alır. Beyaz bir at üzerinde tasvir edilmiştir, bu da kraliyet statüsünü vurgular. Başını çevreleyen hale, onun ilahi kökenli gücünü ve Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcisi olarak özel rolünü belirtir. Vücudunun duruşu, sakin bir otorite ve üç çeyrek profildeki başı, Bizans imparatorluk figürlerinin tasvirine ilişkin gelenekleri takip eder. Yüzün belirgin özellikleri ve ifade gücüyle erken Hristiyan teknikleri, Helenistik geleneğin etkisini ortaya koyar.
1.3 Yanan Selanik’in tasviri
Duvar resminin ikinci bölümünde, tehlike altındaki Selanik şehrinin dramatik tasviri geliştirilmiştir. “Stadyumda Kutsal Kilise” olarak adlandırılan bir kilise binasının alanı ayırt edilebilir ve Aziz Dimitrios Kilisesi ile özdeşleştirilir. Mimari unsurlar, kilisenin iç mekanının tasvirine olanak tanıyan perspektif kısaltmalarla sunulurken, çatıdaki alevler yıkıcı saldırıyı ima eder. Üst katta dua eden kadınların endişeli ifadeleri ve kalkan ve mızraklarla gelen istilacıların varlığı, sahnenin dramatikliğini artırır.
1.4 Kötülüğün ve ilahi müdahalenin sembolik karşıtlığı
Düşman güçlerin ilahi koruma ile karşıtlığı özel bir ilgi sunar. İstilacılar inananları tehdit ederken, bir Rab meleği inananları korumak için iner ve şehri kurtaran ilahi müdahaleyi temsil eder. Tehdit ve kurtuluş arasındaki bu diyalektik ilişki, Bizans eğitimi ve sanatının merkezi bir temasıdır (Skedros).
1.5 Yazıtlar ve eserin yorumlanmasındaki önemi
Duvar resminde korunan yazıtlar, tasvir edilen unsurların tanımlanması için değerli bilgiler sunar. Sol taraftaki olası “Selanik” yazıtı ve “Stadyumda Kutsal Kilise”ye açıkça atıfta bulunulması, sahnenin topolojik belirlemesini sağlar. Yazıtlı kanıtlar, stilistik ve teknik özelliklerle birlikte, eserin 7. yüzyıla tarihlenmesi için belirleyici unsurlar oluşturur. (Daha fazla bilgi için şu kelimeyi arayın: Bizans duvar resmi yazıtları).
Hale ile çevrili imparator II. Justinianus, beyaz bir at üzerinde Selanik’e zaferle giriyor, Kılisura Savaşı’nda Slavlara karşı kazandığı zaferin ardından.
2. Tarihi bağlam ve önemi
2.1 Slavlara karşı zafer ve Selanik’e giriş
Duvar resminde tasvir edilen II. Justinianus’un Selanik’e zaferle girişi, 7. yüzyılın sonlarındaki belirli tarihi olaylarla ilişkilidir. En yaygın tarih yazımı yaklaşımlarına göre, tasvir, imparatorun Kılisura Savaşı’nda Slavlarla yaptığı zaferli çatışmanın ardından şehre girişine atıfta bulunur ve bu tarihsel olarak M.S. 688-689 civarına yerleştirilir. Bu askeri başarı, Balkan Yarımadası’ndaki yoğun demografik ve politik değişimlerin yaşandığı bir dönemde Makedonya’daki Bizans varlığının pekiştirilmesi açısından belirleyici bir öneme sahipti. Slav pusuya karşı etkili bir şekilde karşı koyma ve ardından gelen istilacıların püskürtülmesi, imparatorluğun kuzey sınırlarının güçlendirilmesi ve bölgedeki ticaret yollarının güvence altına alınması açısından kritik bir olaydı.
2.2 Şehrin koruyucusu Aziz Dimitrios
Duvar resminde “Stadyumda Kutsal Kilise” olarak adlandırılan Aziz Dimitrios Kilisesi’nin varlığı, operasyonun teolojik ve politik boyutunda şehrin koruyucu azizinin merkezi rolünü vurgular. Bizans anlayışına göre, Slavlara karşı zafer, Selanik’in ateşli savunucusu olarak kabul edilen Aziz Dimitrios’un mucizevi müdahalesine ve korumasına atfedilirdi. Kilisenin kutsal alanında inananları kurtarmak için inen meleğin tasviri, şehrin koruyucu azizi aracılığıyla ilahi müdahale geleneğini yansıtır. İmparatorluk otoritesinin hagiografik gelenekle bağlantısı, Bizans’ın politik teolojisinin temel bir unsurunu oluşturur ve ilahi onay yoluyla imparatorluk varlığının meşruiyetini güçlendirir.
2.3 İmparatorluk zafer girişinin sembolizmi
İmparatorun zaferle girişi (adventus) ritüeli, Bizans imparatorluğunun Hristiyan bağlamına uyarlanmış, Roma geleneğine kök salmış zengin sembolizmler taşır. II. Justinianus’un Selanik’e resmi girişi, beyaz bir at üzerinde ve askeri bir alayla birlikte, imparatorluk makamının ilahi krallıkla bağlantısını güçlendirerek, Hristiyan Palmiye Pazarı tasvirini tipolojik olarak yeniden üretir. İmparatorun başını çevreleyen hale, onun kutsal otoritesini artırır ve onu Tanrı’nın yeryüzündeki temsilcisi ve Mesih’in taklitçisi yapar.
2.4 7. yüzyılda Selanik’in stratejik önemi
7. yüzyılda Selanik, imparatorluğun askeri ve ticari operasyonlarında belirleyici bir rol oynayan, Bizans’ın Balkanlar’daki varlığının hayati bir merkeziydi. Dönem, Slav kabilelerinin akınları nedeniyle bölgede yoğun bir istikrarsızlıkla karakterize edilir ve Selanik’in Bizans kalesi olarak korunması stratejik bir öncelik haline gelmiştir. Şehrin tahkimatının güçlendirilmesi ve askeri varlık, imparatorluğun kuzey sınırlarının güvence altına alınması ve Ege’ye deniz ticaret yollarının korunması ihtiyacına yanıt veriyordu. (Daha fazla bilgi için şu kelimeyi arayın: Bizans Selanik Slav akınları).
2.5 II. Justinianus’un Selanik’e bağışları
II. Justinianus’un Slavlara karşı zaferinin ardından Selanik’e ziyareti, şehre imparatorluk lütfunun somut bir gösterimi için fırsat sundu. Tarihi kaynaklara göre, imparator, şehre tuz madenlerinin verilmesi de dahil olmak üzere önemli bağışlarda bulundu, bu da imparatorluğun kıyı bölgelerinin ekonomik olarak güçlendirilmesinin önemini ortaya koyar. Bu eylem, imparatorluğun savunma ve ekonomik yaşamında önemli rol oynayan eyalet merkezlerinin imparatorluk politikası çerçevesinde güçlendirilmesi bağlamına oturur ve Selanik’in Balkanlar’daki Bizans kalesi olarak tanınmasını yansıtır.
II. Justinianus’un duvar resminin teknik unsurları, perspektif kısaltmaları ve eseri 7. yüzyıla tarihlendiren Helenistik özellikler.
3. Sanatsal özellikler ve teknik
3.1 7. yüzyıl Bizans resminin teknik ve stilistik unsurları
Aziz Dimitrios’taki II. Justinianus’un duvar resmi, 7. yüzyılın resim sanatının, orta Bizans görsel dilinin şekillenmesinde belirleyici bir dönemin mükemmel bir örneğidir. Tasarım ve renkte hızlı, canlı ve özlü fırça darbeleriyle, Helenistik geleneğin güçlü etkisiyle karakterize edilir. Eserin korunmuş bölümleri, derinlik ve mekansal yapının etkili bir şekilde sunulmasına olanak tanıyan gelişmiş perspektif kısaltmaların uygulanmasını gösterir. Bu dönemin erken Hristiyan sanatı, anlatı canlılığı ve ifade gücüyle ayırt edilir, bu da 7. yüzyıl eserlerini daha sonraki dönemlerin daha katı ve daha fazla standartlaştırılmış kompozisyonlarından ayırır.
3.2 Duvar resminin Bizans sanat tarihindeki önemi
Bu özel duvar resminin önemi, kilise alanında dünyevi, tarihi bir tasvir olarak nadirliğinde yatmaktadır. Belirli bir tarihi olayın, gerçek kişilere ve yerlere açıkça atıfta bulunularak tasvir edilmesi, Bizans sanatının konusunu salt dini içeriğin ötesine genişletir. İkonografik kompozisyon, Bizans’ta politik ve dini ikonografinin bağlantısını ve dünyevi ve kutsal unsurları tek bir görsel anlatıda birleştiren Bizans sanatının estetik anlayışını belgeleyen değerli bir kanıttır.
3.3 Lesbos dalgası ve diğer dekoratif unsurlar
Kompozisyonu çevreleyen dekoratif unsurlar, özellikle kompozisyonu çevreleyen şeritlerdeki Lesbos dalgası motifi, özel bir ilgi sunar. Bu motif, klasik mimari dekorasyondan belirgin kökenlere sahiptir ve aynı yüzyıla tarihlenen kilisenin güney tarafındaki diğer tasvirlerde de bulunur, eserin tarihlendirilmesi için kanıtları güçlendirir. Erken Bizans sanatında klasik dekoratif unsurların hayatta kalması, Hellenistik-Roma geleneğinin devamlılığını ve Hristiyan imparatorluğunun sanatsal ifadesine entegrasyonunu belgeleyerek, erken Hristiyan sanatının temelini oluşturan karakteristik estetik yaklaşımı yaratır.
3.4 İnsan figürlerinin tasviri ve ifade nitelikleri
Kompozisyondaki insan figürlerinin tasviri, özellikle imparator ve maiyeti üzerinde durularak, büyük bir ilgi sunar. Yüzlerin ifadesi, vücutların duruşu ve hareketin tasviri, sanatçının tasvir edilen olayın duygusal boyutunu aktarma konusundaki sistematik çabasını yansıtır. İmparatorun beyaz atının sakin adımlarıyla uyumlu hızlı adımlarla öne çıkan genç figürler ve kilisenin üst katında dua eden kadın figürleri, sahneye dramatiklik katan ifade gücüyle tasvir edilir. Aynı görsel kompozisyonda bu farklı duygusal durumların karşıtlığı, Bizans sanatının estetik anlayışını karakterize eden yoğun bir anlatı dinamiği elde eder (Koubaraki-Panselinos).
3.5 Duvar resminin anlatı işlevi
II. Justinianus’un duvar resminin kompozisyonu, Bizans sanatının anlatı işlevlerini güçlü bir şekilde sergileyerek, bireysel unsurları tutarlı bir görsel anlatıya dönüştürür. Şehrin dışı, duvarı, mimari unsurları ve kilisenin iç mekanının eşzamanlı sunumuyla aynı görsel alanda ardışık olayların tasviri, Bizans anlatı sanatının konvansiyonlarını ortaya koyar. İmparatorun zaferle girişi ve bu girişten önceki dramatik olayların tasviriyle aynı kompozisyonda farklı zaman ve mekan seviyelerinin bir arada bulunması, Bizans sanatının öğretici ve anımsatıcı karakterini vurgular. (Daha fazla bilgi için şu kelimeyi arayın: Bizans anlatı resim tekniği).
II. Justinianus’un Bizans duvar resmi, hem imparatorluk otoritesini hem de şehrin ilahi korumasını tasvir ederek tarihi ve dini unsurları birleştirir.
Bizans’ın Selanik Zaferi ve Sanatsal Yansımaları
Aziz Dimitrios Kilisesi’nin kutsal duvarlarında yankılanan II. Justinianus’un Selanik’e görkemli zafer girişi, 7. yüzyıl Bizans İmparatorluğu’nun sadece politik bir başarısı değil, aynı zamanda sanatsal ve kültürel bir manifestosudur. Bu anıtsal duvar resmi, Bizans’ın iktidar, zafer ve ilahi müdahale kavramlarına dair derin anlayışını gözler önüne sererken, aynı zamanda dönemin karmaşık politik ve sanatsal ifadelerini de yansıtmaktadır. Bizans dünya görüşünün temel taşlarından biri olan politik otorite ve ilahi onay arasındaki karşılıklı etkileşim, bu duvar resminde canlı bir şekilde tasvir edilmiştir.
İkonografik Zenginlik ve Politik Teolojinin İfadesi
Olağanüstü teknik beceri ve zengin ikonografik detaylarla bezenmiş bu duvar resmi, sadece dekoratif bir unsur olmanın çok ötesine geçer. Bizans’ın semiyoloji ve politika arasındaki derin bağlarını açığa çıkarırken, aynı zamanda politik teoloji, tarihi hafıza ve estetik ifadenin çok katmanlı bir kanıtı olarak da işlev görür. Bu eser, Bizans sanatının Anadolu’daki zengin mirasıyla da paralellikler gösterir; tıpkı Kapadokya’daki kaya kiliselerindeki fresklerde olduğu gibi, Selanik’teki bu duvar resmi de dönemin sanatsal ve kültürel zenginliğini yansıtır. Günümüz izleyicisi için bu eser, Bizans’ın otorite, zafer ve ilahi müdahale kavramlarına dair eşsiz bir pencere açar ve dönemin politik ve sanatsal karmaşıklığını anlamamıza yardımcı olur. Tıpkı Girit Bizans ikonografisinin post modern resimde yarattığı etki gibi.
Sıkça Sorulan Sorular
Selanik’teki Justinianus duvar resminin kesin tarihlendirmesi nedir?
Duvar resmi, M.S. 7. yüzyıla, özellikle II. Justinianus’un Kılisura Savaşı’nda Slavlara karşı kazandığı zaferin gerçekleştiği 688-689 civarına tarihlenir. Bu tarihlendirmeyi destekleyen unsurlar arasında resmin stilistik özellikleri, dekoratif motifler (özellikle Lesbos dalgası), yazıtlı kanıtlar ve dönemin tarihi olaylarıyla ilişkilendirme yer alır.
Justinianus’un Bizans duvar resmi sanatı neden sanat tarihi için bu kadar önemlidir?
Önemi, kilise alanında dünyevi, tarihi bir tasvir olarak nadirliğinde yatar. Bizans’ta belirli tarihi olayların ikonografik tasvirine dair benzersiz bir kanıt sunar, politik ve dini sembollerin bağlantısını belgelendirir. Ayrıca, Helenistik özellikler, perspektif kısaltmalar ve canlı anlatı ile tekniği, Bizans resminin evrimi hakkında değerli bilgiler sunar.
Justinianus’un Selanik’e zaferle girişi Aziz Dimitrios ile nasıl bağlantılıdır?
İmparatorun girişinin resimsel tasviri, doğrudan Selanik’in koruyucu azizi Aziz Dimitrios ile ilişkilidir, çünkü duvar resminin sağ tarafında, çatısında alevler ve inananları kurtarmak için inen bir melek ile “Stadyumda Kutsal Kilise” tasvir edilmiştir. Justinianus’un zaferi, Aziz’in mucizevi müdahalesine atfedilirdi, bu da imparatorluk otoritesinin ilahi onay sembolizmini güçlendirir.
Justinianus’un duvar resminde hangi tarihi olaylar tasvir edilmiştir ve Selanik ile nasıl bağlantılıdır?
Duvar resmi, II. Justinianus’un Slav pusuya karşı koyduğu ve istilacıları yendiği Kılisura Savaşı’ndan (M.S. 688-689) sonraki olayları tasvir eder. Ardından, Bizans’ın Balkanlar’daki stratejik kalesi olan Selanik’e zaferle girdi. Ziyareti, şehre tuz madenlerinin verilmesi de dahil olmak üzere önemli bağışları içeriyordu, bu da bölgedeki Bizans varlığını ekonomik ve sembolik olarak güçlendirdi.
Justinianus’un duvar resminin tekniği, 7. yüzyıl Bizans sanatı hakkında neyi ortaya koyuyor?
Teknik, Bizans resminin geçiş aşamasını, Hellenistik-Roma geleneğinden güçlü unsurlarla ortaya koyar. Hızlı, canlı fırça darbeleri, perspektif kısaltmaların uygulanması ve canlı anlatı ile karakterize edilir. İnsan figürlerinin ifade gücüyle tasviri ve aynı kompozisyonda farklı zaman ve mekan seviyelerinin bir arada bulunması, orta Bizans görsel dilini şekillendirecek olan gelişen estetik anlayışı yansıtır.
Kaynakça
- Theocharidou-Tsapralē, Kalliopi, The Architecture of Hagia Sophia, Thessaloniki, 1988.
- Skedros, James Constantine, Saint Demetrios of Thessaloniki: Civic Patron and Divine Protector, 1999.
- Burke, John, and Roger Scott, Byzantine Macedonia: Identity, Image, and History, 2000.
- Koubaraki-Panselinos, Nausika, Bizans Resmi: Bizans Toplumu ve İmgeleri, 2000.
- Micheli, P.A., Bizans Sanatının Estetik Görünümü, 1946 (1. baskı), 1972 (2. baskı).
