Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή του 1774 έθεσε τα θεμέλια για τη μετέπειτα απελευθέρωση των Ελλήνων. Παρόλα αυτά, η βοήθεια της Ρωσίας αποδείχθηκε πρόσκαιρη.
Οι όροι της Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή
Η Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή υπογράφηκε στις 21 Ιουλίου 1774 μεταξύ της Ρωσικής και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, θέτοντας τέλος σε έναν επταετή πόλεμο μεταξύ τους. Με το Άρθρο 1 παραχωρήθηκε γενική αμνηστία σε όσους συμμετείχαν στις εχθροπραξίες εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένων πολλών Ελλήνων που είχαν εξεγερθεί το 1770 με την υποκίνηση της Ρωσίας.
Επιπλέον, με το Άρθρο 7 η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεσμεύτηκε επίσημα να προστατεύει το χριστιανικό δόγμα και τις εκκλησίες του σε όλη την επικράτειά της. Αν και αυτοί οι όροι σπάνια τηρήθηκαν πλήρως στην πράξη, έδωσαν στη Ρωσία το ηθικό πλεονέκτημα να εγείρει αξιώσεις ως προστάτιδα δύναμη των Ορθόδοξων Χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Η Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή περιείχε ακόμη ρητές εγγυήσεις για τους κατοίκους των Ελληνικών νησιών που επιστράφηκαν στον Οθωμανικό έλεγχο, όπως απαλλαγή φόρων για δύο χρόνια και δικαίωμα μετανάστευσης. Παρόλο που οι περισσότερες από αυτές τις υποσχέσεις δεν τηρήθηκαν, εν τούτοις αποτέλεσαν σημαντικά διπλωματικά ερείσματα υπέρ των Ελλήνων στο μέλλον.
Συνολικά, παρά τις ατέλειές της στην πράξη, η Συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή υπήρξε ορόσημο για την πορεία προς την απελευθέρωση των Ελλήνων. Έθεσε τα θεμέλια για τη μετέπειτα ευρωπαϊκή επέμβαση υπέρ της ελληνικής ανεξαρτησίας, δίνοντας στη Ρωσία νομιμοποίηση ως προστάτιδα δύναμη των Ορθοδόξων.
Η συμβολή της Ρωσίας στον αγώνα
Η Ρωσία έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην υποκίνηση της Ελληνικής επανάστασης του 1770, στέλνοντας στόλο και στρατεύματα για να συνδράμουν τους επαναστατημένους Έλληνες. Αρχικά κατέλαβε σημαντικά οχυρά στην Πελοπόννησο όπως την Πύλο, ενώ Έλληνες πυρπολητές βοήθησαν στη συντριβή του Οθωμανικού στόλου στη ναυμαχία του Τσεσμέ.
Ωστόσο, τα Ρωσικά στρατεύματα αποχώρησαν σταδιακά μετά τη σύναψη της Συνθήκης του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, αφήνοντας τους επαναστατημένους Έλληνες εκτεθειμένους στα αντίποινα των Οθωμανών. Οι σφαγές και οι καταστροφές που ακολούθησαν στην Πελοπόννησο και αλλού υπήρξαν τρομακτικές. Ειδικά οι Μανιάτες υπέστησαν βαριά πλήγματα καθώς πολλοί από τους οπλαρχηγούς τους εκτελέστηκαν.
Παρ’ όλα αυτά, η ριζική αλλαγή που επέφερε η Συνθήκη στην ισορροπία δυνάμεων στα Βαλκάνια άνοιξε το δρόμο για περαιτέρω εξελίξεις, διότι η Ρωσία αναδείχθηκε πλέον σε ισχυρό προστάτη των Ορθόδοξων Χριστιανών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ η τελευταία μπήκε σε πορεία παρακμής. Αυτή η σταδιακή μεταβολή των συσχετισμών θα αποδεικνυόταν μακροχρόνια ευνοϊκή για τους Έλληνες, καθώς τους έδινε περιθώρια για νέους αγώνες.
Η εγκατάλειψη της εξέγερσης
Η αποχώρηση των Ρωσικών στρατευμάτων μετά τη Συνθήκη του 1774 άφησε τους επαναστατημένους Έλληνες ουσιαστικά αβοήθητους. Χωρίς τη στήριξη μιας μεγάλης δύναμης, η εξέγερσή τους κατεστάλη βίαια από τις Οθωμανικές δυνάμεις κατά τα επόμενα χρόνια.
Οι λεηλασίες που ακολούθησαν κυρίως από Βαλκάνιους μισθοφόρους υπήρξαν τρομακτικές. Ολόκληρα χωριά ισοπεδώθηκαν στην Πελοπόννησο και χιλιάδες κάτοικοι εκδιώχθηκαν και πουλήθηκαν ως σκλάβοι. Ακόμη και οι Μανιάτες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να καταφύγουν στα βουνά για προστασία.
Παρά τη σκληρή καταστολή όμως, το πνεύμα της αντίστασης δεν έσβησε. Ορισμένοι οπλαρχηγοί όπως ο Κολοκοτρώνης κατάφεραν να διαφύγουν και να συνεχίσουν τον αγώνα από τα βουνά. Η θυσία και το παράδειγμα αυτών των ηρώων θα εμπνέει τις επόμενες γενιές των Ελλήνων στον αγώνα για την ελευθερία.
Το αποτέλεσμα για τους Έλληνες
Παρά την τελική αποτυχία της εξέγερσης του 1770, ο αγώνας των Ελλήνων δεν υπήρξε μάταιος. Η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή άνοιξε το δρόμο για σημαντικές πολιτικές εξελίξεις που ωφέλησαν μακροπρόθεσμα το έθνος.
Πρώτον, η Ρωσία αναδείχθηκε σε ισχυρή προστάτιδα δύναμη των Ορθόδοξων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αυτό της έδωσε δικαίωμα επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις της τελευταίας όσον αφορά τους Χριστιανούς. Έτσι, κάθε παραβίαση των όρων της Συνθήκης αποτελούσε αφορμή για Ρωσικές διαμαρτυρίες και αξιώσεις.
Δεύτερον, η Συνθήκη παρείχε ουσιαστικές εμπορικές προνομιακές σχέσεις στους Έλληνες με τη Ρωσία. Αυτό ενίσχυσε σημαντικά τη ναυτιλία και το εμπόριο των Ελληνικών κοινοτήτων, δίνοντας ώθηση στην οικονομική τους ανάπτυξη.
Τρίτον, ενδυναμώθηκε το πνεύμα του αγώνα στους Έλληνες και δημιουργήθηκαν πρότυπα ηρωϊσμού και θυσίας, όπως των Μανιατών οπλαρχηγών. Αυτά θα ενέπνεαν τις μελλοντικές γενιές στους επόμενους αγώνες.
Τέλος, η Συνθήκη αποτέλεσε το έναυσμα για τη μετέπειτα οργανωμένη ευρωπαϊκή επέμβαση υπέρ της ελληνικής υπόθεσης. Διότι έδωσε στη Ρωσία το νομικό πρόσχημα να παρέμβει ως προστάτιδα δύναμη των Ορθοδόξων, πράγμα που αργότερα οδήγησε σε συντονισμένη δράση με τις άλλες Μεγάλες Δυνάμεις υπέρ της Ελλάδος.
Συνοψίζοντας, η Συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή υπήρξε σταθμός στην ιστορία του Νεότερου Ελληνισμού. Παρά την προδοτική εγκατάλειψη της επανάστασης του 1770, έθεσε τα θεμέλια για τους μετέπειτα απελευθερωτικούς αγώνες. Χάρις σε αυτήν, η Ρωσία αναδείχθηκε σε προστάτιδα δύναμη των Ελλήνων, ενώ παράλληλα ενισχύθηκε οικονομικά ο Ελληνισμός. Το όραμα της λευτεριάς παρέμεινε ζωντανό.
Βιβλιογραφία
Papoulidis, K.K. (1992). Οι Έλληνες της Ρωσίας τον 19ο και στις αρχές του 20ού αιώνα. Βαλκανικά Σύμμεικτα.
Brewer, David. Greece, The Hidden Centuries. I.B. Tauris, 2010.
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.