Η σούστα, ένας από τους πιο αγαπημένους παραδοσιακούς χορούς της Κρήτης και όλου του Αιγαίου, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής κληρονομιάς των νησιών. Με τις ρίζες της να χάνονται στα βάθη των αιώνων, η σούστα συνεχίζει να εμπνέει και να ενώνει τις γενιές, διατηρώντας ζωντανή την παράδοση και τον πολιτισμό του Αιγαίου.
Με τους γρήγορους ρυθμούς και τις εντυπωσιακές φιγούρες της, αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς παραδοσιακούς χορούς του Αιγαίου. Η προέλευση της χάνεται στα βάθη της ιστορίας, με τις πρώτες αναφορές να εντοπίζονται ήδη από τον 19ο αιώνα. Όπως αναφέρει η Π. Ριάκ στο άρθρο της “The Σούστα in the Aegean”, η σούστα αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνικών εκδηλώσεων και των γιορτών στην Κρήτη και στα νησιά του Αιγαίου (Ριάκ, 2005). Σήμερα, ο χορός αυτός εξακολουθεί να κατέχει περίοπτη θέση στις εορταστικές εκδηλώσεις και τα πανηγύρια, ενώ παράλληλα διδάσκεται σε σχολές χορού και πολιτιστικούς συλλόγους, μεταλαμπαδεύοντας την παράδοση στις νεότερες γενιές.
Η ιστορία και η εξέλιξη
Ένας από τους πιο εμβληματικούς παραδοσιακούς χορούς της Κρήτης, έχει τις ρίζες της στα βάθη των αιώνων. Οι πρώτες αναφορές εντοπίζονται ήδη από τον 19ο αιώνα, όταν ο χορός αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι των κοινωνικών εκδηλώσεων και των γιορτών στα νησιά του Αιγαίου (Ριάκ, 2005). Η ονομασία “σούστα” πιστεύεται ότι προέρχεται από την ιταλική λέξη “susta”, που σημαίνει “ελατήριο” ή “αναπήδηση”, αντανακλώντας τον ζωηρό και γεμάτο ενέργεια χαρακτήρα του χορού.
Με το πέρασμα των χρόνων, η σούστα εξελίχθηκε και απέκτησε διαφορετικές παραλλαγές σε κάθε νησί του Αιγαίου. Στην Κάσο, για παράδειγμα, συνδέεται άρρηκτα με τα τοπικά έθιμα και τις κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως γάμους και πανηγύρια (Βρετού, 2012). Σε άλλα νησιά, όπως η Κάρπαθος και η Ρόδος, η σούστα απέκτησε δικές της ξεχωριστές φιγούρες και βήματα, ενσωματώνοντας στοιχεία από την τοπική παράδοση και κουλτούρα.
Η μουσική και ο ρυθμός της σούστας
Η μουσική της σούστας χαρακτηρίζεται από γρήγορους, εύθυμους ρυθμούς και συνήθως συνοδεύεται από παραδοσιακά όργανα, όπως το βιολί, το λαούτο και το τουμπί. Ο ρυθμός της είναι συνήθως σε μέτρο 2/4 ή 4/4, με έμφαση στον πρώτο χρόνο του μέτρου. Η μελωδία της συχνά βασίζεται σε δημοφιλείς σκοπούς του Αιγαίου, οι οποίοι μεταδίδονται από γενιά σε γενιά.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ των μουσικών και των χορευτών είναι ένα ακόμη κύριο χαρακτηριστικό της σούστας. Οι μουσικοί ακολουθούν τους χορευτές, προσαρμόζοντας τον ρυθμό και την ένταση ανάλογα με τη διάθεση και την ενέργεια του χορού. Αυτή η δυναμική σχέση δημιουργεί μια μοναδική ατμόσφαιρα, όπου η μουσική και ο χορός συνυπάρχουν αρμονικά, αντανακλώντας το πάθος και τη ζωντάνια της παράδοσης του Αιγαίου.
Η σημασία της σούστας στην πολιτιστική παρακαταθήκη του Αιγαίου
Η σούστα αποτελεί ένα ζωντανό σύμβολο της πολιτιστικής παρακαταθήκης του Αιγαίου, συνδέοντας το παρελθόν με το παρόν. Μέσα από τη διδασκαλία και τη μετάδοση του χορού από γενιά σε γενιά, συμβάλλει στη διατήρηση της πολιτιστικής ταυτότητας των νησιών και ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ των κατοίκων (Συντιχάκη & Φούντζουλας, 2019).
Επιπλέον, λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ των γενεών, καθώς οι παλαιότεροι μεταδίδουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους στους νεότερους. Αυτή η αλληλεπίδραση ενισχύει την κοινωνική συνοχή και διασφαλίζει ότι η παράδοση της σούστας θα συνεχίσει να ζει και να εξελίσσεται στο μέλλον. Η σούστα δεν είναι απλώς ένας χορός, αλλά μια ζωντανή έκφραση της πολιτιστικής κληρονομιάς του Αιγαίου, που ενώνει τους ανθρώπους και τους συνδέει με τις ρίζες τους.
Η σούστα ως μέσο έκφρασης και επικοινωνίας
Η σούστα, πέρα από την καθαρά καλλιτεχνική της διάσταση, λειτουργεί και ως ένα ισχυρό μέσο έκφρασης και επικοινωνίας για τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου. Μέσα από τις γρήγορες κινήσεις, τα πηδήματα και τις στροφές, οι χορευτές εκφράζουν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους, μεταδίδοντας μηνύματα χαράς, πάθους και περηφάνιας για την παράδοσή τους.
Ο χορός γίνεται ένας τρόπος να μοιραστούν οι άνθρωποι τις χαρές και τις λύπες τους, να γιορτάσουν τα σημαντικά γεγονότα της ζωής τους και να ενισχύσουν τους δεσμούς της κοινότητας. Με την έντονη και γεμάτη ενέργεια φύση της, ενθαρρύνει την αλληλεπίδραση και την επικοινωνία μεταξύ των χορευτών, δημιουργώντας μια αίσθηση ενότητας και συντροφικότητας.
Η σούστα στις κοινωνικές εκδηλώσεις και τα πανηγύρια
Στα νησιά του Αιγαίου, η σούστα κατέχει περίοπτη θέση στις κοινωνικές εκδηλώσεις και τα πανηγύρια. Σε γάμους, βαφτίσια και θρησκευτικές γιορτές, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των εορτασμών, προσθέτοντας μια νότα χαράς και ζωντάνιας. Οι κάτοικοι των νησιών περιμένουν πώς και πώς αυτές τις εκδηλώσεις για να χορέψουν σούστα, να διασκεδάσουν και να ανανεώσουν τους δεσμούς τους με την παράδοση.
Στα πανηγύρια, η σούστα γίνεται το επίκεντρο της προσοχής, με τους καλύτερους χορευτές να επιδεικνύουν τις ικανότητές τους και να εμπνέουν τους υπόλοιπους να συμμετάσχουν. Γύρω από την πίστα, οι παρευρισκόμενοι παρακολουθούν με θαυμασμό, χειροκροτώντας και ενθαρρύνοντας τους χορευτές. Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ χορευτών και θεατών δημιουργεί μια μαγευτική ατμόσφαιρα, όπου η παράδοση ζωντανεύει και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.
Η διδασκαλία και η διάδοσή της
Η διατήρηση και η διάδοση της παράδοσης της σούστας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διδασκαλία του χορού στις νεότερες γενιές. Σε πολλά νησιά του Αιγαίου, λειτουργούν σχολές χορού και πολιτιστικοί σύλλογοι που αφιερώνονται στη διδασκαλία της σούστας και άλλων παραδοσιακών χορών.
Οι δάσκαλοι χορού, συχνά με βαθιά γνώση και εμπειρία στην παράδοση, μεταδίδουν με υπομονή και αφοσίωση τα μυστικά της σούστας στους μαθητές τους. Μέσα από τακτικές πρόβες και εμφανίσεις, οι νέοι χορευτές βελτιώνουν τις δεξιότητές τους και αναπτύσσουν μια βαθύτερη εκτίμηση για την πολιτιστική τους κληρονομιά.
Παράλληλα, η διοργάνωση φεστιβάλ και πολιτιστικών εκδηλώσεων που προβάλλουν τη σούστα συμβάλλει στη διάδοσή της σε ευρύτερο κοινό. Αυτές οι εκδηλώσεις προσελκύουν επισκέπτες από όλη την Ελλάδα και το εξωτερικό, δίνοντας την ευκαιρία σε περισσότερους ανθρώπους να γνωρίσουν και να εκτιμήσουν την ομορφιά και τη δυναμική αυτού του παραδοσιακού χορού. Με τη διάδοσή της, η παρακαταθήκη του Αιγαίου παραμένει ζωντανή και ακμαία, έτοιμη να εμπνεύσει τις επόμενες γενιές.
Η σούστα στη σύγχρονη εποχή
Στη σύγχρονη εποχή, συνεχίζει να αποτελεί ζωντανό κομμάτι της πολιτιστικής ζωής των νησιών του Αιγαίου. Παρά τις προκλήσεις και τις αλλαγές που έχουν επιφέρει η παγκοσμιοποίηση και η τεχνολογική πρόοδος, οι κάτοικοι των νησιών παραμένουν προσηλωμένοι στην παράδοση και τη διατήρηση της πολιτιστικής τους κληρονομιάς.
Σήμερα, η σούστα δεν περιορίζεται μόνο στα πανηγύρια και τις τοπικές εκδηλώσεις, αλλά έχει βρει τη θέση της και σε σύγχρονες μουσικές και χορευτικές παραστάσεις. Καλλιτέχνες και χορευτικά σχήματα πειραματίζονται με νέες εκφράσεις και την φέρνουν σε διάλογο με άλλες μορφές χορού, δημιουργώντας ένα συναρπαστικό μείγμα παράδοσης και καινοτομίας.
Η σούστα ως πηγή έμπνευσης για τις τέχνες
Με την πλούσια ιστορία και την αστείρευτη ενέργειά της, έχει γίνει πηγή έμπνευσης για πολλούς καλλιτέχνες. Ζωγράφοι, φωτογράφοι και γλύπτες αποτυπώνουν τη δυναμική και την αισθητική του χορού στα έργα τους, μεταφέροντας το πνεύμα της σούστας σε νέα καλλιτεχνικά μέσα.
Στη λογοτεχνία, έχει γίνει θέμα ποιημάτων, διηγημάτων και μυθιστορημάτων, που εξυμνούν την ομορφιά και τη σημασία της στην πολιτιστική ζωή των νησιών. Οι συγγραφείς, εμπνεόμενοι από τις προσωπικές τους εμπειρίες και τις ιστορίες που συνδέονται με τη σούστα, δημιουργούν έργα που αποτίουν φόρο τιμής στην παράδοση και τη δύναμη αυτού του χορού.
Το μέλλον της σούστας
Καθώς συνεχίζει να εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις των καιρών, το μέλλον της προδιαγράφεται λαμπρό. Οι προσπάθειες για τη διατήρηση και τη διάδοση του χορού, μέσα από τη διδασκαλία, τις πολιτιστικές εκδηλώσεις και την καλλιτεχνική δημιουργία, εξασφαλίζουν ότι η παράδοση θα παραμείνει ζωντανή και θα συνεχίσει να εμπνέει τις επόμενες γενιές.
Ωστόσο, η διατήρησή της δεν αφορά μόνο το χορό καθαυτό, αλλά και τις αξίες και την κοινωνική σημασία που ενσαρκώνει. Όπως επισημαίνει η Κ. Βρετού στη διατριβή της “Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού ασύγχρονης εξ αποστάσεως πολυμορφικής εκπαίδευσης για τη διδασκαλία ελληνικού παραδοσιακού χορού σε αρχάριους ενήλικες”, αποτελεί μέσο έκφρασης της συλλογικής ταυτότητας και ενισχύει τους δεσμούς της κοινότητας (Βρετού, 2012). Διατηρώντας την, διατηρούμε και τις αξίες που τη συνοδεύουν: την αλληλεγγύη, τη χαρά, το πάθος για ζωή.
Το μέλλον της βρίσκεται στα χέρια όλων μας. Με τη συμμετοχή μας στις εκδηλώσεις, την υποστήριξη των πολιτιστικών συλλόγων και τη μετάδοση της αγάπης για την παράδοση στα παιδιά μας, μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι ο ήχος της σούστας θα συνεχίσει να αντηχεί στα νησιά του Αιγαίου για πολλά χρόνια ακόμα. Είναι η ζωντανή καρδιά της παράδοσής μας, και έχουμε όλοι την ευθύνη να τη διαφυλάξουμε και να την τιμήσουμε.
Επίλογος
Η σούστα, ένας παραδοσιακός χορός με βαθιές ρίζες στα νησιά του Αιγαίου, αποτελεί ζωντανό σύμβολο της πολιτιστικής κληρονομιάς και της συλλογικής ταυτότητας των κατοίκων. Μέσα από την ιστορία, τη μουσική και τη σημασία της στην κοινωνική ζωή, συνεχίζει να εμπνέει και να ενώνει γενιές, διατηρώντας την παράδοση ζωντανή. Η διδασκαλία, η διάδοσή της και η ενσωμάτωσή της στη σύγχρονη καλλιτεχνική δημιουργία εξασφαλίζουν το λαμπρό μέλλον αυτού του δυναμικού χορού. Η διαφύλαξή της είναι ευθύνη όλων μας, καθώς μέσα από αυτήν τιμούμε τις αξίες και την πολιτιστική μας παρακαταθήκη.
elpedia.gr
Βιβλιογραφία
- Ριάκ, Π. (2005). The Σούστα in the Aegean. Ανακτήθηκε από fac.flinders
- Βρετού, Κ. (2012). Δημιουργία εκπαιδευτικού υλικού ασύγχρονης εξ αποστάσεως πολυμορφικής εκπαίδευσης για τη διδασκαλία ελληνικού παραδοσιακού χορού σε αρχάριους ενήλικες. Ανακτήθηκε από ir.lib.uth
- Συντιχάκη, Ά., & Φούντζουλας, Γ. (2019). … Συνέδριο για την …. Ανακτήθηκε από eproceedings