Ριτουξιμάμπη: φάρμακο Rituximab | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η ριτουξιμάμπη (rituximab)

Η ριτουξιμάμπη (rituximab) είναι ένα μονοκλωνικό αντίσωμα που χρησιμοποιείται ως φάρμακο. Μερικά από τα δημοφιλή εμπορικά σκευάσματα που περιέχουν ριτουξιμάμπη είναι το Rituximab (Ελλάδα), το Rituxan (ΗΠΑ), το MabThera (Ευρώπη), το Zytux (Ινδία) κ.α. Η ριτουξιμάμπη χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία αυτοάνοσων διαταραχών και ορισμένων τύπων καρκίνου, όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα, ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία και τα λεμφώματα non-Hodgkin.

Η ριτουξιμάμπη αναπτύχθηκε αρχικά στη δεκαετία του 1990 από την εταιρεία IDEC Pharmaceuticals (νυν Biogen) και εγκρίθηκε για πρώτη φορά από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) το 1997. Έκτοτε, πολλές κλινικές μελέτες και επιστημονικά άρθρα έχουν αναλύσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της ριτουξιμάμπης για διάφορες ενδείξεις, όπως η μελέτη “Rituximab for the treatment of multiple sclerosis: a review” των Chisari et al. (2022) που δημοσιεύτηκε στο Journal of Neurology.

 

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η ριτουξιμάμπη είναι ένα χιμαιρικό μονοκλωνικό αντίσωμα που στοχεύει ειδικά το αντιγόνο CD20, μια πρωτεΐνη που εκφράζεται στην επιφάνεια των Β-λεμφοκυττάρων. Η δέσμευση της ριτουξιμάμπης στο CD20 οδηγεί στην εξάλειψη των Β-κυττάρων μέσω διαφόρων μηχανισμών, συμπεριλαμβανομένης της αντισωμο-εξαρτώμενης κυτταρικής κυτταροτοξικότητας (ADCC), της συμπληρωματο-εξαρτώμενης κυτταροτοξικότητας (CDC) και της επαγωγής της απόπτωσης.

Χημικά, η ριτουξιμάμπη αποτελείται από μια ανθρώπινη IgG1 σταθερή περιοχή συζευγμένη με μεταβλητές περιοχές ποντικού που αναγνωρίζουν το CD20. Αυτή η χιμαιρική δομή επιτρέπει στο αντίσωμα να διατηρεί την ειδικότητα δέσμευσης του CD20 ενώ ελαχιστοποιεί την ανοσογονικότητα στους ανθρώπους.

Θεραπευτικά, η ριτουξιμάμπη ανήκει στην κατηγορία των αντινεοπλασματικών μονοκλωνικών αντισωμάτων. Χρησιμοποιείται κυρίως ως αντικαρκινικός και ανοσοκατασταλτικός παράγοντας για τη θεραπεία κακοηθειών των Β-κυττάρων και αυτοάνοσων διαταραχών που μεσολαβούνται από Β-κύτταρα.

 

Ενδείξεις για τη ριτουξιμάμπη (Rituximab)

Η ριτουξιμάμπη ενδείκνυται για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων, όπως:

• Μη Hodgkin λέμφωμα
• Χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία
• Ρευματοειδής αρθρίτιδα
• Κοκκιωμάτωση με πολυαγγειίτιδα (νόσος Wegener)
• Μικροσκοπική πολυαγγειίτιδα
• Πομφολυγώδες πεμφιγοειδές

 

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η ριτουξιμάμπη αντενδείκνυται σε ασθενείς με:

• Γνωστή υπερευαισθησία στη ριτουξιμάμπη ή σε άλλα συστατικά του φαρμάκου
• Ενεργές, σοβαρές λοιμώξεις
• Σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια ή μη ελεγχόμενη καρδιακή νόσο

 

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς μπορεί να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως λοιμώξεις. Απαιτείται στενή παρακολούθηση.
• Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της ριτουξιμάμπης σε παιδιά δεν έχουν τεκμηριωθεί πλήρως. Η χρήση σε παιδιατρικούς ασθενείς θα πρέπει να εξετάζεται προσεκτικά.
• Έγκυες: Η ριτουξιμάμπη μπορεί να βλάψει το έμβρυο. Οι γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία πρέπει να χρησιμοποιούν αποτελεσματική αντισύλληψη κατά τη διάρκεια και για 12 μήνες μετά τη θεραπεία.

 

Δοσολογία και χορήγηση

Η δοσολογία της ριτουξιμάμπης εξαρτάται από την ένδειξη και πρέπει να προσαρμόζεται από τον θεράποντα ιατρό. Συνήθως χορηγείται ως ενδοφλέβια έγχυση σε δόσεις των 375 mg/m² ή 500 mg με διάφορα σχήματα, όπως εβδομαδιαία ή μηνιαία χορήγηση.

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση ριτουξιμάμπης;

Εάν παραλείψετε μια προγραμματισμένη δόση ριτουξιμάμπης, επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό σας. Ο γιατρός θα αποφασίσει πότε πρέπει να λάβετε την επόμενη δόση και αν χρειάζεται να προσαρμοστεί το σχήμα θεραπείας.

 

Υπερδοσολογία

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας ριτουξιμάμπης, οι ασθενείς πρέπει να παρακολουθούνται στενά για σημεία ή συμπτώματα ανεπιθύμητων αντιδράσεων. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική και συμπτωματική. Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο για την υπερδοσολογία ριτουξιμάμπης.

 

Παρενέργειες

Οι πιο συχνές παρενέργειες της ριτουξιμάμπης περιλαμβάνουν:

• Αντιδράσεις σχετιζόμενες με την έγχυση (π.χ. πυρετός, ρίγη, ναυτία)
• Λοιμώξεις (π.χ. ουρολοιμώξεις, λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού)
• Ουδετεροπενία
• Κεφαλαλγία
• Κόπωση
• Μυαλγία και αρθραλγία

Σοβαρές παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν σύνδρομο απελευθέρωσης κυτοκινών, προϊούσα πολυεστιακή λευκοεγκεφαλοπάθεια (PML), επανενεργοποίηση της ηπατίτιδας Β και καρδιολογικές επιπλοκές.

 

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

Η ριτουξιμάμπη μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, όπως:

• Ανοσοκατασταλτικά φάρμακα (π.χ. μεθοτρεξάτη, κυκλοσπορίνη): Αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων
• Εμβόλια με ζώντες οργανισμούς: Πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία με ριτουξιμάμπη

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της ριτουξιμάμπης και τροφών. Ωστόσο, οι ασθενείς θα πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό τους σχετικά με τυχόν διατροφικούς περιορισμούς κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

 

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στη ριτουξιμάμπη μπορεί να εμφανιστεί σε ορισμένους ασθενείς με κακοήθειες των Β-κυττάρων. Οι μηχανισμοί περιλαμβάνουν την απώλεια έκφρασης του CD20, την παρουσία εναλλακτικών οδών επιβίωσης των Β-κυττάρων και την ανάπτυξη αντισωμάτων κατά του φαρμάκου. Στρατηγικές για την αντιμετώπιση της αντοχής περιλαμβάνουν τον συνδυασμό με άλλους παράγοντες και την ανάπτυξη νέων αντι-CD20 αντισωμάτων (Chisari et al.).

Η ριτουξιμάμπη (φάρμακο Rituximab, MabThera, Zytux κ.α.) έχει αξιολογηθεί εκτενώς σε προκλινικές και κλινικές μελέτες για διάφορες ενδείξεις. Σε μοντέλα ζώων, η ριτουξιμάμπη έχει επιδείξει αντινεοπλασματική δράση έναντι λεμφωμάτων των Β-κυττάρων και αποτελεσματικότητα σε μοντέλα αυτοάνοσων διαταραχών. Πολλές κλινικές δοκιμές έχουν αποδείξει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της ριτουξιμάμπης για κακοήθειες των Β-κυττάρων, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλες αυτοάνοσες παθήσεις.

Μετεγκριτικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τα οφέλη της ριτουξιμάμπης στην κλινική πρακτική, ενώ έχουν εντοπίσει επίσης σπάνιες αλλά σοβαρές παρενέργειες, όπως η προϊούσα πολυεστιακή λευκοεγκεφαλοπάθεια (PML). Η συνεχής φαρμακοεπαγρύπνηση είναι απαραίτητη για την παρακολούθηση της μακροχρόνιας ασφάλειας και αποτελεσματικότητας της ριτουξιμάμπης.

Από φαρμακοκινητικής άποψης, η ριτουξιμάμπη έχει μεγάλο όγκο κατανομής, χαμηλή κάθαρση και μεγάλο χρόνο ημίσειας ζωής (περίπου 30 ημέρες). Ο μεταβολισμός της ριτουξιμάμπης δεν έχει χαρακτηριστεί πλήρως, αλλά πιστεύεται ότι καταβολίζεται σε μικρά πεπτίδια και αμινοξέα από ευρέως κατανεμημένα πρωτεολυτικά ένζυμα.

 

Αποτελεσματικότητα ριτουξιμάμπης (φάρμακο Rituximab, MabThera, Zytux κ.α.)

Η αποτελεσματικότητα της ριτουξιμάμπης έχει αξιολογηθεί εκτενώς σε πολλές συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις για διάφορες ενδείξεις. Σε μια μετα-ανάλυση των Chisari et al., η ριτουξιμάμπη έδειξε σημαντική βελτίωση στην ενεργότητα της νόσου και στην πρόοδο της αναπηρίας σε ασθενείς με πολλαπλή σκλήρυνση σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Άλλες μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της ριτουξιμάμπης στη θεραπεία λεμφωμάτων των Β-κυττάρων, της χρόνιας λεμφοκυτταρικής λευχαιμίας και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς μπορεί να μην ανταποκρίνονται επαρκώς στη ριτουξιμάμπη ή να εμφανίζουν υποτροπή μετά την αρχική ανταπόκριση. Αυτό έχει οδηγήσει σε έρευνα για νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις, όπως ο συνδυασμός της ριτουξιμάμπης με άλλους παράγοντες, η ανάπτυξη νέων αντι-CD20 αντισωμάτων με βελτιωμένα χαρακτηριστικά και η διερεύνηση εναλλακτικών στόχων των Β-κυττάρων.

Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις περιλαμβάνουν τη βελτιστοποίηση των θεραπευτικών σχημάτων της ριτουξιμάμπης, τον προσδιορισμό προγνωστικών βιοδεικτών για την ανταπόκριση στη θεραπεία και την αξιολόγηση της ριτουξιμάμπης σε νέες ενδείξεις. Για παράδειγμα, η μελέτη “Rituximab in B-lineage adult acute lymphoblastic leukemia” των Maury et al., που δημοσιεύτηκε στο New England Journal of Medicine, διερεύνησε τη χρήση της ριτουξιμάμπης σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία για την οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία των Β-κυττάρων σε ενήλικες, δείχνοντας βελτιωμένη επιβίωση χωρίς συμβάντα σε σύγκριση με τη χημειοθεραπεία μόνο.

Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η ριτουξιμάμπη (φάρμακο Rituximab, MabThera, Zytux κ.α.) αναμένεται να παραμείνει θεμελιώδης θεραπεία για πολλές κακοήθειες των Β-κυττάρων και αυτοάνοσες διαταραχές. Ωστόσο, η ανάπτυξη νέων, πιο εξειδικευμένων θεραπειών, όπως συζευγμένα αντισώματα-φάρμακα, CAR T-κυτταρικές θεραπείες και μικρά μόρια αναστολείς, μπορεί να προσφέρει πρόσθετες επιλογές για ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στη ριτουξιμάμπη. Επιπλέον, η εξατομικευμένη ιατρική, με τη χρήση βιοδεικτών για την καθοδήγηση των θεραπευτικών αποφάσεων, μπορεί να βελτιώσει περαιτέρω τα αποτελέσματα για τους ασθενείς που λαμβάνουν ριτουξιμάμπη.

Συνοπτικά, παρά την καθιερωμένη αποτελεσματικότητά της, η ριτουξιμάμπη παραμένει ενεργός τομέας έρευνας με συνεχείς προσπάθειες για τη βελτιστοποίηση της χρήσης της, την αντιμετώπιση της αντοχής και την ανάπτυξη νέων συμπληρωματικών θεραπειών για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων των ασθενών.

 

Συνοπτικά

Η ριτουξιμάμπη (φάρμακο Rituximab, MabThera, Zytux κ.α.) είναι ένα χιμαιρικό μονοκλωνικό αντίσωμα που στοχεύει το αντιγόνο CD20 στα Β-κύτταρα. Χρησιμοποιείται ευρέως για τη θεραπεία διαφόρων κακοηθειών των Β-κυττάρων και αυτοάνοσων διαταραχών, όπως τα λεμφώματα non-Hodgkin, η χρόνια λεμφοκυτταρική λευχαιμία και η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Η αποτελεσματικότητα της ριτουξιμάμπης έχει τεκμηριωθεί σε πολλές κλινικές μελέτες και μετα-αναλύσεις, αν και ορισμένοι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν αντοχή ή υποτροπή. Οι συχνές παρενέργειες περιλαμβάνουν αντιδράσεις σχετιζόμενες με την έγχυση, λοιμώξεις και αιματολογικές διαταραχές. Παρά την καθιερωμένη θέση της, η ριτουξιμάμπη παραμένει ενεργός τομέας έρευνας με στόχο τη βελτιστοποίηση της χρήσης της και την ανάπτυξη νέων συμπληρωματικών θεραπειών.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

1. Chisari, C. G., Sgarlata, E., Arena, S., Toscano, S., Luca, M., & Patti, F. (2022). Rituximab for the treatment of multiple sclerosis: a review. Journal of Neurology, 269(4), 1821-1830. link.springer.com
2. Cohen, M. D., & Keystone, E. (2015). Rituximab for Rheumatoid Arthritis. Rheumatology and Therapy, 2(2), 99-111. link.springer.com
3. Maury, S., Chevret, S., Thomas, X., Heim, D., Leguay, T., Huguet, F., Chevallier, P., Hunault, M., Boissel, N., Escoffre-Barbe, M., Hess, U., Vey, N., Pignon, J., Braun, T., Marolleau, J., Cahn, J., Chalandon, Y., Lhéritier, V., Beldjord, K., … Dombret, H. (2016). Rituximab in B-Lineage Adult Acute Lymphoblastic Leukemia. New England Journal of Medicine, 375(11), 1044-1053. nejm.org