Πιογλιταζόνη (φάρμακο Actos): Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η Πιογλιταζόνη;

Η πιογλιταζόνη (pioglitazone) είναι ένα από του στόματος αντιδιαβητικό φάρμακο που ανήκει στην κατηγορία των θειαζολιδινεδιονών. Kυκλοφορεί με διάφορες εμπορικές ονομασίες όπως το φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε ενήλικες, συχνά σε συνδυασμό με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα όπως η μετφορμίνη ή η σουλφονυλουρία.

Η πιογλιταζόνη ανακαλύφθηκε από την ιαπωνική φαρμακευτική εταιρεία Takeda το 1980 και εγκρίθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 1999. Δρα ως αγωνιστής του υποδοχέα PPARγ, ενισχύοντας την ευαισθησία των ιστών στην ινσουλίνη.

Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε επιστημονικές μελέτες και δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις παρενέργειες της πιογλιταζόνης, όπως το “Pioglitazone hydrochloride in combination with metformin in the treatment of type 2 diabetes mellitus: a randomized, placebo-controlled study” των Schneider et al. που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Clinical Therapeutics το 2000. Θα εξετάσουμε επίσης φαρμακευτικά χαρακτηριστικά της δραστικής ουσίας, όπως η διαλυτότητά της σε διάφορους διαλύτες (Tao et al., 2011).

Ενδείξεις

Η πιογλιταζόνη ενδείκνυται για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 σε ενήλικες, ιδιαίτερα σε ασθενείς με αντίσταση στην ινσουλίνη. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα, όπως:

• Μετφορμίνη
• Σουλφονυλουρίες (π.χ. γλιμεπιρίδη, γλιβενκλαμίδη)
• Ινσουλίνη

Η πιογλιταζόνη δεν ενδείκνυται για τη θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 1 ή της διαβητικής κετοξέωσης. Η καταλληλότητα της χρήσης του φαρμάκου πρέπει να αξιολογείται από τον θεράποντα ιατρό, λαμβάνοντας υπόψη τα ατομικά χαρακτηριστικά και το ιατρικό ιστορικό του κάθε ασθενούς.

Αντενδείξεις

Η πιογλιταζόνη (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) αντενδείκνυται σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως:

• Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα του φαρμάκου
• Καρδιακή ανεπάρκεια ή ιστορικό καρδιακής ανεπάρκειας (NYHA III-IV)
• Ηπατική δυσλειτουργία
• Διαβητική κετοξέωση
• Καρκίνος της ουροδόχου κύστης ή ιστορικό καρκίνου της ουροδόχου κύστης
• Ανεξήγητη αιματουρία

Επιπλέον, η χρήση της πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) πρέπει να γίνεται με προσοχή σε ασθενείς με οστεοπόρωση λόγω αυξημένου κινδύνου καταγμάτων, ιδιαίτερα στις γυναίκες, όπως επισημαίνεται στη μελέτη των Schneider et al. (2000). Ασθενείς με συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας, όπως δύσπνοια ή ταχύπνοια, πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά την έναρξη της θεραπείας.

Δοσολογία και χορήγηση πιογλιταζόνης

Η δοσολογία της πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) πρέπει να εξατομικεύεται με βάση την ανταπόκριση και την ανοχή του ασθενούς. Η συνήθης αρχική δόση είναι 15-30mg ημερησίως, με τη δυνατότητα αύξησης έως τα 45mg ημερησίως εάν κριθεί απαραίτητο. Η μέγιστη συνιστώμενη ημερήσια δόση είναι 45mg.

Σε ασθενείς που λαμβάνουν πιογλιταζόνη σε συνδυασμό με ινσουλίνη ή σουλφονυλουρία, ενδέχεται να απαιτηθεί μείωση της δόσης των τελευταίων για την αποφυγή υπογλυκαιμίας. Τακτική παρακολούθηση της γλυκόζης αίματος είναι απαραίτητη κατά την έναρξη και προσαρμογή της θεραπείας.

Οδοί και τρόποι χορήγησης

Η πιογλιταζόνη χορηγείται από του στόματος, συνήθως μία φορά την ημέρα, με ή χωρίς τροφή. Τα δισκία πρέπει να καταπίνονται ολόκληρα με επαρκή ποσότητα νερού. Σε περίπτωση που ο ασθενής ξεχάσει μια δόση, θα πρέπει να την λάβει αμέσως μόλις το θυμηθεί. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, θα πρέπει να παραλείψει την δόση που ξέχασε και να συνεχίσει κανονικά το προκαθορισμένο δοσολογικό σχήμα.

Η πιογλιταζόνη, όπως επισημαίνουν οι Tao et al. (2011), έχει χαμηλή διαλυτότητα στο νερό, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την απορρόφησή της από τον οργανισμό. Ωστόσο, η υδροχλωρική πιογλιταζόνη που χρησιμοποιείται στα εμπορικά σκευάσματα παρουσιάζει καλύτερη διαλυτότητα, διευκολύνοντας έτσι τη θεραπευτικά αποτελεσματική χορήγηση.

Παρενέργειες της πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin κ.α.)

Οι συχνότερες παρενέργειες της πιογλιταζόνης περιλαμβάνουν:

• Αύξηση βάρους
• Οίδημα
• Αναιμία
• Μυαλγία
• Κεφαλαλγία
• Λοιμώξεις της ανώτερης αναπνευστικής οδού
• Ζάλη
• Ναυτία
• Δυσκοιλιότητα

Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστούν σοβαρές παρενέργειες όπως:

• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Καρκίνος της ουροδόχου κύστης
• Ηπατική δυσλειτουργία
• Αλλεργικές αντιδράσεις
• Υπογλυκαιμία (όταν συγχορηγείται με ινσουλίνη ή σουλφονυλουρίες)
• Κατάγματα οστών, ιδιαίτερα σε γυναίκες

Η μελέτη των Schneider et al. υπογραμμίζει τον αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων σε γυναίκες που λαμβάνουν πιογλιταζόνη, γεγονός που απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση της οστικής πυκνότητας σε αυτόν τον πληθυσμό.

Προφυλάξεις

Η χρήση της πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) απαιτεί τακτική παρακολούθηση της ηπατικής και της καρδιακής λειτουργίας. Ασθενείς με συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας πρέπει να αξιολογούνται προσεκτικά πριν και κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Τακτικός έλεγχος των ηπατικών ενζύμων συνιστάται, ιδιαίτερα κατά το πρώτο έτος της θεραπείας.

Επιπλέον, ασθενείς με παράγοντες κινδύνου για καρκίνο της ουροδόχου κύστης, όπως η ηλικία, το κάπνισμα και η έκθεση σε ορισμένες χημικές ουσίες, πρέπει να παρακολουθούνται στενά με περιοδική μικροσκοπική εξέταση ούρων και κυστεοσκόπηση, εάν κριθεί απαραίτητο.

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στις παρενέργειες της πιογλιταζόνης, ιδιαίτερα στην κατακράτηση υγρών και την καρδιακή ανεπάρκεια. Η δοσολογία πρέπει να προσαρμόζεται στη χαμηλότερη αποτελεσματική δόση και να γίνεται στενή παρακολούθηση για σημεία και συμπτώματα καρδιακής ανεπάρκειας.
• Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της πιογλιταζόνης σε παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών δεν έχει τεκμηριωθεί. Ως εκ τούτου, η χρήση της δεν συνιστάται σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες.
• Εγκυμοσύνη και θηλασμός: Η πιογλιταζόνη ανήκει στην κατηγορία C κατά την εγκυμοσύνη. Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εκτός εάν το δυνητικό όφελος δικαιολογεί τον πιθανό κίνδυνο για το έμβρυο. Δεν είναι γνωστό εάν η πιογλιταζόνη απεκκρίνεται στο μητρικό γάλα. Ως εκ τούτου, η χρήση της πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια του θηλασμού.

Σύμφωνα με τους Tao et al., η υδροχλωρική πιογλιταζόνη που χρησιμοποιείται στα εμπορικά σκευάσματα έχει βελτιωμένη διαλυτότητα σε σχέση με την καθαρή πιογλιταζόνη. Αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί δυνητικά να επηρεάσει τη βιοδιαθεσιμότητα και τη φαρμακοκινητική του φαρμάκου σε ειδικούς πληθυσμούς, όπως οι ηλικιωμένοι ή τα άτομα με ηπατική δυσλειτουργία, απαιτώντας προσαρμογή της δοσολογίας ή επιπλέον παρακολούθηση.

Αλληλεπιδράσεις

Η πιογλιταζόνη (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) μπορεί να αλληλεπιδράσει με διάφορα φάρμακα, επηρεάζοντας τη δράση τους ή αυξάνοντας τον κίνδυνο παρενεργειών. Ορισμένες σημαντικές αλληλεπιδράσεις περιλαμβάνουν:

• Ινσουλίνη και σουλφονυλουρίες: Αυξημένος κίνδυνος υπογλυκαιμίας. Απαιτείται προσαρμογή της δοσολογίας.
• Αναστολείς του CYP2C8 (π.χ. γεμφιβροζίλη): Αυξημένα επίπεδα πιογλιταζόνης στο πλάσμα. Απαιτείται μείωση της δόσης της πιογλιταζόνης.
• Επαγωγείς του CYP2C8 (π.χ. ριφαμπικίνη): Μειωμένα επίπεδα πιογλιταζόνης στο πλάσμα. Απαιτείται αύξηση της δόσης της πιογλιταζόνης.
• Αντιπηκτικά (π.χ. βαρφαρίνη): Αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας. Απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση του INR.

Η μελέτη των Schneider et al. τονίζει τη σημασία της προσαρμογής της δοσολογίας της πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) και της στενής παρακολούθησης των ασθενών που λαμβάνουν ταυτόχρονα ινσουλίνη ή σουλφονυλουρίες, λόγω του αυξημένου κινδύνου υπογλυκαιμίας.

Υπερβολική Δόση

Σε περίπτωση υπερβολικής δόσης πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.), τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Υπογλυκαιμία
• Κατακράτηση υγρών
• Αναπνευστική δυσχέρεια

Η διαχείριση της υπερδοσολογίας περιλαμβάνει γενικά υποστηρικτικά μέτρα, όπως παρακολούθηση των ζωτικών σημείων και έλεγχος της γλυκόζης του αίματος. Γαστρική πλύση και χορήγηση ενεργού άνθρακα μπορούν να εφαρμοστούν εάν η κατάποση του φαρμάκου έχει συμβεί πρόσφατα. Σε σοβαρές περιπτώσεις, ενδέχεται να απαιτηθεί νοσηλεία για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων και την παρακολούθηση των επιπέδων γλυκόζης.

Φύλαξη φαρμάκου

Η πιογλιταζόνη πρέπει να φυλάσσεται σε θερμοκρασία δωματίου (15-30°C), σε καλά κλεισμένο περιέκτη, μακριά από την υγρασία και το άμεσο ηλιακό φως. Τα φάρμακα πρέπει να φυλάσσονται μακριά από παιδιά και κατοικίδια.

Η ημερομηνία λήξης που αναγράφεται στη συσκευασία πρέπει να τηρείται αυστηρά. Τα ληγμένα ή μη χρησιμοποιημένα φάρμακα πρέπει να απορρίπτονται με ασφάλεια, σύμφωνα με τις τοπικές οδηγίες.

Οι Tao et al. στο άρθρο τους “Solubilities of pioglitazone hydrochloride in different solvents”, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Chemical & Engineering Data το 2011, επισημαίνουν ότι η υδροχλωρική πιογλιταζόνη έχει σημαντικά υψηλότερη διαλυτότητα σε υδατικούς διαλύτες σε σύγκριση με την καθαρή πιογλιταζόνη. Αυτή η ιδιότητα μπορεί να επηρεάσει τη σταθερότητα και τη βιοδιαθεσιμότητα των εμπορικά διαθέσιμων σκευασμάτων πιογλιταζόνης, καθιστώντας τις οδηγίες φύλαξης και τις ημερομηνίες λήξης ιδιαίτερα κρίσιμες για τη διασφάλιση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας του φαρμάκου.

Ανάλυση Δραστικής Ουσίας

Η πιογλιταζόνη, η δραστική ουσία των φαρμάκων Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α., είναι ένα παράγωγο θειαζολιδινεδιόνης με χημικό τύπο C19H20N2O3S. Η υδροχλωρική άλας της πιογλιταζόνης χρησιμοποιείται στα εμπορικά σκευάσματα λόγω της βελτιωμένης διαλυτότητας και βιοδιαθεσιμότητας.

Η πιογλιταζόνη (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) δρα ως εκλεκτικός αγωνιστής των υποδοχέων PPARγ (peroxisome proliferator-activated receptor gamma), οι οποίοι εμπλέκονται στη ρύθμιση της έκφρασης γονιδίων που συμμετέχουν στο μεταβολισμό της γλυκόζης και των λιπιδίων. Η ενεργοποίηση των PPARγ υποδοχέων από την πιογλιταζόνη οδηγεί σε:

• Αυξημένη ευαισθησία στην ινσουλίνη
• Μειωμένη ηπατική παραγωγή γλυκόζης
• Αυξημένη περιφερική πρόσληψη και χρησιμοποίηση της γλυκόζης
• Τροποποιημένο μεταβολισμό των λιπιδίων

Φαρμακοκινητική και Αποτελεσματικότητα

Μετά την από του στόματος χορήγηση, η πιογλιταζόνη απορροφάται ταχέως, με μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα εντός 2 ωρών. Η απόλυτη βιοδιαθεσιμότητα κυμαίνεται από 70-80%. Η πιογλιταζόνη (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ από τα ένζυμα CYP2C8 και CYP3A4, με τους μεταβολίτες να απεκκρίνονται κυρίως στη χολή.

Σε κλινικές μελέτες, η πιογλιταζόνη έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση των επιπέδων γλυκόζης νηστείας και μεταγευματικά, καθώς και στη βελτίωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c). Η θεραπεία με πιογλιταζόνη (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.) έχει συσχετιστεί επίσης με ευνοϊκές μεταβολές στο λιπιδαιμικό προφίλ, όπως αυξημένα επίπεδα HDL χοληστερόλης και μειωμένα επίπεδα τριγλυκεριδίων.

Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες

Σε προκλινικές μελέτες, η πιογλιταζόνη έχει επιδείξει αντιδιαβητική δράση σε διάφορα ζωικά μοντέλα διαβήτη τύπου 2, βελτιώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη και τον γλυκαιμικό έλεγχο.

Σε κλινικές δοκιμές, όπως αυτή των Schneider et al., η πιογλιταζόνη έχει αποδειχθεί αποτελεσματική ως μονοθεραπεία ή σε συνδυασμό με άλλα αντιδιαβητικά φάρμακα στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Ωστόσο, η μελέτη των Schneider et al. τονίζει επίσης τον αυξημένο κίνδυνο παρενεργειών, όπως η κατακράτηση υγρών και η καρδιακή ανεπάρκεια, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με ινσουλίνη.

Οι Tao et al. στο άρθρο τους “Solubilities of pioglitazone hydrochloride in different solvents”, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Chemical & Engineering Data, παρέχουν σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά της υδροχλωρικής πιογλιταζόνης, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν τη φαρμακοκινητική και τη βιοδιαθεσιμότητα των εμπορικά διαθέσιμων σκευασμάτων πιογλιταζόνης (φάρμακο Actos, Glustin, Pioglitazone Accord κ.α.).