Παροξετίνη: φάρμακο Seroxat | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η παροξετίνη (paroxetine)

Η παροξετίνη (paroxetine) είναι ένα φάρμακο που ανήκει στην κατηγορία των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Κυκλοφορεί στην Ελλάδα με το εμπορικό όνομα Seroxat, ενώ σε άλλες χώρες διατίθεται και με άλλες ονομασίες όπως Paxil (ΗΠΑ), Pexeva (ΗΠΑ), Paroxat (Γερμανία) κ.α. Η παροξετίνη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία διαταραχών όπως η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και η διαταραχή πανικού.

Η παροξετίνη ανακαλύφθηκε το 1975 από ερευνητές της φαρμακευτικής εταιρείας Beecham (πλέον μέρος της GlaxoSmithKline). Εγκρίθηκε για πρώτη φορά στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1991 και στις ΗΠΑ το 1992. Έκτοτε, έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών κλινικών μελετών και ερευνών που εξετάζουν την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τις παρενέργειές της. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε πληροφορίες από επιστημονικά περιοδικά και μελέτες σχετικά με τη δραστική ουσία παροξετίνη.

 

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η παροξετίνη ανήκει στην κατηγορία των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Ο μηχανισμός δράσης της βασίζεται στην εκλεκτική αναστολή της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης στις συνάψεις των νευρώνων του εγκεφάλου. Αυτό οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων σεροτονίνης στη συναπτική σχισμή και ενίσχυση της σεροτονινεργικής νευροδιαβίβασης, με αποτέλεσμα τη βελτίωση των συμπτωμάτων σε διαταραχές όπως η κατάθλιψη και το άγχος.

Χημικά, η παροξετίνη είναι μια φαινυλοπιπεριδινική ένωση. Η χημική της ονομασία είναι (-)-trans-4R-(4′-φθοροφαινυλ)-3S-[(3′,4′-μεθυλενοδιοξυ)φαινοξυ]μεθυλ πιπεριδίνη. Όπως αναφέρουν οι Pina et al. στη μελέτη “Generation of hydrate forms of paroxetine HCl from the amorphous state: An evaluation of thermodynamic and experimental predictive approaches” (International Journal of Pharmaceutics, 2015), η παροξετίνη παρουσιάζει πολυμορφισμό και μπορεί να σχηματίσει διάφορες κρυσταλλικές δομές, συμπεριλαμβανομένων ένυδρων και άνυδρων μορφών.

Θεραπευτικά, η παροξετίνη κατατάσσεται στα αντικαταθλιπτικά φάρμακα και συγκεκριμένα στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της κατάθλιψης, των αγχωδών διαταραχών, της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής, της διαταραχής πανικού και της διαταραχής μετατραυματικού στρες.

 

Ενδείξεις για το φάρμακο “Seroxat”

Οι κύριες ενδείξεις για τη χρήση της παροξετίνης (Seroxat) είναι:

• Κατάθλιψη (μείζων καταθλιπτική διαταραχή)
• Αγχώδεις διαταραχές, όπως γενικευμένη αγχώδης διαταραχή και κοινωνική φοβία
• Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ)
• Διαταραχή πανικού
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)

 

 Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η παροξετίνη αντενδείκνυται σε περιπτώσεις:

• Υπερευαισθησίας στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα του φαρμάκου
• Συγχορήγησης με αναστολείς της μονοαμινοξειδάσης (ΜΑΟ) λόγω κινδύνου σεροτονινεργικού συνδρόμου
• Συγχορήγησης με πιμοζίδη ή θειοριδαζίνη

Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό μανίας/υπομανίας, επιληψίας, ηπατικής ή νεφρικής δυσλειτουργίας. Πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε συνδυασμό με άλλα σεροτονινεργικά φάρμακα.

 

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Συνιστάται προσοχή και ενδεχομένως μείωση της δόσης λόγω μεγαλύτερου κινδύνου υπονατριαιμίας.
• Παιδιά και έφηβοι: Η παροξετίνη δεν συνιστάται για χρήση σε παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών λόγω αυξημένου κινδύνου αυτοκτονικότητας.
• Κύηση και θηλασμός: Η χρήση στην εγκυμοσύνη, ιδίως στο 3ο τρίμηνο, έχει συσχετιστεί με επιπλοκές στο νεογνό. Συνιστάται αποφυγή χρήσης κατά τη διάρκεια του θηλασμού.

 

Δοσολογία και χορήγηση

Η παροξετίνη λαμβάνεται από του στόματος σε μορφή δισκίων ή πόσιμου εναιωρήματος. Η συνήθης δόση έναρξης για ενήλικες είναι 20 mg ημερησίως. Η δόση μπορεί σταδιακά να αυξηθεί ανάλογα με την ανταπόκριση, έως τη μέγιστη δόση των 50 mg/ημέρα. Για ηλικιωμένους ή ασθενείς με ηπατική δυσλειτουργία μπορεί να απαιτούνται χαμηλότερες δόσεις.

 

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση παροξετίνης;

Εάν παραλείψετε μια δόση, πάρτε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, αν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό σας δοσολογικό πρόγραμμα. Μην πάρετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που παραλείψατε. Αν παραλείψετε δόσεις για αρκετές ημέρες, ενημερώστε τον γιατρό σας πριν ξεκινήσετε ξανά τη θεραπεία.

 

Υπερδοσολογία

Συμπτώματα υπερδοσολογίας παροξετίνης περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο, τρόμο, διαταραχές ισορροπίας, υπνηλία και σπανιότερα σεροτονινεργικό σύνδρομο. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει υποστηρικτικά μέτρα και επείγουσα ιατρική φροντίδα. Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο. Η πλύση στομάχου και η χρήση ενεργού άνθρακα μπορεί να είναι χρήσιμες εντός 1-2 ωρών από την υπερδοσολογία. Συνιστάται στενή παρακολούθηση των ζωτικών σημείων και του καρδιακού ρυθμού.

 

Παρενέργειες

Οι συχνότερες παρενέργειες της παροξετίνης είναι:

• Ναυτία, ξηροστομία, δυσκοιλιότητα
• Υπνηλία, αϋπνία, ζάλη
• Σεξουαλική δυσλειτουργία (μειωμένη λίμπιντο, ανικανότητα, διαταραχές εκσπερμάτισης)
• Κεφαλαλγία, εφίδρωση
• Τρόμος, νευρικότητα, άγχος

Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν υπονατριαιμία (ιδίως σε ηλικιωμένους), αιμορραγική διάθεση, σεροτονινεργικό σύνδρομο, ακαθησία και εξωπυραμιδικά συμπτώματα.

 

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

Η παροξετίνη μπορεί να αλληλεπιδράσει με:

• Αναστολείς ΜΑΟ: Κίνδυνος σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών και σεροτονινεργικού συνδρόμου. Να αποφεύγεται η συγχορήγηση.
• Άλλα σεροτονινεργικά φάρμακα (τριπτάνες, τραμαδόλη, λίθιο κ.ά.): Αυξημένος κίνδυνος σεροτονινεργικού συνδρόμου.
• Φάρμακα που επηρεάζουν τον μεταβολισμό της παροξετίνης μέσω του CYP2D6 (π.χ. φαινοθειαζίνες, αντιαρρυθμικά τύπου 1C, κ.ά.).

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

Η απορρόφηση της παροξετίνης δεν επηρεάζεται σημαντικά από την τροφή. Ωστόσο, η ταυτόχρονη λήψη με οινοπνευματώδη μπορεί να ενισχύσει τις κατασταλτικές δράσεις στο ΚΝΣ.

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Η παροξετίνη, όπως και άλλοι SSRIs, δεν θεωρείται ότι προκαλεί σημαντική ανάπτυξη ανθεκτικότητας ή εξάρτησης. Ωστόσο, κατά τη διακοπή της θεραπείας μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα αποχής όπως ζάλη, αισθητικές διαταραχές, διαταραχές ύπνου, άγχος ή ναυτία. Για τον λόγο αυτό συνιστάται η σταδιακή μείωση της δόσης όταν διακόπτεται η θεραπεία.

Η αποτελεσματικότητα και ασφάλεια της παροξετίνης έχει τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες προκλινικές και κλινικές μελέτες για τις εγκεκριμένες ενδείξεις της. Επιπλέον, μετεγκριτικά δεδομένα φαρμακοεπαγρύπνησης από την ευρεία κλινική χρήση επιβεβαιώνουν το προφίλ ασφαλείας της.

Όπως αναφέρει η μελέτη των Pina et al., η παροξετίνη μπορεί να υπάρχει σε διάφορες κρυσταλλικές μορφές, συμπεριλαμβανομένων ένυδρων μορφών. Αυτές οι διαφορές στη στερεή κατάσταση μπορεί να επηρεάσουν τις φυσικοχημικές ιδιότητες και κατ’ επέκταση τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά. Η άνυδρη παροξετίνη HCl απορροφάται σχεδόν πλήρως μετά από χορήγηση από το στόμα, με απόλυτη βιοδιαθεσιμότητα περίπου 50% λόγω εκτεταμένου μεταβολισμού πρώτης διόδου. Η παροξετίνη μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ μέσω του CYP2D6 και αποβάλλεται κυρίως από τους νεφρούς. Ο χρόνος ημίσειας ζωής είναι περίπου 24 ώρες.

Σε μια άλλη ενδιαφέρουσα μελέτη, οι Carvalho Jr et al. διερεύνησαν τη ημιένυδρη μορφή της παροξετίνης HBr. Βρήκαν ότι αυτή η μορφή εμφανίζει αναστρέψιμη ενυδάτωση/αφυδάτωση σε συγκεκριμένες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας, κάτι που θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στην ανάπτυξη σκευασμάτων.

Συνολικά, η παροξετίνη (φάρμακο Seroxat, Paxil, Paroxat κ.α.) είναι ένας αποτελεσματικός και καλά ανεκτός SSRI με εκτεταμένη κλινική εμπειρία στη θεραπεία της κατάθλιψης και αγχωδών διαταραχών. Η βέλτιστη χρήση της προϋποθέτει εξατομίκευση της θεραπείας και προσεκτική παρακολούθηση.

 

Αποτελεσματικότητα παροξετίνης (φάρμακο Seroxat, Paxil, Pexeva, Paroxat κ.α.)

Η αποτελεσματικότητα της παροξετίνης στη θεραπεία της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών έχει επιβεβαιωθεί από πολυάριθμες κλινικές μελέτες και συστηματικές ανασκοπήσεις. Μια μετα-ανάλυση από τους Purgato et al. (2014) που περιλάμβανε 115 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές βρήκε ότι η παροξετίνη ήταν σημαντικά αποτελεσματικότερη από το εικονικό φάρμακο στη θεραπεία της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής. Παρόμοια ευρήματα προέκυψαν και για τη γενικευμένη αγχώδη διαταραχή, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και τη διαταραχή πανικού.

Ωστόσο, οι ερευνητές επισημαίνουν ότι η ανταπόκριση στη θεραπεία μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των ασθενών. Γενετικοί πολυμορφισμοί που επηρεάζουν τον μεταβολισμό της παροξετίνης, όπως παραλλαγές στο γονίδιο CYP2D6, μπορεί να ευθύνονται για μέρος αυτής της διακύμανσης (Carvalho Jr et al.). Επιπλέον, η ταυτόχρονη ύπαρξη άλλων ψυχιατρικών διαταραχών ή σωματικών νοσημάτων μπορεί να επηρεάσει την έκβαση της θεραπείας.

Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις εστιάζουν στην εύρεση προγνωστικών παραγόντων και βιοδεικτών που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εξατομίκευση της θεραπείας με παροξετίνη. Για παράδειγμα, μελέτες έχουν δείξει ότι πολυμορφισμοί στο γονίδιο του μεταφορέα σεροτονίνης (5-HTTLPR) μπορεί να σχετίζονται με διαφορική ανταπόκριση στους SSRIs. Η ενσωμάτωση φαρμακογενωμικών δεδομένων στην κλινική πρακτική θα μπορούσε μελλοντικά να οδηγήσει σε μια πιο στοχευμένη και αποτελεσματική χρήση της παροξετίνης.

Παράλληλα, ερευνητικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η διερεύνηση νέων θεραπευτικών ενδείξεων για την παροξετίνη. Για παράδειγμα, προκλινικές και πιλοτικές κλινικές μελέτες υποδεικνύουν πιθανά οφέλη σε καταστάσεις όπως η ινομυαλγία, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και η εμμηνοπαυσιακή αϋπνία. Χρειάζονται ωστόσο περισσότερες και μεγαλύτερες μελέτες για να επιβεβαιώσουν αυτά τα ευρήματα.

Όπως τονίζουν οι Pina et al., η διαφορετική κρυσταλλική μορφή και περιεκτικότητα σε ύδωρ της δραστικής ουσίας μπορεί να επηρεάσει τη σταθερότητα, τη διαλυτότητα και τη βιοδιαθεσιμότητα των σκευασμάτων παροξετίνης. Η ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών, όπως δισκία ταχείας διασποράς που παρουσιάζουν οι Shah et al. στο “Journal of Drug Delivery and Therapeutics”, μπορεί να βελτιώσει την ευκολία χορήγησης και τη συμμόρφωση των ασθενών, αυξάνοντας την αποτελεσματικότητα της θεραπείας.

Συμπερασματικά, αν και η παροξετίνη αποτελεί έναν από τους πιο διαδεδομένους και καλά μελετημένους SSRIs, υπάρχουν ακόμα περιθώρια βελτιστοποίησης της κλινικής της χρήσης. Η μελλοντική έρευνα αναμένεται να ρίξει περισσότερο φως στους παράγοντες που καθορίζουν την ανταπόκριση στη θεραπεία και να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων, καινοτόμων σκευασμάτων παροξετίνης με βελτιωμένα χαρακτηριστικά.

 

Συνοπτικά

Η παροξετίνη (paroxetine) είναι ένα αντικαταθλιπτικό φάρμακο που ανήκει στην κατηγορία των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs). Κυκλοφορεί με διάφορες εμπορικές ονομασίες, όπως Seroxat, Paxil, Pexeva, Paroxat κ.α. Χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της κατάθλιψης, των αγχωδών διαταραχών, της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και της διαταραχής πανικού. Η παροξετίνη δρα αυξάνοντας τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Παρά την αποτελεσματικότητά της, μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες όπως ναυτία, σεξουαλική δυσλειτουργία, υπνηλία και συμπτώματα αποχής κατά τη διακοπή. Η δοσολογία εξατομικεύεται και απαιτεί ιατρική παρακολούθηση. Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις περιλαμβάνουν την αναζήτηση βιοδεικτών για την πρόβλεψη της ανταπόκρισης στη θεραπεία και την ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών με βελτιωμένα χαρακτηριστικά. Η παροξετίνη αποτελεί ένα πολύτιμο θεραπευτικό εργαλείο, αλλά απαιτεί προσεκτική χρήση και εξατομίκευση της θεραπείας για τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και την ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων ενεργειών.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

• Carvalho Jr, P. S., et al. “Reversible Solid-State Hydration/Dehydration of Paroxetine HBr Hemihydrate: Structural and Thermochemical Studies.” Crystal Growth & Design, vol. 16, no. 3, 2016, pp. 1543-1549., https://pubs.acs.org
• Pina, M. F., et al. “Generation of Hydrate Forms of Paroxetine HCl from the Amorphous State: An Evaluation of Thermodynamic and Experimental Predictive Approaches.” International Journal of Pharmaceutics, vol. 495, no. 1, 2015, pp. 302-311., sciencedirect.com
• Shah, R., et al. “Formulation and Evaluation of Oral Dispersible Tablet of Paroxetine Hydrochloride.” Journal of Drug Delivery and Therapeutics, vol. 11, no. 3, 2021, pp. 36-41., jddtonline.info

 

Συχνές Ερωτήσεις