Ο Παναγής Τσαλδάρης ήταν εξέχουσα πολιτική προσωπικότητα που διετέλεσε δύο φορές πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια μιας ασταθούς περιόδου στην ελληνική ιστορία, από το 1932 έως το 1935. Ως αρχηγός του συντηρητικού Λαϊκού Κόμματος, ο Τσαλδάρης χειρίστηκε περίπλοκες πολιτικές συμμαχίες και συζητήσεις σχετικά με το πολίτευμα της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου.
Η πρώιμη πολιτική σταδιοδρομία και η πρώτη πρωθυπουργία
Ο Παναγής Τσαλδάρης γεννήθηκε το 1868 στο χωριό Καμάρι της Κορινθίας. Αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αριστούχος μετέβη στο εξωτερικό για μεταπτυχιακές σπουδές. Έγινε διακεκριμένος νομικός και εξελέγη βουλευτής Αργολιδοκορινθίας το 1910.
Παναγής Τσαλδάρης
Το 1915, ο Τσαλδάρης διορίστηκε Υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του Εθνικοφρόνων ηγέτη Δημήτριου Γούναρη. Το κόμμα αυτό αργότερα μετονομάστηκε σε Λαϊκό Κόμμα, του οποίου ανέλαβε την ηγεσία ο Τσαλδάρης το 1924. Ως επικεφαλής του συντηρητικού χώρου, ο Τσαλδάρης χαρακτηριζόταν από μετριοπαθή πολιτική και προσήλωση στους δημοκρατικούς θεσμούς.
Το 1932, το Λαϊκό Κόμμα αναδείχθηκε πρώτο σε δύναμη στις εκλογές και ο Τσαλδάρης σχημάτισε ασταθή κυβέρνηση μειοψηφίας. Η πρώτη πρωθυπουργία του διήρκεσε μέχρι τον Ιανουάριο του 1933, οπότε ανατράπηκε από τους συμμάχους του. Ωστόσο στις εκλογές που ακολούθησαν τον Μάρτιο του 1933, το Λαϊκό Κόμμα εξασφάλισε πλειοψηφία, δίνοντας στον Τσαλδάρη την ευκαιρία να ξαναγίνει πρωθυπουργός.
Σημαντική εξέλιξη κατά τη διάρκεια της πρώτης πρωθυπουργίας του Τσαλδάρη ήταν η υπογραφή του Βαλκανικού Συμφώνου στην Αθήνα το 1934. Με αυτό το σύμφωνο, η Ελλάδα μαζί με γειτονικές χώρες εγγυήθηκαν ασφάλεια και ακεραιότητα στα βαλκανικά σύνορα. Η κίνηση αυτή αντανακλούσε την επιθυμία για ειρήνη και συνεργασία στην περιοχή.
Παρά τη σύντομη διάρκειά τους, οι πρωθυπουργίες του Τσαλδάρη σηματοδότησαν μια ταραχώδη περίοδο στην ελληνική πολιτική. Ως ηγέτης της συντηρητικής παράταξης, ήταν κεντρικός παράγοντας στον χειρισμό δύσκολων ζητημάτων όπως το πολιτειακό.
Η δεύτερη πρωθυπουργία και η επίλυση του πολιτειακού ζητήματος
Η δεύτερη πρωθυπουργία του Τσαλδάρη ξεκίνησε το Μάρτιο του 1933. Ο Τσαλδάρης έλαβε εκ νέου την πρωθυπουργία χάρη στην πλειοψηφία του Λαϊκού Κόμματος στις εκλογές. Ωστόσο, η περίοδος αυτή σημαδεύτηκε από τη δεύτερη απόπειρα δολοφονίας κατά του Ελευθερίου Βενιζέλου τον Μάρτιο του 1933. Παρά το γεγονός ότι ο Τσαλδάρης αποδοκίμασε την εγκληματική πράξη, το περιστατικό δημιούργησε ένταση στην κυβέρνησή του.
Ένα από τα κεντρικά ζητήματα της περιόδου παρέμενε το πολιτειακό ζήτημα και αν η Ελλάδα θα γινόταν αβασίλευτη ή βασιλευομένη δημοκρατία. Ο ίδιος ο Τσαλδάρης ήταν βασιλόφρων, ωστόσο τάχθηκε υπέρ της διεξαγωγής δημοψηφίσματος για το θέμα. Πιο σκληροπυρηνικοί βασιλόφρονες όμως επεδίωκαν να επιβάλουν τη βασιλεία χωρίς δημοψήφισμα.
Τον Οκτώβριο του 1935, τελικά η κυβέρνηση του Τσαλδάρη ανατράπηκε σε πραξικόπημα από τον αντιστράτηγο Γεώργιο Κονδύλη. Ο Κονδύλης σχημάτισε νέα κυβέρνηση με την υποστήριξη των Ενόπλων Δυνάμεων. Η νέα κυβέρνηση ανακήρυξε τη βασιλευόμενη δημοκρατία και κήρυξε δημοψήφισμα για το θέμα. Στο δημοψήφισμα του Νοεμβρίου 1935 νικηφόρα αναδείχθηκε η αποκατάσταση της μοναρχίας και λίγες εβδομάδες αργότερα επέστρεψε ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ στον θρόνο.
Μολονότι αποδεχόταν τη βασιλευομένη δημοκρατία, ο Τσαλδάρης θεώρησε ότι το πραξικόπημα του Κονδύλη ήταν παράνομο και αποχώρησε από τη Βουλή. Αυτή η αντίδραση υπογράμμισε την προσήλωσή του στον κοινοβουλευτισμό. Παρά τα δύο του περάσματα από την πρωθυπουργία, ο Τσαλδάρης πέθανε λίγους μήνες μετά, τον Μάιο του 1936, όντας μέρος μιας γενιάς ηγετών του Μεσοπολέμου που άφησαν τη θέση τους σε νεότερους.
Συνοψίζοντας, ο Παναγής Τσαλδάρης κατάφερε παρά τη σύντομη θητεία του να αφήσει αποτύπωμα σε ζητήματα όπως η εξωτερική πολιτική και το πολίτευμα της Ελλάδας. Ο ρόλος του στην επίλυση του πολιτειακού οδήγησε στην αποκατάσταση της βασιλείας στη χώρα, ένα ζήτημα δεκαετιών, δίνοντας συνέχεια στο πολιτικό σύστημα μετά τον θάνατό του.
Επίλογος
Η πολιτική σταδιοδρομία του Παναγή Τσαλδάρη αποτυπώνει μια εποχή πολιτικής αστάθειας στην Ελλάδα. Με μετριοπαθείς θέσεις, ο Τσαλδάρης προσπάθησε να εξισορροπήσει τις έντονες αντιπαραθέσεις της εποχής του. Οι δύο σύντομες θητείες του στην πρωθυπουργία ήταν το αποκορύφωμα μακρόχρονης πορείας στην πολιτική σκηνή.
Κλείνοντας, αν και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, ο Παναγής Τσαλδάρης συνέβαλε τα μέγιστα στην επίλυση του βασικού πολιτειακού ζητήματος της εποχής του. Η μακρά πορεία του βοήθησε να επέλθουν κάποιες ισορροπίες και να δρομολογηθεί η μεταπολεμική σταθερότητα στην Ελλάδα.
Βιβλιογραφία
Çakmak, Z. (2007). YUNANİSTAN BAŞBAKANI PANAGİS TSALDARİS’İN TÜRKİYE’Yİ ZİYARETİ (10-17 EYLÜL 1933). Electronic Turkish Studies. search.ebscohost.com
Çakmak, Z. (2007).The Visit Of Panagis Tsaldaris, The Prime Minister Of Greece, To Turkey. PhilPapers. philpapers.org
Σακκής, Δ.Α. (2003). Αλληλογραφία Ελευθερίου ΒενιζέλουΠαναγή Ταλδάρη: Αντιπαράθεση και συναίνεση. Το Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών. journals.lib.uth.gr
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.