Οι κατακτήσεις του Αλεξάνδρου κατά των Θρακών το 335 π.Χ., ως συνέχεια των προηγούμενων εκστρατειών του πατέρα του Φιλίππου Β’, υπήρξαν καταιγιστικής ραγδαιότητας. Σε μόλις τρεις ημέρες, ο νεαρός στρατηλάτης έφθασε μέχρι τις όχθες του Ίστρου ποταμού (Δούναβη), σαρώνοντας στο διάβα του τις εχθρικές φυλές των Θρακών και των σκληροτράχηλων Τριβαλλών. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ελληνικό στράτευμα είχε προχωρήσει τόσο βαθιά στην ενδοχώρα της θρακικής χερσονήσου του Αίμου. Ο τρόμος που προκάλεσαν οι καταιγιστικές νίκες του Μακεδόνα βασιλιά εξασφάλισε για πολλές δεκαετίες την ασφάλεια των βορείων συνόρων της Μακεδονίας.
Οι κατακτήσεις του Αλεξάνδρου στη Θράκη
Μετά την άνοδό του στο θρόνο το 336 π.Χ., ο Αλέξανδρος αποφάσισε να συνεχίσει τις κατακτητικές επιχειρήσεις του πατέρα του Φιλίππου Β’ εναντίον των θρακικών φυλών βόρεια του βασιλείου. Στόχος ήταν η πλήρης υποταγή και ο έλεγχος της χερσονήσου του Αίμου, προκειμένου να εξασφαλιστούν τα βόρεια σύνορα της Μακεδονίας από πιθανές εισβολές.
Ταχύτατη Προέλαση μέχρι τον Ίστρο
Τον Απρίλιο του 335 π.Χ., έχοντας ανανεώσει τη συμμαχία με τους Έλληνες της Κορινθιακής Συμμαχίας, ο Αλέξανδρος ξεκίνησε την εκστρατεία του με ισχυρές δυνάμεις. Προχωρώντας με εκπληκτική ταχύτητα, διέσχισε σε μόλις τρεις ημέρες την έκταση από τη Μακεδονία μέχρι τις όχθες του Ίστρου ποταμού (Δούναβη) στα βορειοανατολικά.
Οι επικριτές του, πολλοί εκ των οποίων υποτιμούσαν τις ικανότητές του, παραμένοντας προκατειλημμένοι από τη νεαρή ηλικία του, πρέπει να εκπλήσσονταν από την αποτελεσματικότητα και την ορμητικότητα των κινήσεών του. Η καταιγιστική προέλασή του σάρωσε τους Θράκες και τους πολεμικούς Τριβαλλούς που βρέθηκαν στο διάβα του.
Πρώτη Διείσδυση Ελλήνων πέραν του Δούναβη
Η εκστρατεία του Αλεξάνδρου στη Θράκη σημείωσε μια πρωτοφανή επιτυχία: Για πρώτη φορά ελληνικός στρατός διέσχισε τα σύνορα της θρακικής χερσονήσου, προχωρώντας πέραν του Ίστρου ποταμού. Σύμφωνα με τον Αρριανό, ο Μέγας Αλέξανδρος “διέβη τον Ίστρον, ὅσπερ μέγιστος τῶν κατὰ ταῦτα Θρᾴκης ποταμῶν ἐστι” (Αλεξ. Ανάβ. 1.3.3). Καμία άλλη ελληνική δύναμη πριν από αυτόν δεν είχε προχωρήσει τόσο βαθιά στο εσωτερικό της απροσπέλαστης Θράκης. (Ο Αρριανός αναφέρει στο έργο του “Αλεξάνδρου Ανάβασις” ότι επρόκειτο για μια τεράστια επιτυχία, κάτι πρωτοφανές για τους Έλληνες, στρατιωτικά και γεωγραφικά).
Η ταχύτατη και συντριπτική προέλαση του Αλέξανδρου ενσπείρωσε φόβο στους βαρβάρους. Οι κατακτημένοι λαοί αναγκάστηκαν να υποταχθούν και να προσφέρουν δώρα υποτέλειας στο νικητή. Από τότε, όχι μόνο δεν απειλούσαν πλέον τη Μακεδονία, αλλά άρχισαν να την ενισχύουν στρατιωτικά, συμπληρώνοντας τα λεγόμενα “Βαρβαρικά Τάγματα” που θα ακολουθούσαν τον Αλέξανδρο στην Ανατολή. Τα βόρεια σύνορα του βασιλείου είχαν πλέον εξασφαλιστεί.
Ο Αλέξανδρος επεκτείνει τα σύνορα του βασιλείου του
Εξολόθρευση των Γετών
Μετά τη συντριβή των Θρακών και των Τριβαλλών, ο Αλέξανδρος δεν ανέκοψε την ορμή του, αλλά συνέχισε ακάθεκτος προς βορράν, αποφασισμένος να εξαλείψει κάθε πιθανή απειλή στα νώτα του. Διέσχισε με το στράτευμά του τον Ίστρο ποταμό, εισβάλλοντας στα εδάφη των Γετών, μιας ισχυρής βαρβαρικής φυλής που κατοικούσε στη σημερινή Ρουμανία.
Οι Γέτες αιφνιδιάστηκαν από την ορμητική έφοδο του Μακεδόνα ηγεμόνα. Δεν υπήρξε χρόνος για οργάνωση της άμυνας και σύντομα υπέστησαν ολοκληρωτική εξόντωση, ως αντίποινα για τις επιδρομές τους στα μακεδονικά εδάφη επί Φιλίππου. Η βίαιη καταστροφή τους από τον αλεξανδρινό στρατό έμελλε να καθορίσει την τύχη ολόκληρης της περιοχής.
Υποταγή Παιόνων και Ιλλυριών
Αφού ισοπέδωσε τους Γέτες, ο Αλέξανδρος συνέχισε νοτιότερα εναντίον των Παιόνων και των επίσης πολεμικών Ιλλυριών στα δυτικά της Θράκης. Όπως και προηγουμένως, η αστραπιαία ορμή του ήταν συντριπτική: Οι Παίονες και οι Ιλλυριοί, παρά τη γενναία αντίσταση, συντρίφτηκαν πλήρως από τις κατά πολύ ανώτερες μακεδονικές δυνάμεις.
Οι ηττημένοι λαοί αναγκάστηκαν να παραδοθούν χωρίς όρους, οι δε πόλεις τους βρέθηκαν υπό τον απόλυτο έλεγχο του Αλεξάνδρου. Έπειτα από τις αλλεπάλληλες συντριβές, κανείς βάρβαρος δεν τολμούσε πλέον να ορθώσει το ανάστημά του απέναντι στη μακεδονική ηγεμονία. Ταπεινωμένοι και απογοητευμένοι, προσέφεραν δώρα υποτέλειας ζητώντας ειρήνη.
Νέα Επέκταση των Συνόρων
Με τις θρυλικές αυτές νίκες του, ο Αλέξανδρος όχι μόνο εξασφάλισε πλήρως τα βόρεια σύνορα της Μακεδονίας, αλλά τα επέκτεινε πολύ βαθύτερα μέσα στην ενδοχώρα των βαρβαρικών χωρών. Πλέον τα όρια του βασιλείου του απλώνονταν μέχρι τα ανατολικά Καρπάθια και το Δούναβη ποταμό, καθιστώντας τον έλεγχο της θρακικής χερσονήσου αδιαμφισβήτητο.
Παράλληλα, οι υποταγμένοι βάρβαροι ενίσχυσαν στρατιωτικά το μακεδονικό βασίλειο, στέλνοντας πολεμιστές για να ενταχθούν στα ειδικά “Βαρβαρικά Τάγματα” που αργότερα θα ακολουθούσαν τον Αλέξανδρο στην Ασιατική εκστρατεία. Έτσι, η επιβλητική αυτή επίδειξη ισχύος, εκτός από την αποτροπή περαιτέρω απειλών, απέφερε ακόμη περισσότερη στρατιωτική ενίσχυση για τις φιλοδοξίες του ηγεμόνα.
Νέοι Ορίζοντες
Η Ασία ως Νέος Προορισμός
Μετά τις εντυπωσιακές νίκες του στα βόρεια βάρβαρα εδάφη, ο Αλέξανδρος έβλεπε να ανοίγονται μπροστά του νέοι ορίζοντες για περαιτέρω κατακτήσεις. Με τα μακεδονικά σύνορα πλέον εξασφαλισμένα και ενισχυμένα στρατιωτικά από τα “Βαρβαρικά Τάγματα” των υποτελών λαών, μπορούσε πια να στρέψει το βλέμμα του ανατολικά, προς την Ασία.
Σε αντίθεση με την πρωτόγονη Ευρώπη, όπου κατοικούσαν απολίτιστες φυλές, η Ανατολή φιλοξενούσε λαούς με παμπάλαιους πολιτισμούς, βαθιές πνευματικές παραδόσεις και σοφές διδασκαλίες. Αυτοί οι εξελιγμένοι πληθυσμοί θα μπορούσαν να αφομοιώσουν τον δυναμικό ελληνικό πολιτισμό, επιτρέποντας την περαιτέρω διάδοσή του σε οικουμενικό επίπεδο.
(Η ανάλυση των Κ. Κοτοσώνοβου και Ρ. Πολύζου στο άρθρο τους “Η γλώσσα του «άλλου» στην αρχαιότητα από το 4.000 π.Χ. έως σήμερα” είναι εξαιρετικά διαφωτιστική σχετικά με τη συγγένεια των γλωσσών και την κοινή γλωσσική τους μήτρα, παρουσιάζοντας πειστικά επιχειρήματα για τη διάδοση του ελληνικού πολιτισμού).
Η Πανελλήνια Ιδέα
Καθοδηγούμενος από την “Πανελλήνια Ιδέα”, ο φιλόδοξος Αλέξανδρος φαίνεται να ήθελε να διαδώσει σε παγκόσμια κλίμακα τον ελληνικό πολιτισμό ως κορωνίδα όλων των προηγούμενων. Η σύγκρουση του ελληνικού κόσμου με την Ανατολή δεν θα ήταν μόνο στρατιωτική αλλά και πολιτισμική.
Στόχος ήταν η επικράτηση του δυναμικού ελληνικού πνεύματος έναντι των ανατολικών παραδόσεων, κάτι που θα επέτρεπε τη δημιουργία ενός ευρύτερου, οικουμενικού πολιτισμού με επίκεντρο την ελληνική σκέψη. Ο Αλέξανδρος επεδίωκε την εξάπλωση και την παγκόσμια επικράτηση του ελληνικού τρόπου ζωής, των αξιών και των ιδανικών του.
Θεοποίηση του Αλεξάνδρου
Μέσα σε αυτό το φιλόδοξο όραμα εντασσόταν και η προσπάθεια θεοποίησης του ίδιου του Αλεξάνδρου από τους λαούς της Ανατολής. Επηρεασμένος πιθανότατα από τις παραδόσεις των μεγάλων ανατολικών αυτοκρατοριών, όπως η Περσία, φαίνεται πως επιθυμούσε να λατρεύεται ως θεός από τους υπηκόους του.
Η αποδοχή της θεϊκής του φύσης όχι μόνο θα νομιμοποιούσε την εξουσία του, αλλά θα επέτρεπε επίσης την ταχύτερη εξάπλωση των ελληνικών επιρροών στις κατακτημένες περιοχές. Έτσι, η θεοποίηση θα αποτελούσε τη συμβολική κορύφωση της κυριαρχίας του νέου “ελληνικού”, οικουμενικού πολιτισμού.
Οι κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν ήταν απλώς στρατιωτικού χαρακτήρα, αλλά εξυπηρετούσαν ένα ευρύτερο πολιτισμικό όραμα παγκόσμιας εμβέλειας με επίκεντρο τον ελληνικό πολιτισμό. Αυτός θα ανέτειλε πάνω απ’ όλους τους άλλους, θεμελιώνοντας μια νέα, ευρύτερη πολιτισμική συνείδηση για την ανθρωπότητα.
Επίλογος
Η εξερεύνηση των κατακτήσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου αποκαλύπτει μια βαθύτερη προοπτική: Δεν επρόκειτο απλώς για την επιβολή της στρατιωτικής ισχύος της Μακεδονίας στους γειτονικούς λαούς, αλλά για μια φιλόδοξη προσπάθεια διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι κατακτήσεις στη Θράκη και τις όμορες περιοχές απάλλαξαν τη Μακεδονία από εξωτερικές απειλές και άνοιξαν το δρόμο για την Ασιατική εκστρατεία με στόχο την επικράτηση της ελληνικής παιδείας. Άραγε θα μπορούσε αυτή η οικουμενική πολιτισμική τάση να ενοποιήσει τα κράτη της εποχής σε μια νέα συνείδηση;
Βιβλιογραφία
Hanga, Vladimir, and Alexandru cel Mare. “ΧΚ Παπαστάθης – Μακεδονικά.” ejournals.epublishing.ekt.gr, 1980, ejournals.epublishing.ekt.gr.
Kotosovou, K., and R. Polyzos. “Η γλώσσα του «άλλου» στην αρχαιότητα από το 4.000 π. Χ. έως σήμερα.” Eλληνικo βλεμμα, 2019, www.e-publicacoes.uerj.br.
Bosworth, A. B. “Conquest and empire: the reign of Alexander the Great.” 1993, books.google.com.
Bosworth, A. B. “The government of Syria under Alexander the Great.” The Classical Quarterly, 1974, www.cambridge.org.