Τα νησιά του Αιγαίου, ιδίως η Ύδρα, οι Σπέτσες και τα Ψαρά, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον αγώνα της ελληνικής ανεξαρτησίας. Με τις τεράστιες οικονομικές θυσίες αλλά και την αδελφική ομοψυχία τους, οι νησιώτες κράτησαν όρθιο τον στόλο που πολεμούσε στη θάλασσα.
Η εξέγερση των Ελλήνων νησιωτών το 1821 – Η αρχή του αγώνα
Τα νησιά του Αιγαίου, παρά τη γεωγραφική τους απομόνωση, βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Η εξέγερση ξεκίνησε από την Ύδρα στις 16 Απριλίου 1821, όταν ο τολμηρός πλοίαρχος Αντώνιος Οικονόμου καθαίρεσε τον Οθωμανό διοικητή Νικόλαο Κοκοβίλα.
Αν και η εξουσία του Οικονόμου ήταν βραχύβια, καθώς τον εξόρισαν οι πρόκριτοι του νησιού, οι Υδραίοι συνέχισαν απτόητοι τον αγώνα. Το ίδιο και οι κάτοικοι των Σπετσών και των Ψαρών, που επαναστάτησαν τις επόμενες ημέρες.
Παρά τις εσωτερικές διαμάχες, οι νησιώτες παρέμειναν προσηλωμένοι στον κοινό στόχο. Σύντομα δημιούργησαν έναν ισχυρό στόλο με πυρπολικά, γρήγορα μπρίκια και άλλα πλοία, εξοπλισμένα με κανόνια. Ο στόλος αυτός αποτέλεσε τη ραχοκοκαλιά του Αγώνα στη θάλασσα.
Με τις ναυτικές επιχειρήσεις τους, οι Έλληνες νησιώτες κατάφεραν να διατηρήσουν τη Σάμο στα χέρια τους. Αντίθετα, τα νησιά Χίος, Κάσος και Ψαρά δεν μπόρεσαν να σωθούν, παρά τις ηρωικές προσπάθειες των κατοίκων τους. Οι μεγαλύτερες δυνάμεις του εχθρού ήταν συχνά ακαταμάχητες.
Ωστόσο, τίποτα δεν μπορούσε να σταματήσει την αποφασιστικότητα και το πάθος των Ελλήνων νησιωτών να αγωνιστούν. Με κόστος την ίδια τους τη ζωή, αντιστάθηκαν στον ισχυρότερο στόλο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και άνοιξαν τον δρόμο προς τη Λευτεριά.
Οι τεράστιες οικονομικές θυσίες των Ελλήνων νησιωτών
Εκτός από την προσφορά αίματος, οι Έλληνες των νησιών πρόσφεραν στον Αγώνα και τεράστιες οικονομικές θυσίες. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του ελληνικού κράτους, τα χρηματικά ποσά που δαπανήθηκαν από Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά έφτασαν τα 18 εκατομμύρια χρυσές δραχμές. Από το ποσό αυτό, τα 9 εκατομμύρια προήλθαν από την Ύδρα, τα 5 από τις Σπέτσες και 4 από τα Ψαρά. Πρόκειται για χρήματα που συγκέντρωσαν οι πλούσιοι έμποροι και πλοιοκτήτες των νησιών. Τα κεφάλαια αυτά διοχετεύθηκαν στη χρηματοδότηση του στόλου και των επιχειρήσεων.
Σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ελλάδα, οι θυσίες των νησιωτών ήταν δυσανάλογα μεγάλες. Συνολικά από την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τη Ρούμελη συγκεντρώθηκε παρόμοιο χρηματικό ποσό, γύρω στα 22,5 εκατομμύρια γρόσια. Όμως τα χρήματα αυτά προήλθαν από όλα τα λαϊκά στρώματα.
Αξίζει να σημειωθεί πως ενώ η υπόλοιπη Ελλάδα είχε εξασφαλίσει δάνεια ύψους 15 εκατομ. γροσίων, τα νησιά στήριξαν τον Αγώνα μόνο με ίδιους πόρους. Χωρίς τις θυσίες αυτές, ο αγώνας στη θάλασσα θα ήταν δύσκολο να συνεχιστεί. Οι νησιώτες έδωσαν την ψυχή και την περιουσία τους για τη λευτεριά.
Η αδελφική ομοψυχία των νησιωτών – Το μυστικό της επιτυχίας
Εκτός από τις οικονομικές θυσίες, αυτό που εντυπωσιάζει στη στάση των Ελλήνων νησιωτών είναι η αδελφική ομοψυχία μεταξύ τους. Η ομοφροσύνη Ύδρας, Σπετσών και Ψαρών υπήρξε το μυστικό των επιτυχιών τους στη θάλασσα. Παρά τις εσωτερικές διαμάχες για την εξουσία, οι νησιώτες συνέχισαν αλληλέγγυοι τον αγώνα τους. Τα πάντα ήταν κοινά γι’ αυτούς: οι θυσίες, η δόξα αλλά και τα παθήματα. Κάθε νησί είχε τους δικούς του άρχοντες, όμως στη θάλασσα πολεμούσαν μαζί σαν ένας. Η ομοψυχία αυτή φάνηκε ξεκάθαρα το 1826, όταν με την πτώση του Μεσολογγίου όλοι φοβήθηκαν επίθεση του Ιμπραήμ στα νησιά. Τότε οι Σπετσιώτες αποφάσισαν να εγκαταλείψουν το νησί τους και να μετοικήσουν στην Ύδρα. Ήθελαν έτσι να ενώσουν τις δυνάμεις τους απέναντι στον κοινό εχθρό.
Η πρόταση έγινε αποδεκτή με ενθουσιασμό από τους Υδραίους προκρίτους, οι οποίοι τους υποσχέθηκαν στέγη και φιλόξενη μεταχείριση. Το ίδιο συνέβη και με τους Ψαριανούς, οι οποίοι όμως τελικά παρέμειναν στο νησί τους. Οι Σπετσιώτες όντως μετοίκησαν στην Ύδρα τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1826 και γνώρισαν θερμή υποδοχή, όπως τους είχαν υποσχεθεί. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς οι Έλληνες νησιώτες έθεταν το κοινό συμφέρον πάνω απ’ όλα. Η αλληλεγγύη τους σφυρηλάτησε τη νίκη του στόλου κόντρα σε αντίπαλο πολύ ισχυρότερο.
Ο καθοριστικός ρόλος του στόλου στην Ελληνική Επανάσταση
Αναμφίβολα, ο στόλος των Ελλήνων νησιωτών διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της Επανάστασης. Χωρίς τις νίκες του στη θάλασσα, ο αγώνας στη στεριά θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να διατηρηθεί.
Ο ελληνικός στόλος, στελεχωμένος κυρίως από νησιώτες, κατάφερε να ελέγξει το Αιγαίο. Έτσι, απέκοψε τις θαλάσσιες γραμμές εφοδιασμού των Τούρκων και παρείχε πολύτιμη βοήθεια στους άνδρες που πολεμούσαν στην ξηρά. Επιπλέον, με τα εμπορικά πλοία που είχε στη διάθεσή του μετέφερε πολεμοφόδια, τρόφιμα και άνδρες όπου χρειαζόταν.
Ιδιαίτερα σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην προστασία των παραλίων της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας. Ο στόλος απέκρουσε επιτυχώς πολλές απόπειρες απόβασης του εχθρού, δίνοντας πολύτιμο χρόνο στους επαναστάτες να οργανωθούν. Αντίθετα, τα απομακρυσμένα νησιά του Αιγαίου, όπως η Χίος, η Κάσος και τα Ψαρά, δεν μπόρεσε να προστατευτούν επαρκώς.
Βέβαια, ο στόλος δεν θα μπορούσε να επιτελέσει το έργο του χωρίς τη στήριξη των νησιωτών. Τα εκατομμύρια που δαπανήθηκαν από τους πλοιοκτήτες για την κατασκευή και συντήρηση των πλοίων ήταν ανεκτίμητα. Επίσης, χιλιάδες νησιώτες θυσίασαν τη ζωή τους στις ναυμαχίες, αγωνιζόμενοι στα καταστρώματα ή στα κουπιά.
Συνοψίζοντας, ο στόλος υπήρξε ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας στη θάλασσα. Και αυτή η ναυτική ισχύς στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου στους ώμους των αγωνιστών νησιωτών. Θυσίασαν τα πάντα στο βωμό της Λευτεριάς και δικαίως έχουν γραφτεί με χρυσά γράμματα στην ιστορία του Έθνους.
Η συμβολή των Ελλήνων νησιωτών στην Επανάσταση του 1821 υπήρξε ανεκτίμητη. Με τις τεράστιες οικονομικές θυσίες και την αδελφική ομοψυχία τους, οι Έλληνες της θάλασσας στήριξαν τον Αγώνα και έγραψαν λαμπρές σελίδες ηρωισμού. Το παράδειγμά τους μας διδάσκει πως με εθνική ενότητα και αλληλεγγύη μπορούμε να υπερβούμε κάθε εμπόδιο. Ας το έχουμε φάρο στις δύσκολες στιγμές που περνά η πατρίδα μας.
Βιβλιογραφία
Μνήμων. (2007). Βιβλιοκρισίες: Ἠλίας Κολοβός, Ἡ νησιωτικὴ κοινωνία τῆς Ἄνδρου στὸ ὀθωμανικὸ πλαίσιο. Πρώτη προσέγγιση μὲ βάση τὰ ὀθωμανικὰ ἔγγραφα τῆς Καϊρείου. Ανακτήθηκε από ejournals.epublishing.ekt.gr
Ξυνιάς, Α. (2011). Οι συνταγματικοί θεσμοί του νεοσύστατου ελληνικού κράτους: από την Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου στο Σύνταγμα του 1844. Ανακτήθηκε από dspace.lib.uom.gr
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.