Ο Μιθριδάτης ΣΤ’ Ευπάτωρ Διόνυσος (132-63 π.Χ.) αποτέλεσε την τελευταία μεγάλη μορφή αντίστασης κατά της ρωμαϊκής επέκτασης στην Ανατολή. Γεννημένος στη Σινώπη του Πόντου, διαδέχθηκε τον πατέρα του Μιθριδάτη Ε’ Ευεργέτη στο θρόνο του Βασιλείου του Πόντου το 120 π.Χ. Η μακρά βασιλεία του, που διήρκεσε περισσότερο από μισό αιώνα, χαρακτηρίστηκε από τους περίφημους Μιθριδατικούς Πολέμους εναντίον της Ρώμης. Στη διάρκειά τους αναμετρήθηκε με τρεις από τους σπουδαιότερους Ρωμαίους στρατηγούς: τον Σύλλα, τον Λούκουλλο και τον Πομπήιο. Γνώστης 22 γλωσσών και βαθύς μελετητής της φαρμακολογίας, ο Μιθριδάτης έμεινε στην ιστορία και για την ανθεκτικότητά του στα δηλητήρια – φαινόμενο που πήρε το όνομά του (μιθριδατισμός).
Ο Μιθριδάτης από τα Ανάκτορα στην Εξορία
Η άνοδος του Μιθριδάτη στην εξουσία σημαδεύτηκε από έντονο δραματισμό και περιπέτειες που διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του. Η δολοφονία του πατέρα του το 120 π.Χ. τον ανάγκασε να εγκαταλείψει εσπευσμένα τα ανάκτορα της Σινώπης. Η μητέρα του Λαοδίκη ΣΤ’, κόρη του Σελευκίδη βασιλιά Αντιόχου Δ’ Επιφανούς, επεδίωκε την εξόντωσή του. Κατά την περίοδο της αυτοεξορίας του στα όρη του Πόντου, ο νεαρός διάδοχος υπέστη σκληρή δοκιμασία που τον προετοίμασε για τις μελλοντικές προκλήσεις.
Αξιοσημείωτο στοιχείο της προσωπικότητάς του υπήρξε η συστηματική του ενασχόληση με τη μελέτη των δηλητηρίων. Προοδευτικά εξοικειώθηκε με μικρές δόσεις διαφόρων τοξικών ουσιών, αναπτύσσοντας ανοσία – μια πρακτική που αργότερα ονομάστηκε “μιθριδατισμός”. Η επιστροφή του στην εξουσία το 113 π.Χ. σηματοδότησε την αφετηρία μιας νέας εποχής για το βασίλειο του Πόντου.
Με την πολύτιμη συνδρομή Ελλήνων συμβούλων, ο Μιθριδάτης προχώρησε σε ριζική αναδιοργάνωση του στρατού. Παράλληλα, επέκτεινε την επιρροή του στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου μέσω μιας εξαιρετικά επιτυχημένης διπλωματίας. Η στρατηγική του προσέγγιση στην προσάρτηση του Κιμμέριου Βοσπόρου και οι επιγαμίες με τους Σαρμάτες ανέδειξαν τις εξαιρετικές διπλωματικές του ικανότητες.
Η αναπόφευκτη σύγκρουση με τη Ρώμη ξεκίνησε το 88 π.Χ. με τον Πρώτο Μιθριδατικό Πόλεμο. Οι αρχικές του επιτυχίες στη Μικρά Ασία και η διαταγή για τη θανάτωση των Ρωμαίων και Ιταλών της περιοχής προκάλεσαν την άμεση αντίδραση της Ρώμης. Παρά τις περιόδους θριάμβου, οι συνεχείς πόλεμοι εξάντλησαν σταδιακά τις δυνάμεις του βασιλείου.
Το τραγικό τέλος του Μιθριδάτη επήλθε το 63 π.Χ. στο Παντικάπαιο της Κριμαίας. Μετά την προδοσία του γιου του Φαρνάκη, αποφάσισε να θέσει τέρμα στη ζωή του. Η παρακαταθήκη του στην ιστορία είναι αξιοσημείωτη: υπήρξε ο τελευταίος μεγάλος ηγεμόνας που τόλμησε να αντιπαρατεθεί στη ρωμαϊκή επέκταση στην Ανατολή, συνδυάζοντας με μοναδικό τρόπο την ελληνική παιδεία με την περσική βασιλική παράδοση.