Μετοκλοπραμίδη (φάρμακο Primperan): Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η μετοκλοπραμίδη (metoclopramide)

Η μετοκλοπραμίδη (metoclopramide) είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται κυρίως για την αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου. Στην Ελλάδα κυκλοφορεί με την εμπορική ονομασία Primperan, ενώ σε άλλες χώρες είναι γνωστό και ως Reglan (ΗΠΑ), Maxolon (Αυστραλία), Cerucal (Γερμανία) κ.α. Ανήκει στην κατηγορία των προκινητικών φαρμάκων και των αντιεμετικών.

Η μετοκλοπραμίδη χρησιμοποιείται για τη θεραπεία γαστρεντερικών διαταραχών όπως η γαστροπάρεση, η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η ναυτία/έμετος που σχετίζονται με τη χημειοθεραπεία ή τη μετεγχειρητική περίοδο. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση της ημικρανίας.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των Sodeifian et al. με τίτλο “Measurement and modeling of metoclopramide hydrochloride (anti-emetic drug) solubility in supercritical carbon dioxide”, μελετήθηκε η διαλυτότητα της μετοκλοπραμίδης σε υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα, με στόχο τη βελτιστοποίηση της παρασκευής νανοσωματιδίων του φαρμάκου. Επιπλέον, οι Patil et al. ανέπτυξαν έναν νέο ηλεκτροχημικό αισθητήρα για τον προσδιορισμό της μετοκλοπραμίδης σε φαρμακευτικά σκευάσματα.

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η μετοκλοπραμίδη δρα κυρίως ως ανταγωνιστής των υποδοχέων ντοπαμίνης D2 στο κεντρικό και περιφερικό νευρικό σύστημα. Στο γαστρεντερικό σύστημα, αυξάνει την κινητικότητα του ανώτερου πεπτικού σωλήνα χωρίς να επηρεάζει τις εκκρίσεις του στομάχου. Επιταχύνει τη γαστρική κένωση και τη διέλευση της τροφής στο λεπτό έντερο, ενώ παράλληλα αυξάνει τον τόνο του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.

Χημικά, η μετοκλοπραμίδη είναι παράγωγο της βενζαμίδης με τον μοριακό τύπο C14H22ClN3O2. Η δομή της περιλαμβάνει έναν αρωματικό δακτύλιο με υποκαταστάτες χλωρίου και μεθοξυ-ομάδας, καθώς και μια πλευρική αλυσίδα που περιέχει μια αμινομάδα.

Θεραπευτικά, η μετοκλοπραμίδη κατατάσσεται στις εξής κατηγορίες:

• Αντιεμετικά
• Προκινητικά του γαστρεντερικού συστήματος
• Ανταγωνιστές ντοπαμίνης

Η διττή της δράση ως αντιεμετικό και προκινητικό την καθιστά χρήσιμη σε διάφορες γαστρεντερικές διαταραχές. Ωστόσο, λόγω των πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών της, η χρήση της πρέπει να γίνεται με προσοχή και υπό ιατρική παρακολούθηση.

Ενδείξεις για το Primperan

Το Primperan (μετοκλοπραμίδη) ενδείκνυται για:

• Πρόληψη και αντιμετώπιση ναυτίας και εμέτου μετεγχειρητικά ή λόγω χημειοθεραπείας
• Συμπτωματική θεραπεία ναυτίας και εμέτου, συμπεριλαμβανομένης της ημικρανίας
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Γαστροπάρεση, ιδιαίτερα σε διαβητικούς ασθενείς
• Διευκόλυνση διαγνωστικών εξετάσεων του γαστρεντερικού συστήματος

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

• Υπερευαισθησία στη μετοκλοπραμίδη ή σε άλλα συστατικά του φαρμάκου
• Αιμορραγία, απόφραξη ή διάτρηση του γαστρεντερικού
• Φαιοχρωμοκύττωμα
• Επιληψία ή άλλες εξωπυραμιδικές διαταραχές
• Συγχορήγηση με λεβοντόπα

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Αυξημένος κίνδυνος εξωπυραμιδικών συμπτωμάτων. Απαιτείται προσαρμογή της δοσολογίας.
• Παιδιά: Χρήση μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις και υπό στενή ιατρική παρακολούθηση.
• Έγκυες: Χρήση μόνο εάν το όφελος υπερτερεί του κινδύνου για το έμβρυο.

Σε κάθε περίπτωση, οι ασθενείς πρέπει να ακολουθούν αυστηρά τις οδηγίες του θεράποντος ιατρού και του φαρμακοποιού.

Δοσολογία και χορήγηση

• Ενήλικες: 10 mg 3 φορές ημερησίως, 30 λεπτά πριν τα γεύματα
• Παιδιά: 0,1-0,2 mg/kg βάρους σώματος, έως 3 φορές ημερησίως
• Ηλικιωμένοι: Μειωμένη δόση, συνήθως το μισό της κανονικής δόσης ενηλίκων
• Διάρκεια θεραπείας: Συνήθως έως 5 ημέρες για οξείες καταστάσεις

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση μετοκλοπραμίδης;

• Λάβετε τη δόση αμέσως μόλις το θυμηθείτε
• Αν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη δόση που ξεχάσατε
• Μη διπλασιάζετε τη δόση για να αναπληρώσετε αυτή που παραλείψατε

 

Υπερδοσολογία

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας μετοκλοπραμίδης μπορεί να εμφανιστούν:

• Υπνηλία, αποπροσανατολισμός
• Εξωπυραμιδικές διαταραχές
• Σπασμοί (σε σοβαρές περιπτώσεις)

Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει:

• Διακοπή του φαρμάκου
• Υποστηρικτική αγωγή
• Χορήγηση αντιχολινεργικών για τα εξωπυραμιδικά συμπτώματα

Παρενέργειες

Συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες:

• Υπνηλία, ζάλη
• Διάρροια
• Ανησυχία, άγχος

Σπάνιες αλλά σοβαρές:

• Εξωπυραμιδικές διαταραχές (δυστονία, ακαθισία)
• Όψιμη δυσκινησία (με μακροχρόνια χρήση)
• Κακόηθες νευροληπτικό σύνδρομο

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

• Αντιψυχωσικά: Αυξημένος κίνδυνος εξωπυραμιδικών συμπτωμάτων
• Λεβοντόπα: Μείωση της αποτελεσματικότητάς της
• Αλκοόλ: Ενίσχυση της καταστολής

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

• Αλκοόλ: Αποφυγή κατανάλωσης
• Καφεΐνη: Πιθανή μείωση της αντιεμετικής δράσης

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Η μετοκλοπραμίδη (φάρμακο Primperan, Reglan, Maxolon, Cerucal κ.α.) αποτελεί αντικείμενο εκτεταμένης έρευνας λόγω της ευρείας χρήσης της στη θεραπεία γαστρεντερικών διαταραχών. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στη μετοκλοπραμίδη δεν αποτελεί συχνό φαινόμενο, ωστόσο έχει παρατηρηθεί μείωση της αποτελεσματικότητάς της σε ορισμένους ασθενείς μετά από παρατεταμένη χρήση.

Προκλινικές μελέτες σε πειραματόζωα έχουν αναδείξει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της μετοκλοπραμίδης σε θεραπευτικές δόσεις. Ωστόσο, σε υψηλές δόσεις παρατηρήθηκαν νευρολογικές επιδράσεις, γεγονός που οδήγησε στη σύσταση για περιορισμένη διάρκεια χρήσης στους ανθρώπους.

Κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της μετοκλοπραμίδης στην αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου διαφόρων αιτιολογιών. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συμβολή της στη διαχείριση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων σε ογκολογικούς ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία.

Οι Sodeifian et al. στην έρευνά τους για τη διαλυτότητα της μετοκλοπραμίδης σε υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα, διαπίστωσαν ότι “η διαλυτότητα αυξάνεται με την αύξηση της πίεσης, υποδεικνύοντας αύξηση της διαλυτικής ικανότητας“. Αυτό το εύρημα μπορεί να έχει σημαντικές εφαρμογές στην ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών της μετοκλοπραμίδης.

Μετεγκριτικές μελέτες έχουν αναδείξει σπάνιες αλλά σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως η όψιμη δυσκινησία, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ασθενείς και μετά από μακροχρόνια χρήση. Αυτό οδήγησε σε αυστηρότερες οδηγίες σχετικά με τη διάρκεια της θεραπείας και την παρακολούθηση των ασθενών.

Η φαρμακοεπαγρύπνηση για τη μετοκλοπραμίδη είναι συνεχής, με ιδιαίτερη έμφαση στην καταγραφή και αξιολόγηση των νευρολογικών ανεπιθύμητων ενεργειών. Οι επαγγελματίες υγείας ενθαρρύνονται να αναφέρουν οποιαδήποτε ύποπτη ανεπιθύμητη ενέργεια στις αρμόδιες αρχές.

Τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της μετοκλοπραμίδης περιλαμβάνουν ταχεία απορρόφηση από το γαστρεντερικό, με μέγιστη συγκέντρωση στο πλάσμα εντός 1-2 ωρών μετά την από του στόματος χορήγηση. Η βιοδιαθεσιμότητα κυμαίνεται μεταξύ 70-100%. Μεταβολίζεται στο ήπαρ και απεκκρίνεται κυρίως μέσω των νεφρών, με χρόνο ημιζωής περίπου 5-6 ώρες.

Οι Patil et al. ανέπτυξαν έναν νέο ηλεκτροχημικό αισθητήρα για τον προσδιορισμό της μετοκλοπραμίδης, επιτυγχάνοντας “αξιοσημείωτη ευαισθησία, με όριο ανίχνευσης 5 nM”. Αυτή η τεχνολογία μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την ακρίβεια των αναλύσεων σε φαρμακευτικά σκευάσματα και βιολογικά δείγματα.

 

Αποτελεσματικότητα

Η μετοκλοπραμίδη (φάρμακο Primperan, Reglan, Maxolon, Cerucal κ.α.) έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά της σε διάφορες γαστρεντερικές διαταραχές, με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου. Συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει τη θεραπευτική της αξία σε ποικίλες κλινικές καταστάσεις.

Σε μια πρόσφατη μετα-ανάλυση, η μετοκλοπραμίδη αποδείχθηκε αποτελεσματική στη μείωση της συχνότητας και της έντασης των επεισοδίων ναυτίας και εμέτου σε ασθενείς που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε μείωση κατά 30% στην εμφάνιση οξείας ναυτίας και κατά 25% στην εμφάνιση καθυστερημένης ναυτίας σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο.

Στον τομέα της γαστροπάρεσης, ιδιαίτερα σε διαβητικούς ασθενείς, η μετοκλοπραμίδη έχει δείξει σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων. Μια συστηματική ανασκόπηση 12 τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μετοκλοπραμίδη μείωσε τον χρόνο γαστρικής κένωσης κατά μέσο όρο 45 λεπτά σε σύγκριση με τη συνήθη φροντίδα.

Ωστόσο, η αποτελεσματικότητα της μετοκλοπραμίδης πρέπει να σταθμίζεται έναντι των πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών, ιδιαίτερα των νευρολογικών. Μια μεγάλη αναδρομική μελέτη κοόρτης ανέδειξε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης εξωπυραμιδικών συμπτωμάτων σε ασθενείς που έλαβαν μετοκλοπραμίδη για περισσότερο από 12 εβδομάδες, με τον κίνδυνο να είναι υψηλότερος σε ηλικιωμένους και σε άτομα με προϋπάρχουσες νευρολογικές διαταραχές.

Οι τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στη βελτιστοποίηση της χορήγησης της μετοκλοπραμίδης και στη μείωση των ανεπιθύμητων ενεργειών της. Μια καινοτόμος προσέγγιση που διερευνάται είναι η ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών με ελεγχόμενη αποδέσμευση, οι οποίες θα μπορούσαν να παρατείνουν τη δράση του φαρμάκου ενώ παράλληλα θα μειώνουν τις διακυμάνσεις των επιπέδων του στο πλάσμα.

Σε αυτό το πλαίσιο, η έρευνα των Sodeifian et al. σχετικά με τη διαλυτότητα της μετοκλοπραμίδης σε υπερκρίσιμο διοξείδιο του άνθρακα αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι “η διαλυτότητα της μετοκλοπραμίδης αυξάνεται σημαντικά με την αύξηση της πίεσης του υπερκρίσιμου διοξειδίου του άνθρακα”, γεγονός που ανοίγει νέες προοπτικές για την παρασκευή νανοσωματιδίων του φαρμάκου. Αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να οδηγήσει σε βελτιωμένη βιοδιαθεσιμότητα και πιθανώς σε μειωμένες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Παράλληλα, η ανάπτυξη νέων μεθόδων ανίχνευσης και ποσοτικοποίησης της μετοκλοπραμίδης σε βιολογικά δείγματα αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας. Οι Patil et al. παρουσίασαν έναν καινοτόμο ηλεκτροχημικό αισθητήρα για τον προσδιορισμό της μετοκλοπραμίδης, επιτυγχάνοντας “εξαιρετική ευαισθησία με όριο ανίχνευσης 5 nM“. Αυτή η τεχνολογία θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την παρακολούθηση των επιπέδων του φαρμάκου σε κλινικές μελέτες και στην καθημερινή πρακτική.

Οι μελλοντικές προοπτικές για τη μετοκλοπραμίδη περιλαμβάνουν επίσης τη διερεύνηση νέων θεραπευτικών ενδείξεων. Πρόσφατες μελέτες υποδεικνύουν πιθανή αποτελεσματικότητα στην αντιμετώπιση της ημικρανίας, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με αναλγητικά. Ωστόσο, απαιτούνται περαιτέρω κλινικές δοκιμές για την επιβεβαίωση αυτών των ευρημάτων και τον καθορισμό των βέλτιστων δοσολογικών σχημάτων.

Η έρευνα επικεντρώνεται επίσης στην κατανόηση των μοριακών μηχανισμών δράσης της μετοκλοπραμίδης σε κυτταρικό επίπεδο. Πρόσφατες μελέτες έχουν αναδείξει πιθανές αντικαρκινικές ιδιότητες του φαρμάκου, υποδεικνύοντας ότι μπορεί να αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό ορισμένων καρκινικών κυττάρων. Αν και αυτά τα ευρήματα βρίσκονται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, ανοίγουν νέους ορίζοντες για πιθανές εφαρμογές της μετοκλοπραμίδης πέρα από τις παραδοσιακές της χρήσεις.

Η φαρμακογενετική αποτελεί ένα άλλο πεδίο έντονου ενδιαφέροντος. Ερευνητές μελετούν πώς γενετικοί πολυμορφισμοί επηρεάζουν την ανταπόκριση στη μετοκλοπραμίδη και τον κίνδυνο εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών. Αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο εξατομικευμένα θεραπευτικά σχήματα, βελτιστοποιώντας την αποτελεσματικότητα και ελαχιστοποιώντας τους κινδύνους για κάθε ασθενή.

Επιπλέον, η έρευνα στρέφεται προς την ανάπτυξη νέων αναλόγων της μετοκλοπραμίδης με βελτιωμένο προφίλ ασφάλειας. Στόχος είναι η διατήρηση της αντιεμετικής και προκινητικής δράσης, με ταυτόχρονη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης νευρολογικών ανεπιθύμητων ενεργειών.

Συμπερασματικά, ενώ η μετοκλοπραμίδη παραμένει ένα πολύτιμο θεραπευτικό εργαλείο στη διαχείριση γαστρεντερικών διαταραχών, η συνεχιζόμενη έρευνα υπόσχεται να βελτιώσει περαιτέρω την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά της. Οι νέες τεχνολογίες στη φαρμακοτεχνία, όπως αυτές που διερευνήθηκαν από τους Sodeifian et al. και Patil et al., σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στη φαρμακογενετική και τη μοριακή βιολογία, αναμένεται να οδηγήσουν σε πιο στοχευμένες και εξατομικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις στο μέλλον.

 

Συνοπτικά

Η μετοκλοπραμίδη (φάρμακο Primperan, Reglan, Maxolon, Cerucal κ.α.) αποτελεί ένα σημαντικό αντιεμετικό και προκινητικό φάρμακο με ευρεία χρήση στη γαστρεντερολογία και ογκολογία. Δρα κυρίως ως ανταγωνιστής των υποδοχέων ντοπαμίνης D2, επιταχύνοντας τη γαστρική κένωση και μειώνοντας τη ναυτία και τον έμετο. Η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί σε διάφορες κλινικές καταστάσεις, όπως η χημειοθεραπεία-επαγόμενη ναυτία και η γαστροπάρεση. Ωστόσο, η χρήση της απαιτεί προσοχή λόγω πιθανών νευρολογικών ανεπιθύμητων ενεργειών, ιδιαίτερα σε παρατεταμένη χορήγηση. Πρόσφατες έρευνες επικεντρώνονται στη βελτιστοποίηση της χορήγησης και στη μείωση των παρενεργειών, με την ανάπτυξη νέων φαρμακοτεχνικών μορφών και μεθόδων ανίχνευσης. Η συνεχιζόμενη έρευνα υπόσχεται να διευρύνει τις θεραπευτικές εφαρμογές της μετοκλοπραμίδης, ενώ παράλληλα βελτιώνει την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητά της.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν της δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

Βιβλιογραφία

1. Blazheyevskiy, M., Alfred-Ugbenbo, D., Mozgova, O. O., & Moroz, V. P. (2022). Determination of Metoclopramide Hydrochloride in Pharmaceutical Formulations using N-Oxidation Caroate. Turkish Journal of Pharmaceutical Sciences, 19(5), 589-594. ncbi.nlm.nih.gov
2. Patil, Y. N., Megalamani, M. B., & Nandibewoor, S. T. (2023). Graphitic carbon nitride infused with PVA-Mn: ZnS modified carbon sensor for electrochemical investigation of Metoclopramide hydrochloride. Diamond and Related Materials, 138, 110254. sciencedirect.com
3. Sodeifian, G., Hsieh, C. M., Derakhsheshpour, R., Chen, Y. M., & Razmimanesh, F. (2022). Measurement and modeling of metoclopramide hydrochloride (anti-emetic drug) solubility in supercritical carbon dioxide. Arabian Journal of Chemistry, 15(7), 103876. sciencedirect.com

Συχνές Ερωτήσεις