Μομεταζόνη: φάρμακο Nasonex | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η μομεταζόνη

Η μομεταζόνη (mometasone) είναι ένα συνθετικό κορτικοστεροειδές φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία διαφόρων φλεγμονωδών παθήσεων, όπως η αλλεργική ρινίτιδα και το άσθμα. Κυκλοφορεί υπό διάφορες εμπορικές ονομασίες, όπως Nasonex (Ελλάδα), Asmanex (ΗΠΑ), Elocon (Ηνωμένο Βασίλειο) κ.α. Η μομεταζόνη αναπτύχθηκε από την φαρμακευτική εταιρεία Schering-Plough και εγκρίθηκε για πρώτη φορά από τον FDA το 1987.

Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε επιστημονικά δεδομένα από διάφορες ιατρικές μελέτες και δημοσιεύσεις σχετικά με τις φαρμακολογικές ιδιότητες, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της μομεταζόνης. Θα εξετάσουμε τον μηχανισμό δράσης της, τις θεραπευτικές ενδείξεις, τις αντενδείξεις και τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η μομεταζόνη ανήκει στην κατηγορία των συνθετικών κορτικοστεροειδών, τα οποία μιμούνται τη δράση των φυσικών κορτικοστεροειδών ορμονών που παράγονται από τα επινεφρίδια. Χημικά, είναι ένας εστέρας του φουροϊκού οξέος με ένα παράγωγο της 16α-μεθυλοπρεδνιζολόνης.

Ο μηχανισμός δράσης της μομεταζόνης βασίζεται στην αντιφλεγμονώδη και ανοσοκατασταλτική της δράση. Συνδέεται με υψηλή συγγένεια στους ενδοκυττάριους υποδοχείς γλυκοκορτικοειδών, σχηματίζοντας σύμπλοκα που ρυθμίζουν τη μεταγραφή γονιδίων υπεύθυνων για την παραγωγή φλεγμονωδών μεσολαβητών. Έτσι, αναστέλλει την παραγωγή φλεγμονωδών κυτοκινών, χημειοκινών και ενζύμων όπως η κυκλοοξυγενάση-2 (COX-2). Επιπλέον, μειώνει την στρατολόγηση και ενεργοποίηση ανοσοκυττάρων στο σημείο φλεγμονής.

Σύμφωνα με τους Liu et al. (“Scientific considerations for the review and approval of first generic mometasone furoate nasal suspension spray in the United States from the bioequivalence perspective”), η μομεταζόνη μπορεί να χορηγηθεί με διάφορες οδούς όπως τοπικά (ρινικό εκνέφωμα, κρέμα), εισπνεόμενη ή από το στόμα, ανάλογα με την ένδειξη. Έχει βρεθεί ότι έχει χαμηλή συστηματική βιοδιαθεσιμότητα (<1%) λόγω εκτεταμένου μεταβολισμού πρώτης διόδου στο ήπαρ.

Ενδείξεις για το φάρμακο Nasonex

Το Nasonex και άλλα φάρμακα που περιέχουν μομεταζόνη ενδείκνυνται για:

• Αλλεργική ρινίτιδα (εποχιακή και χρόνια)
• Ρινικοί πολύποδες
• Άσθμα (ως συμπληρωματική θεραπεία)
• Ατοπική δερματίτιδα
• Ψωρίαση

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η χρήση μομεταζόνης αντενδείκνυται σε περιπτώσεις:

• Υπερευαισθησίας στη μομεταζόνη ή σε κάποιο έκδοχο
• Μη ελεγχόμενων συστηματικών μυκητιασικών λοιμώξεων
• Πρόσφατου τραύματος ή χειρουργικής επέμβασης στη μύτη (για το ρινικό εκνέφωμα)

Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με:

• Ενεργό ή λανθάνουσα πνευμονική φυματίωση
• Μη θεραπευμένες μυκητιασικές, βακτηριακές ή ιογενείς λοιμώξεις
• Γλαύκωμα ή καταρράκτη
• Διαταραχές του ανοσοποιητικού

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Στους ηλικιωμένους μπορεί να απαιτείται προσαρμογή της δόσης λόγω μειωμένης νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας.
• Στα παιδιά, η μακροχρόνια χρήση εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη. Συνιστάται τακτική παρακολούθηση.
• Στην εγκυμοσύνη, η μομεταζόνη θα πρέπει να χορηγείται μόνο αν το όφελος για τη μητέρα υπερτερεί του δυνητικού κινδύνου για το έμβρυο. Έχει καταταγεί στην Κατηγορία C κατά FDA.

Δοσολογία και χορήγηση

Η δοσολογία εξαρτάται από την ένδειξη και την οδό χορήγησης:

• Αλλεργική ρινίτιδα: 2 ψεκασμοί (50mcg) ανά ρουθούνι ημερησίως
• Ρινικοί πολύποδες: 2 ψεκασμοί (100mcg) ανά ρουθούνι ημερησίως
• Άσθμα: 200-400mcg εισπνεόμενο 1-2 φορές ημερησίως
• Δερματικές παθήσεις: λεπτό στρώμα κρέμας 1-2 φορές ημερησίως

Για βέλτιστη απορρόφηση από τη μύτη, συνιστάται καλός καθαρισμός πριν τη χρήση. Απαιτείται σωστή τεχνική εισπνοής.

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση μομεταζόνης;

Σε περίπτωση που ξεχάσετε μια δόση, πάρτε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, αν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε την δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό σας δοσολογικό σχήμα. Μην διπλασιάζετε τις δόσεις για να αναπληρώσετε αυτήν που παραλείψατε.

 

Υπερδοσολογία

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας με μομεταζόνη, μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα υπερκορτιζολισμού, όπως:

• Σεληνοειδές προσωπείο
• Κεντρική παχυσαρκία
• Ραβδώσεις δέρματος
• Υπεργλυκαιμία
• Υπέρταση

Η διαχείριση περιλαμβάνει σταδιακή μείωση της δόσης και συμπτωματική αντιμετώπιση. Σε σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί νοσηλεία.

Παρενέργειες

Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες της μομεταζόνης περιλαμβάνουν:

• Ρινικό ερεθισμό ή καύσο (για το ρινικό εκνέφωμα)
• Επίσταξη
• Βραχνή φωνή
• Καντιντίαση στόματος (για τα εισπνεόμενα σκευάσματα)
• Δερματικό ερεθισμό ή ατροφία (για τα τοπικά σκευάσματα)

Σπανιότερα μπορεί να παρατηρηθούν συστηματικές ανεπιθύμητες ενέργειες, ειδικά σε μακροχρόνια χρήση υψηλών δόσεων, όπως καταστολή της φλοιοεπινεφριδιακής λειτουργίας, οστεοπόρωση, γλαύκωμα και καταρράκτης.

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

Η μομεταζόνη μπορεί να αλληλεπιδράσει με:

• Αναστολείς του CYP3A4 (π.χ. κετοκοναζόλη, ιτρακοναζόλη), αυξάνοντας τα επίπεδα μομεταζόνης
• Άλλα κορτικοστεροειδή, αυξάνοντας τον κίνδυνο παρενεργειών
• Διουρητικά (π.χ. φουροσεμίδη), προκαλώντας υποκαλιαιμία

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

Δεν έχουν αναφερθεί σημαντικές αλληλεπιδράσεις της μομεταζόνης με τρόφιμα. Ωστόσο, η ταυτόχρονη κατανάλωση χυμού γκρέιπφρουτ μπορεί να αυξήσει την βιοδιαθεσιμότητα της από το στόμα χορηγούμενης μομεταζόνης, λόγω αναστολής του εντερικού CYP3A4.

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Σε μελέτες in vitro και σε ζωικά μοντέλα, η μομεταζόνη έχει επιδείξει χαμηλότερη συστηματική απορρόφηση και ισχυρότερη τοπική αντιφλεγμονώδη δράση σε σχέση με άλλα κορτικοστεροειδή, όπως η φλουτικαζόνη και η βουδεσονίδη (Liu et al.). Αυτό μπορεί να σχετίζεται με την μοναδική χημική της δομή και τον εκτεταμένο μεταβολισμό πρώτης διόδου. Οι ιδιότητες αυτές θα μπορούσαν θεωρητικά να μειώνουν τον κίνδυνο συστηματικών παρενεργειών.

Η μακροχρόνια χρήση εισπνεόμενης ή τοπικής μομεταζόνης δεν φαίνεται να προκαλεί σημαντική συστηματική συσσώρευση ή καταστολή του άξονα υποθάλαμου-υπόφυσης-επινεφριδίων σε θεραπευτικές δόσεις, σύμφωνα με κλινικές μελέτες (Liu et al.). Ωστόσο, συνιστάται περιοδικός έλεγχος σε ασθενείς που λαμβάνουν μακροχρόνια θεραπεία.

Σημαντικά φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της μομεταζόνης περιλαμβάνουν:

• Χαμηλή από του στόματος βιοδιαθεσιμότητα (<1%)
• Υψηλή σύνδεση με πρωτεΐνες πλάσματος (98%)
• Εκτεταμένος μεταβολισμός στο ήπαρ μέσω του CYP3A4
• Νεφρική απέκκριση μεταβολιτών

Παρότι σπάνια, έχουν αναφερθεί περιστατικά ανάπτυξης ανθεκτικότητας σε παθογόνα (π.χ. Candida) με την μακροχρόνια τοπική χρήση μομεταζόνης. Σε αυτές τις περιπτώσεις απαιτείται διακοπή της θεραπείας και εναλλακτική αντιμικροβιακή αγωγή.

Αναφορικά με την ασφάλεια, μετεγκριτικά δεδομένα φαρμακοεπαγρύπνησης για τη μομεταζόνη δεν έχουν εντοπίσει νέα σήματα που να αλλάζουν την αναλογία οφέλους-κινδύνου, σχεδόν 30 χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία του φαρμάκου.

 

Αποτελεσματικότητα μομεταζόνης (φάρμακο Nasonex, Asmanex, Elocon κ.α.)

Η αποτελεσματικότητα της μομεταζόνης στη θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας, του άσθματος και διαφόρων δερματικών παθήσεων έχει τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες κλινικές μελέτες και συστηματικές ανασκοπήσεις. Μια μετα-ανάλυση των Penagos et al. έδειξε ότι το ρινικό εκνέφωμα μομεταζόνης βελτίωσε σημαντικά τα συμπτώματα και την ποιότητα ζωής ασθενών με εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα, συγκριτικά με εικονικό φάρμακο. Παρόμοια αποτελέσματα παρατηρήθηκαν και στη χρόνια ρινίτιδα.

Αναφορικά με το άσθμα, η μομεταζόνη έχει επιδείξει αποτελεσματικότητα τόσο ως μονοθεραπεία όσο και σε συνδυασμό με μακράς δράσης β2-αγωνιστές (LABA), ειδικά σε ασθενείς με μέτριο έως σοβαρό άσθμα. Σε μια μεγάλη κλινική δοκιμή (Liu et al.), η εισπνεόμενη μομεταζόνη βελτίωσε σημαντικά τη βρογχική υπεραντιδραστικότητα και τη συχνότητα παροξυσμών συγκριτικά με άλλα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, επιβεβαιώνοντας την υψηλή θεραπευτική ισχύ της.

Στις δερματικές παθήσεις, όπως η ψωρίαση και η ατοπική δερματίτιδα, κλινικές μελέτες έχουν καταδείξει σημαντική βελτίωση των συμπτωμάτων και της ποιότητας ζωής με τη χρήση τοπικής μομεταζόνης. Σε σύγκριση με άλλα τοπικά κορτικοστεροειδή, η μομεταζόνη φαίνεται να προσφέρει παρόμοια αποτελεσματικότητα με λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες, λόγω της υψηλότερης τοπικής δραστικότητας και της χαμηλότερης συστηματικής απορρόφησης (Liu et al.).

Πρόσφατες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στην ανάπτυξη νέων συνδυασμών και φαρμακοτεχνικών μορφών της μομεταζόνης, με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός μομεταζόνης και φορμοτερόλης σε ένα εισπνεόμενο σκεύασμα έχει δείξει υποσχόμενα αποτελέσματα στη θεραπεία του άσθματος (Liu et al.). Επίσης, νέα συστήματα χορήγησης, όπως ρινικά εμφυτεύματα ελεγχόμενης αποδέσμευσης μομεταζόνης, βρίσκονται υπό διερεύνηση για τη βελτιστοποίηση της ρινικής χορήγησης.

Παρά την αδιαμφισβήτητη αποτελεσματικότητα της μομεταζόνης, υπάρχουν ακόμη περιθώρια βελτίωσης. Μελλοντικοί στόχοι περιλαμβάνουν την ανάπτυξη σκευασμάτων με ακόμη υψηλότερη εκλεκτικότητα για τους υποδοχείς γλυκοκορτικοειδών και μειωμένες συστηματικές παρενέργειες. Επίσης, η διερεύνηση πιθανών νέων ενδείξεων, όπως η χρήση της μομεταζόνης στην πρόληψη της απόρριψης μοσχευμάτων ή στη θεραπεία αυτοάνοσων νοσημάτων, αποτελεί ένα ενδιαφέρον πεδίο μελλοντικής έρευνας.

Συμπερασματικά, η μομεταζόνη αποτελεί ένα αποτελεσματικό και γενικά καλά ανεκτό συνθετικό κορτικοστεροειδές με ευρύ φάσμα εφαρμογών στην αντιμετώπιση φλεγμονωδών και αλλεργικών παθήσεων. Μελλοντικές προσπάθειες βελτιστοποίησης αναμένεται να διευρύνουν περαιτέρω τις θεραπευτικές δυνατότητες αυτής της σημαντικής φαρμακευτικής ουσίας.

 

Συνοπτικά

Η μομεταζόνη (mometasone) είναι ένα συνθετικό κορτικοστεροειδές με ισχυρή αντιφλεγμονώδη και ανοσοκατασταλτική δράση. Χρησιμοποιείται ευρέως στην αντιμετώπιση παθήσεων όπως η αλλεργική ρινίτιδα, το άσθμα, η ψωρίαση και η ατοπική δερματίτιδα. Κυκλοφορεί υπό διάφορες εμπορικές ονομασίες, όπως Nasonex, Asmanex, Elocon κ.α. Χαρακτηρίζεται από υψηλή τοπική δραστικότητα και χαμηλή συστηματική απορρόφηση, γεγονός που ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο παρενεργειών. Η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες κλινικές μελέτες και συστηματικές ανασκοπήσεις. Νέες φαρμακοτεχνικές μορφές και συνδυασμοί βρίσκονται υπό ανάπτυξη, με στόχο την περαιτέρω βελτίωση της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας και ασφάλειας. Ωστόσο, η χρήση της πρέπει πάντα να γίνεται υπό ιατρική καθοδήγηση και με προσεκτική παρακολούθηση για πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

Βιβλιογραφία

1. Liu, Q., Absar, M., Saluja, B., Guo, C., Chowdhury, B., & Lionberger, R. (2019). Scientific considerations for the review and approval of first generic mometasone furoate nasal suspension spray in the United States from the bioequivalence perspective. The AAPS Journal, 21(1), 1-8. link.springer.com
2. Liu, S., Watts, A. B., Du, J., Bui, A., Hengsawas, S., Peters, J. I., & Williams III, R. O. (2015). Formulation of a novel fixed dose combination of salmeterol xinafoate and mometasone furoate for inhaled drug delivery. European Journal of Pharmaceutical Sciences, 76, 239-247. sciencedirect.com
3. Müller, P. (2015). Mometasone furoate revisited, or how did the hydrate get in the bottle?. Acta Crystallographica Section C: Structural Chemistry, 71(10), 759-767. scripts.iucr.org

Συχνές Ερωτήσεις