Η εξέλιξη της κλασικής παράδοσης στη δυτική τέχνη από την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας του 5ου αιώνα π.Χ. μέσω της Ρώμης και της Αναγέννησης έως τον σύγχρονο κόσμο είναι σαφής. Ωστόσο, οι απαρχές της είναι πολύπλοκες, με δύο απόψεις για το τι θα πρέπει να θεωρηθεί ως το σημείο εκκίνησής της.
Η ελληνική τέχνη αναγεννάται κατά τη γεωμετρική περίοδο
Η γεωμετρική τέχνη αναδύθηκε στην Ελλάδα τον 10ο αιώνα π.Χ. μετά την κατάρρευση του μυκηναϊκού πολιτισμού. Τα αγγεία που βρέθηκαν σε τάφους της Αθήνας δείχνουν τη μετάβαση από τα απλούστερα μυκηναϊκά μοτίβα σε μια νέα διακοσμητική μορφή, με τη χρήση πολλαπλών χτενοειδών πινέλων. Οι ζωγράφοι απέδωσαν τα παλιά μοτίβα με μεγαλύτερη ακρίβεια, δημιουργώντας απλά γεωμετρικά σχέδια.
Οι αγγειοπλάστες βελτίωσαν την τεχνική τους και τα σχήματα των αγγείων έγιναν πιο αποτελεσματικά. Η διακόσμηση προσαρμόστηκε στο σχήμα του αγγείου. Οι ζωγράφοι διατήρησαν την τεχνική του γυαλιστερού μαύρου χρώματος και σταδιακά κάλυπταν μεγαλύτερη επιφάνεια του αγγείου.
Εκτός από τα αγγεία, λίγα άλλα έργα επιβίωσαν από την περίοδο αυτή. Βρέθηκαν απλές πόρπες και πρωτόγονα πήλινα και χάλκινα ειδώλια, ειδικά στην Κρήτη, όπου διασώθηκαν ορισμένες μινωικές μορφές και τεχνικές.
Στην πρωτογεωμετρική περίοδο, τον 9ο αιώνα π.Χ., οι διακοσμητικές μορφές έγιναν πιο περίτεχνες. Εμφανίστηκαν νέα θέματα όπως πουλιά, άλογα και ανθρώπινες μορφές, αποδοσμένες με γεωμετρικούς όρους. Οι επιφάνειες των αγγείων συνέχισαν να καλύπτονται με μαύρο γυαλιστερό χρώμα.
Κατά τη γεωμετρική περίοδο, τον 8ο αιώνα π.Χ., η διακόσμηση έγινε ακόμη πιο φιλόδοξη και πολύπλοκη. Τα σχέδια κάλυψαν ολόκληρη την επιφάνεια ορισμένων αγγείων με πολλαπλές ζώνες γεωμετρικών μοτίβων. Εμφανίστηκαν μεγαλύτερες ανθρώπινες μορφές και σκηνές μαχών. Τα θέματα εξακολουθούσαν να είναι γεωμετρικά αλλά με μεγαλύτερη λεπτομέρεια.
Καθ’ όλη αυτή την περίοδο, η Αθήνα αναδείχθηκε ως σημαντικό κέντρο τέχνης. Από τα βασικά γεωμετρικά θέματα αναπτύχθηκε μια παράδοση που οδήγησε στην κλασική ελληνική τέχνη αιώνες αργότερα.
Η αρχιτεκτονική της Εύβοιας στον σκοτεινό μεσαίωνα
Κατά τη διάρκεια των αιώνων που ακολούθησαν την πτώση του μυκηναϊκού κόσμου, τους λεγόμενους “Σκοτεινούς Αιώνες”, η αρχιτεκτονική δραστηριότητα στον ελλαδικό χώρο υπήρξε περιορισμένη. Ωστόσο, σημαντικά ευρήματα στο νησί της Εύβοιας φωτίζουν αυτή την περίοδο.
Συγκεκριμένα, στον οικισμό του Λευκαντίου ανασκάφηκε ένα μεγάλο κτίριο αψιδωτής κατασκευής από πλίνθους, ξύλο και λίθους που χρονολογείται γύρω στο 1000 π.Χ. . Περιείχε δύο πλούσιες ταφές, γεγονός που υποδεικνύει ότι επρόκειτο πιθανώς για ηρώο ή ανάκτορο.
Στον τάφο βρέθηκαν αντικείμενα από την Ανατολή και την Αίγυπτο, που δείχνουν την ανάπτυξη εμπορικών σχέσεων και πολιτιστικών ανταλλαγών. Η στρατηγική θέση της Εύβοιας στο Αιγαίο ευνόησε αυτές τις επαφές με την Ανατολή.
Αν και το κτίριο του Λευκαντίου είναι μοναδικό της περιόδου αυτής, αποτελεί ένδειξη μιας αρχιτεκτονικής παράδοσης που συνδέεται εν μέρει με τη μυκηναϊκή κληρονομιά αλλά εγκαινιάζει και νέες τάσεις. Ανοίγει έτσι τον δρόμο για τις μετέπειτα εξελίξεις στην ελληνική τέχνη και αρχιτεκτονική.
Οι απαρχές της αρχαϊκής ελληνικής τέχνης
Μετά τη γεωμετρική περίοδο, στο τέλος του 8ου αιώνα π.Χ., σημειώθηκε μια στροφή στην αρχαϊκή τέχνη των αρχαίων Ελλήνων. Οι καλλιτέχνες άρχισαν να απομακρύνονται από την αυστηρή γεωμετρική απόδοση και να πειραματίζονται με φυσικότερες μορφές, επηρεασμένοι από τις τέχνες της ανατολικής Μεσογείου.
Αυτή η αλλαγή αποτυπώνεται καθαρά στην αγγειογραφία, όπου τα σχέδια ζώων και ανθρώπων αποδίδονται πιο φυσικά και οι συνθέσεις γίνονται πιο περίτεχνες. Προστίθενται διακοσμητικά θέματα από την Ανατολή, όπως λουλούδια λωτού και φοίνικες. Τα χρώματα ποικίλλουν και το μαύρο χρησιμοποιείται πλέον για τη δημιουργία σχεδίων αντί ως ομοιόμορφο φόντο.
Στη γλυπτική εμφανίζονται τα πρώτα μάρμαρα, αν και εξακολουθούν να κυριαρχούν τα χάλκινα και τα πήλινα έργα. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα ειδώλια της Σαμίας και του Δίπυλου, που δείχνουν μεγαλύτερο φυσικό ρεαλισμό. Εμφανίζονται επίσης πρωτόγονα μνημειώδη έργα, όπως οι κούροι της Αργολίδας.
Παράλληλα, στην αρχιτεκτονική αναπτύσσεται ο δωρικός και ιωνικός ρυθμός, ενώ γίνονται προσπάθειες για μεγαλύτερα και εντυπωσιακότερα κτίσματα, όπως ο ναός του Ηραίου κοντά στην Περαχώρα. Οι νέες τάσεις καθιερώνονται κι έτσι τίθενται οι βάσεις για την περαιτέρω εξέλιξή τους στην κλασική περίοδο.
Η αρχαία ελληνική τέχνη χαράσσει μια πορεία από τους Σκοτεινούς Αιώνες έως την ανάδυση του κλασικού ρυθμού υπήρξε μακρά και γεμάτη αλλαγές. Μέσα από πειραματισμούς, ξένες επιρροές αλλά και τη διατήρηση στοιχείων της παράδοσης, οι Έλληνες καλλιτέχνες δημιούργησαν τις βάσεις για μία από τις σημαντικότερες σχολές τέχνης στην παγκόσμια ιστορία.
Βιβλιογραφία
Ξηρουδάκη, Μ. (2021). Προσλήψεις του κρητικού λαβύρινθου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ανακτήθηκε από hellanicus.lib.aegean.gr
Σουγιουλτζή, Κ., & Επίβλεψη, Δ.Σ.Σ. (Ημερομηνία δημοσίευσης). Θεωρίες του χρώματος και καλλιτεχνική δημιουργία. Ανακτήθηκε από apothesis.eap.gr