Δικλοφενάκη | φάρμακο Diclofenac | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η δικλοφενάκη

Η δικλοφενάκη (diclofenac) είναι ένα μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες φάρμακο (ΜΣΑΦ). Κυκλοφορεί υπό διάφορες εμπορικές ονομασίες, όπως Diclofenac (Ελλάδα), Voltaren (ΗΠΑ), Cataflam (Ηνωμένο Βασίλειο), Diclogesic (Αυστραλία) κ.α. Η δικλοφενάκη χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του πόνου και της φλεγμονής σε διάφορες παθήσεις, όπως η οστεοαρθρίτιδα, η ρευματοειδής αρθρίτιδα και ορισμένες μετεγχειρητικές καταστάσεις.

Η δικλοφενάκη ανακαλύφθηκε το 1973 από ερευνητές της φαρμακευτικής εταιρείας Ciba-Geigy (νυν Novartis) στην Ελβετία. Αποτελεί αντικείμενο ανάλυσης σε πολυάριθμα ιατρικά περιοδικά και μελέτες, μεταξύ των οποίων το “Environment International” (Lonappan et al., 2016), το “Physical Chemistry Chemical Physics” (Jauris et al., 2016) και το “Journal of Chemical Neuroanatomy” (Ulubay et al., 2018). Η παρούσα ανάλυση θα εστιάσει στην περιβαλλοντική εμφάνιση και τοξικότητα της δικλοφενάκης και των προϊόντων μετασχηματισμού της, καθώς και στις δομικές και νευροχημικές πτυχές της χρήσης της στην ουρολογική πρακτική.

 

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η δικλοφενάκη ανήκει στην κατηγορία των μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ). Ο μηχανισμός δράσης της βασίζεται στην αναστολή της σύνθεσης των προσταγλανδινών μέσω της αναστολής των ενζύμων κυκλοοξυγενάση-1 (COX-1) και κυκλοοξυγενάση-2 (COX-2). Οι προσταγλανδίνες εμπλέκονται στις διαδικασίες της φλεγμονής, του πόνου και του πυρετού. Επομένως, μέσω της αναστολής της σύνθεσής τους, η δικλοφενάκη ασκεί αντιφλεγμονώδη, αναλγητική και αντιπυρετική δράση.

Χημικά, η δικλοφενάκη είναι ένα παράγωγο του φαινυλοξικού οξέος. Ο χημικός της τύπος είναι C14H11Cl2NO2 και η μοριακή της μάζα είναι 296.148 g/mol. Η ουσία είναι πρακτικά αδιάλυτη στο νερό, αλλά διαλυτή σε οργανικούς διαλύτες όπως η αιθανόλη και το διμεθυλσουλφοξείδιο (DMSO).

Ενδείξεις δικλοφενάκης (φάρμακο Diclofenac, Voltaren, Cataflam κ.α.)

Η δικλοφενάκη ενδείκνυται για τη θεραπεία:

• Οξέων φλεγμονωδών και εκφυλιστικών διαταραχών του μυοσκελετικού συστήματος, όπως οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και οξεία ουρική αρθρίτιδα
• Οξέων μυοσκελετικών διαταραχών, όπως περιαρθρίτιδα ώμου και τενοντίτιδα
• Μετεγχειρητικού πόνου, πόνου μετά από τραυματισμούς και οδοντιατρικές επεμβάσεις
• Πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η δικλοφενάκη αντενδείκνυται σε ασθενείς με:

• Υπερευαισθησία στη δικλοφενάκη ή σε οποιοδήποτε από τα έκδοχα του φαρμάκου
• Ιστορικό ασθματικής προσβολής, κνίδωσης ή οξείας ρινίτιδας μετά τη λήψη ακετυλοσαλικυλικού οξέος ή άλλων ΜΣΑΦ
• Ενεργό ή υποτροπιάζον πεπτικό έλκος/αιμορραγία
• Φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (νόσος του Crohn ή ελκώδης κολίτιδα)
• Σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια, ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία
• Γ’ τρίμηνο της κύησης

Η δικλοφενάκη πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε ασθενείς με ιστορικό πεπτικού έλκους, φλεγμονώδους νόσου του εντέρου, ηπατικής ή νεφρικής δυσλειτουργίας, αρτηριακής υπέρτασης, συμφορητικής καρδιακής ανεπάρκειας, αγγειακών παθήσεων και διαταραχών του αιμοποιητικού συστήματος.

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρών ανεπιθύμητων ενεργειών από τα ΜΣΑΦ, ιδιαίτερα γαστρεντερικής αιμορραγίας και διάτρησης. Συνιστάται στενή παρακολούθηση.
• Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα στα παιδιά δεν έχουν τεκμηριωθεί. Δεν συνιστάται η χρήση σε παιδιά και εφήβους.
• Κύηση: Η χρήση αντενδείκνυται στο τρίτο τρίμηνο της κύησης. Πρέπει να αποφεύγεται στο πρώτο και το δεύτερο τρίμηνο εκτός εάν είναι απολύτως απαραίτητο.

Δοσολογία και χορήγηση

Η δοσολογία της δικλοφενάκης εξαρτάται από την ένδειξη και την ανταπόκριση του ασθενούς. Η συνήθης συνιστώμενη δόση για ενήλικες είναι:

• Από στόματος: 75-150 mg ημερησίως σε 2-3 διαιρεμένες δόσεις, με τα γεύματα. Μέγιστη δόση 150 mg/ημέρα.
• Ενδομυϊκά/Ενδοφλέβια: 75-150 mg ημερησίως, χορηγούμενα σε 2-3 διαιρεμένες δόσεις. Μέγιστη δόση 150 mg/ημέρα.
• Τοπικά (γέλη/κρέμα): 2-4 εφαρμογές ημερησίως. Μέγιστη διάρκεια θεραπείας 14 ημέρες.

Τα δισκία πρέπει να καταπίνονται ολόκληρα με νερό ή άλλο υγρό, κατά προτίμηση με τα γεύματα ή μετά από αυτά. Τα υπόθετα εισάγονται βαθιά στο ορθό.

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση δικλοφενάκης;

Εάν παραλείψετε μια δόση, πάρτε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό σας δοσολογικό σχήμα. Μην πάρετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που παραλείψατε.

 

Υπερδοσολογία

Τα συμπτώματα της υπερδοσολογίας με δικλοφενάκη περιλαμβάνουν:

• Ναυτία, έμετο, επιγαστρικό άλγος
• Αιμορραγία του γαστρεντερικού σωλήνα
• Ζάλη, υπνηλία, κεφαλαλγία
• Τιννίτus
• Σπασμούς, κώμα (σπάνια)

Η αντιμετώπιση της υπερδοσολογίας περιλαμβάνει την υποστηρικτική και συμπτωματική θεραπεία. Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο. Η πρόκληση εμέτου ή η πλύση στομάχου μπορεί να είναι ωφέλιμες εντός 1-2 ωρών μετά την κατάποση.

Παρενέργειες

Οι συχνότερες παρενέργειες της δικλοφενάκης περιλαμβάνουν:

• Γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, έμετος, δυσπεψία, κοιλιακό άλγος, διάρροια)
• Κεφαλαλγία, ζάλη
• Δερματικό εξάνθημα, κνησμός
• Αύξηση των ηπατικών ενζύμων

Σοβαρές παρενέργειες (σπάνιες):

• Γαστρεντερική αιμορραγία ή διάτρηση
• Αναφυλακτική αντίδραση
• Ηπατική ή νεφρική βλάβη
• Θρομβοεμβολικά επεισόδια
• Αιματολογικές διαταραχές

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

Η δικλοφενάκη μπορεί να αλληλεπιδράσει με:

• Άλλα ΜΣΑΦ και κορτικοστεροειδή (αυξημένος κίνδυνος γαστρεντερικής αιμορραγίας)
• Αντιπηκτικά και αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα (αυξημένος κίνδυνος αιμορραγίας)
• Διουρητικά, αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης (αυξημένος κίνδυνος νεφρικής δυσλειτουργίας)
• Λίθιο (αυξημένα επίπεδα λιθίου στο αίμα)
• Διγοξίνη (αυξημένα επίπεδα διγοξίνης στο αίμα)

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

Η λήψη της δικλοφενάκης με τροφή μπορεί να επιβραδύνει την απορρόφηση του φαρμάκου, αλλά δεν επηρεάζει τη συνολική βιοδιαθεσιμότητα. Η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας, καθώς αυξάνει τον κίνδυνο γαστρεντερικής αιμορραγίας.

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στη δικλοφενάκη δεν αποτελεί σημαντικό πρόβλημα στην κλινική πρακτική, καθώς δεν στοχεύει άμεσα σε μικροοργανισμούς. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της αποτελεσματικότητας λόγω προσαρμοστικών μηχανισμών του οργανισμού.

Προκλινικές και κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της δικλοφενάκης για τις εγκεκριμένες ενδείξεις. Η δικλοφενάκη έχει επιδείξει ισχυρή αντιφλεγμονώδη, αναλγητική και αντιπυρετική δράση σε ποικίλες παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος (Lonappan et al., 2016). Επιπλέον, έχει μελετηθεί η νευροτροποποιητική δράση της στον εγκέφαλο, με δυνητική εφαρμογή στην ουρολογική πρακτική (Ulubay et al., 2018).

Μετεγκριτικές μελέτες επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της δικλοφενάκης στην καθημερινή κλινική πράξη. Η φαρμακοεπαγρύπνηση παραμένει ζωτικής σημασίας για τον εντοπισμό σπάνιων ή μη αναγνωρισμένων προηγουμένως ανεπιθύμητων ενεργειών.

Η δικλοφενάκη απορροφάται ταχέως και σχεδόν πλήρως μετά την από του στόματος χορήγηση. Η μέγιστη συγκέντρωση στο πλάσμα επιτυγχάνεται εντός 2-3 ωρών. Η δικλοφενάκη συνδέεται εκτεταμένα με τις πρωτεΐνες του πλάσματος (99%) και υφίσταται μεταβολισμό πρώτης διόδου στο ήπαρ. Ο τελικός χρόνος ημίσειας ζωής είναι 1-2 ώρες. Απεκκρίνεται κυρίως μέσω των ούρων και της χολής ως φαρμακολογικά ανενεργοί μεταβολίτες.

Η προσρόφηση της δικλοφενάκης σε καινοτόμα υλικά όπως το γραφένιο έχει απασχολήσει την επιστημονική κοινότητα, με σκοπό την κατανόηση των θεμελιωδών αλληλεπιδράσεων και την ανάπτυξη νέων συστημάτων χορήγησης φαρμάκων (Jauris et al., 2016). Πρόσθετες έρευνες σε αυτόν τον τομέα ενδέχεται να ανοίξουν νέους ορίζοντες στην ελεγχόμενη αποδέσμευση και στόχευση της δικλοφενάκης.

 

Αποτελεσματικότητα δικλοφενάκης (φάρμακο Diclofenac, Voltaren, Cataflam κ.α.)

Η αποτελεσματικότητα της δικλοφενάκης (φάρμακο Diclofenac, Voltaren, Cataflam κ.α.) έχει αξιολογηθεί σε πολυάριθμες συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις. Τα ευρήματα αυτών των μελετών επιβεβαιώνουν τη θέση της δικλοφενάκης ως ένα από τα πλέον αποτελεσματικά ΜΣΑΦ για την αντιμετώπιση οξέων και χρόνιων φλεγμονωδών και επώδυνων καταστάσεων.

Μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση από τους Lonappan et al. (2016) διερεύνησε την περιβαλλοντική εμφάνιση και τοξικότητα της δικλοφενάκης και των προϊόντων μετασχηματισμού της. Τα αποτελέσματα υπογράμμισαν την ευρεία χρήση της δικλοφενάκης παγκοσμίως και την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σχετικά με τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και στρατηγικές μετριασμού. Η μελέτη των Jauris et al. (2016), δημοσιευμένη στο έγκριτο περιοδικό “Physical Chemistry Chemical Physics”, εξέτασε την προσρόφηση της δικλοφενάκης νατρίου σε γραφένιο, παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τις θεμελιώδεις αλληλεπιδράσεις και τις δυνατότητες ανάπτυξης καινοτόμων συστημάτων χορήγησης φαρμάκων.

Πρόσφατες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στη διερεύνηση νέων θεραπευτικών ενδείξεων και μηχανισμών δράσης της δικλοφενάκης. Μια ενδιαφέρουσα μελέτη από τους Ulubay et al. (2018) στο “Journal of Chemical Neuroanatomy” ανέλυσε τις δομικές και νευροχημικές πτυχές της χρήσης δικλοφενάκης νατρίου στην ουρολογική πρακτική. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η δικλοφενάκη μπορεί να ασκεί νευροτροποποιητική δράση στον εγκέφαλο, ανοίγοντας νέους ορίζοντες για δυνητικές εφαρμογές στην ουρολογία.

Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων χορήγησης δικλοφενάκης αποτελεί έναν ελπιδοφόρο τομέα έρευνας. Η ενσωμάτωση της δικλοφενάκης σε νανοσωματίδια, υδροπηκτώματα και άλλα προηγμένα υλικά μπορεί να βελτιώσει τη στόχευση, τη βιοδιαθεσιμότητα και το προφίλ ασφάλειας του φαρμάκου. Επιπλέον, η διερεύνηση συνεργιστικών συνδυασμών της δικλοφενάκης με άλλους παράγοντες ενδέχεται να οδηγήσει σε αυξημένη αποτελεσματικότητα και μειωμένες παρενέργειες.

Ταυτόχρονα, η περαιτέρω αποσαφήνιση των μοριακών μηχανισμών δράσης της δικλοφενάκης, συμπεριλαμβανομένων των αντιφλεγμονωδών, αναλγητικών και αντικαρκινικών επιδράσεων, θα διευρύνει τις θεραπευτικές της εφαρμογές. Η εντατική έρευνα σε αυτούς τους τομείς αναμένεται να ενισχύσει τη θέση της δικλοφενάκης ως ένα πολύτιμο φαρμακευτικό εργαλείο στην αντιμετώπιση ενός ευρέος φάσματος παθολογικών καταστάσεων.

Εν κατακλείδι, η δικλοφενάκη παραμένει ένα από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα και μελετημένα ΜΣΑΦ, με εδραιωμένη αποτελεσματικότητα σε πολλαπλές ενδείξεις. Οι τρέχουσες και μελλοντικές ερευνητικές προσπάθειες υπόσχονται να επεκτείνουν περαιτέρω τις θεραπευτικές δυνατότητες αυτού του αξιόλογου φαρμακευτικού παράγοντα, βελτιστοποιώντας παράλληλα την ασφάλεια και την εξατομικευμένη φροντίδα των ασθενών.

 

Συνοπτικά για τη δικλοφενάκη (φάρμακο Diclofenac, Voltaren, Cataflam κ.α.)

Η δικλοφενάκη (φάρμακο Diclofenac, Voltaren, Cataflam κ.α.) είναι ένα ευρέως χρησιμοποιούμενο μη στεροειδές αντιφλεγμονώδες φάρμακο (ΜΣΑΦ) που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση του πόνου και της φλεγμονής σε διάφορες παθήσεις. Ασκεί ισχυρή αντιφλεγμονώδη, αναλγητική και αντιπυρετική δράση μέσω της αναστολής των ενζύμων κυκλοοξυγενάση-1 (COX-1) και κυκλοοξυγενάση-2 (COX-2). Ενδείκνυται για την αντιμετώπιση οξέων και χρόνιων μυοσκελετικών διαταραχών, μετεγχειρητικού πόνου και πρωτοπαθούς δυσμηνόρροιας. Παρά την αποτελεσματικότητά της, η δικλοφενάκη μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες, ιδίως στο γαστρεντερικό σύστημα, και αλληλεπιδρά με διάφορα φάρμακα. Απαιτείται προσοχή κατά τη χρήση σε ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους. Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στη διερεύνηση νέων θεραπευτικών ενδείξεων, μηχανισμών δράσης και συστημάτων χορήγησης της δικλοφενάκης, με στόχο τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

• Lonappan, L., Brar, S. K., Das, R. K., Verma, M., & Surampalli, R. Y. (2016). Diclofenac and its transformation products: Environmental occurrence and toxicity – A review. Environment International, 96, 127-138. sciencedirect
• Jauris, I. M., Matos, C. F., Saucier, C., Lima, E. C., Zarbin, A. J. G., Fagan, S. B., Machado, F. M., & Zanella, I. (2016). Adsorption of sodium diclofenac on graphene: a combined experimental and theoretical study. Physical Chemistry Chemical Physics, 18(3), 1526-1536. pubs.rsc.org
• Ulubay, M., Yurt, K. K., Kaplan, A. A., & Atilla, M. K. (2018). The use of diclofenac sodium in urological practice: a structural and neurochemical based review. Journal of Chemical Neuroanatomy, 87, 32-36. sciencedirect

 

Συχνές Ερωτήσεις