Ο Πόπλιος Ερρένιος Δέξιππος αποτελεί μια εμβληματική μορφή της ύστερης αρχαιότητας, συνδυάζοντας τους ρόλους του ιστορικού, στρατηγού και πολιτικού. Γεννημένος περίπου το 210 μ.Χ. στην Αθήνα, ο Δέξιππος διακρίθηκε ως κληρονομικός ιερέας της Ελευσίνιας οικογένειας των Κηρύκων και κατείχε σημαντικά αξιώματα στην πόλη των Αθηνών, συμπεριλαμβανομένων των τίτλων “Άρχων Βασιλεύς” και “Επώνυμος”. Η πολυδιάστατη προσωπικότητά του αναδείχθηκε ιδιαίτερα κατά την περίοδο των γοτθικών επιδρομών στην Ελλάδα, όταν επέδειξε εξαιρετικό θάρρος και ηγετικές ικανότητες. Κατά την επιδρομή των Ερούλων, οι οποίοι κατέλαβαν την Αθήνα το 269 μ.Χ., ο Δέξιππος κατάφερε να αναζωπυρώσει το πατριωτικό πνεύμα των συμπολιτών του και να οργανώσει την αντίσταση.
Ως ιστορικός, ο Δέξιππος άφησε σημαντική παρακαταθήκη με τρία κύρια έργα που αναφέρονται από τον Πατριάρχη Φώτιο: “Τα Γεγονότα μετά τον Αλέξανδρο”, “Τα Σκυθικά” και “Η Χρονική Ιστορία”. Μέσα από αυτά τα συγγράμματα, ο Δέξιππος κατέγραψε σημαντικά γεγονότα της εποχής του, συμπεριλαμβανομένων των γοτθικών επιδρομών στην Ελλάδα και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του 3ου αιώνα μ.Χ. Η ιστορική του συνεισφορά είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς προσφέρει μια αυθεντική μαρτυρία για μια ταραχώδη περίοδο, ενώ ο τρόπος γραφής του χαρακτηρίστηκε από τον Φώτιο ως εφάμιλλος του Θουκυδίδη.
Πρόσφατες ανακαλύψεις αποσπασμάτων από ένα χειρόγραφο του 11ου αιώνα, το οποίο βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας, έχουν φέρει στο φως νέες πληροφορίες για μια άγνωστη μέχρι πρότινος μάχη των Θερμοπυλών, όπου οι Αθηναίοι αντιμετώπισαν τους Γότθους στο ίδιο πεδίο που είχαν πολεμήσει οι αρχαίοι Έλληνες εναντίον των Περσών.
Η ζωή και το έργο του Δέξιππου
Καταγωγή και πολιτική σταδιοδρομία
Ο Πόπλιος Ερρένιος Δέξιππος γεννήθηκε στην Αθήνα περίπου το 210 μ.Χ., σε μια εποχή όπου η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία βρισκόταν σε περίοδο σημαντικών μετασχηματισμών. Καταγόμενος από αριστοκρατική οικογένεια, ο Δέξιππος έλαβε ολοκληρωμένη μόρφωση που του επέτρεψε να διακριθεί τόσο ως ρήτορας όσο και ως ιστορικός. Η πολιτική του σταδιοδρομία υπήρξε λαμπρή, καθώς ανήλθε στα ύψιστα αξιώματα της αθηναϊκής πολιτείας κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας.
Ως Επώνυμος Άρχοντας, ο Δέξιππος κατείχε το πιο σημαντικό πολιτικό αξίωμα της Αθήνας, το οποίο του προσέδιδε τον τίτλο του ανώτατου διοικητικού άρχοντα της πόλης. Παράλληλα, η θέση του ως Άρχων Βασιλεύς τον καθιστούσε υπεύθυνο για τις θρησκευτικές υποθέσεις, αναδεικνύοντας την αδιάρρηκτη σχέση μεταξύ πολιτικής και θρησκείας στην αρχαία αθηναϊκή κοινωνία. Η πολιτική του δραστηριότητα εκτυλίχθηκε κατά τη διάρκεια των αυτοκρατοριών των Βαλεριανού, Γαλλιηνού και Κλαυδίου Β’, περίοδος που χαρακτηρίστηκε από έντονη αστάθεια και εξωτερικές απειλές για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
Ο ρόλος του ως ιερέας των Ελευσίνιων Μυστηρίων
Εκτός από την πολιτική του παρουσία, ο Δέξιππος κατείχε τον κληρονομικό τίτλο του ιερέα στην ελευσίνια οικογένεια των Κηρύκων. Η θέση αυτή είχε ιδιαίτερη βαρύτητα στο θρησκευτικό γίγνεσθαι της αρχαίας ελληνικής θρησκείας, καθώς οι Κήρυκες αποτελούσαν μια από τις δύο επιφανείς ιερατικές οικογένειες που ήταν επιφορτισμένες με την τέλεση των Ελευσίνιων Μυστηρίων.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια, ως μια από τις σημαντικότερες μυστηριακές λατρείες της αρχαιότητας, διατηρούσαν την επιρροή τους ακόμα και κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Ο Δέξιππος, μέσω του ιερατικού του ρόλου, συνέβαλε στη διατήρηση των παραδοσιακών θρησκευτικών πρακτικών σε μια εποχή συγκρητισμού και πολιτισμικών μετασχηματισμών. Η θέση του ως ιερέα ενδεχομένως να ενίσχυσε και το κύρος του στην πολιτική σφαίρα, δημιουργώντας μια συνέργεια μεταξύ των θρησκευτικών και πολιτικών του καθηκόντων.
Στρατιωτική δράση εναντίον των επιδρομέων
Η πιο αξιομνημόνευτη πτυχή της δράσης του Δέξιππου αναδείχθηκε κατά την περίοδο των βαρβαρικών επιδρομών στην Ελλάδα. Όταν οι Έρουλοι, ένα γερμανικό φύλο, εισέβαλαν και κατέλαβαν την Αθήνα το 269 μ.Χ., ο Δέξιππος επέδειξε εξαιρετικές ηγετικές ικανότητες οργανώνοντας την αντίσταση. Συγκέντρωσε και ενέπνευσε τους συμπολίτες του σε μια περίοδο που η πόλη βρισκόταν υπό κατοχή, επιδεικνύοντας πρωτοφανές σθένος και αποφασιστικότητα.
Η στρατιωτική του δράση δεν περιορίστηκε μόνο στην Αθήνα, αλλά επεκτάθηκε και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας που δέχονταν επιδρομές. Ωστόσο, παραδόξως, η επιγραφή στο άγαλμα που ανεγέρθη προς τιμήν του δεν αναφέρει ρητά τα στρατιωτικά του κατορθώματα, γεγονός που έχει προκαλέσει συζητήσεις μεταξύ των σύγχρονων ιστορικών.
Η πνευματική κληρονομιά του Δέξιππου στην εποχή του
Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Δέξιππος αναδείχθηκε ως σημαντική πνευματική φυσιογνωμία εντός του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Η επιρροή του στους κύκλους των λογίων της εποχής υπήρξε σημαντική, καθώς συνδύαζε την κλασική παιδεία με την άμεση εμπειρία των σύγχρονών του γεγονότων. Ως λόγιος και ρήτορας, συνέβαλε στη διατήρηση της ελληνικής παιδείας σε μια περίοδο που ο ελληνικός κόσμος βρισκόταν υπό ρωμαϊκή κυριαρχία.
Η φήμη του Δέξιππου ως ιστορικού εδραιώθηκε κατά τη διάρκεια της ζωής του, με το ύφος γραφής του να εξυμνείται για την ομοιότητά του με εκείνο του Θουκυδίδη. Η αναλυτική του προσέγγιση και η προσήλωσή του στην ακριβή καταγραφή των γεγονότων τον καθιστούν πολύτιμη πηγή για τη μελέτη μιας περιόδου που χαρακτηρίζεται από σημαντικούς μετασχηματισμούς στον αρχαίο κόσμο.
Οι τελευταίες ημέρες του μεγάλου Αθηναίου
Οι πληροφορίες σχετικά με τις τελευταίες ημέρες του Δέξιππου παραμένουν ελλιπείς. Πιστεύεται ότι απεβίωσε περίπου το 273 μ.Χ. στην Αθήνα, έχοντας διανύσει μια πλούσια πορεία στην πολιτική, τη στρατιωτική και την πνευματική ζωή της πόλης. Η κληρονομιά του, ωστόσο, συνέχισε να ασκεί επιρροή στους μεταγενέστερους ιστορικούς και λογίους, όπως μαρτυρά η συνέχιση του χρονικού του από τον Ευνάπιο.
Το έργο του έχει αποτελέσει αντικείμενο μελέτης για γενεές ιστορικών, οι οποίοι αναγνωρίζουν τη σημασία των γραπτών του για την κατανόηση της ταραχώδους περιόδου του 3ου αιώνα μ.Χ. και των προκλήσεων που αντιμετώπιζε η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τις εξωτερικές επιδρομές.
Τα ιστορικά συγγράμματα του Δέξιππου
“Τα Γεγονότα μετά τον Αλέξανδρο”: Μια επιτομή του έργου του Αρριανού
Το πρώτο από τα τρία σημαντικά ιστορικά έργα του Δέξιππου, “Τα Γεγονότα μετά τον Αλέξανδρο”, αποτελεί μια συμπυκνωμένη παρουσίαση των γεγονότων που ακολούθησαν τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Διαμορφωμένο πιθανότατα ως επιτομή του αντίστοιχου έργου του Αρριανού, το σύγγραμμα αυτό αναδεικνύει την προσήλωση του Δέξιππου στην ιστοριογραφική παράδοση και την προσπάθειά του να διατηρήσει την πνευματική συνέχεια της ελληνικής ιστοριογραφίας σε μια εποχή σημαντικών μετασχηματισμών.
Η απόφαση του Δέξιππου να ασχοληθεί με την περίοδο των Διαδόχων υποδηλώνει την κατανόησή του για τη σημασία αυτής της κρίσιμης μεταβατικής περιόδου στην ιστορία του ελληνικού κόσμου. Μέσα από το έργο του, αναδεικνύεται η εις βάθος γνώση του τόσο για τα γεγονότα όσο και για τις προγενέστερες ιστοριογραφικές προσεγγίσεις, καθιστώντας τον έναν αξιόλογο σύνδεσμο μεταξύ της κλασικής ιστοριογραφικής παράδοσης και των μεταγενέστερων περιόδων.
“Τα Σκυθικά”: Η ιστορία των Ρωμαίων κατά των Γότθων
Το δεύτερο σημαντικό έργο του Δέξιππου, “Τα Σκυθικά”, αποτελεί μια λεπτομερή εξιστόρηση των συγκρούσεων μεταξύ της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και των γοτθικών φύλων κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. Μέσα από αυτό το έργο, ο Δέξιππος καταγράφει με αξιοσημείωτη ακρίβεια τις γοτθικές επιδρομές που συγκλόνισαν τον μεσογειακό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας και των Βαλκανίων.
Η ιδιαίτερη αξία του συγκεκριμένου έργου έγκειται στο γεγονός ότι ο Δέξιππος υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας πολλών από τα γεγονότα που περιγράφει, προσδίδοντας στην αφήγησή του μια αυθεντικότητα και αμεσότητα που σπανίζει στις ιστορικές πηγές της εποχής. Η προσέγγισή του στην περιγραφή των βαρβαρικών επιδρομών χαρακτηρίζεται από νηφαλιότητα και ακρίβεια, αποφεύγοντας τους υπερβολικούς χαρακτηρισμούς και τις απλουστεύσεις που συχνά χαρακτηρίζουν αντίστοιχες αφηγήσεις.
“Η Χρονική Ιστορία”: Χίλια χρόνια ιστορίας σε δώδεκα βιβλία
Το τρίτο και πιο φιλόδοξο έργο του Δέξιππου, “Η Χρονική Ιστορία”, αποτελείται από δώδεκα βιβλία που καλύπτουν μια περίοδο χιλίων ετών, φτάνοντας μέχρι την εποχή του αυτοκράτορα Κλαυδίου Γοτθικού (270 μ.Χ.). Πρόκειται για ένα μνημειώδες εγχείρημα που καταδεικνύει το εύρος των ιστορικών γνώσεων του Δέξιππου και την ικανότητά του να συνθέτει και να αναλύει εκτεταμένες χρονικές περιόδους.
Η συγκεκριμένη χρονογραφία αποτέλεσε βασική πηγή πληροφοριών για μεταγενέστερους ιστορικούς και χρονογράφους, συμπεριλαμβανομένου του Ευνάπιου, ο οποίος συνέχισε την εξιστόρηση του Δέξιππου. Επιπλέον, η επιρροή του έργου αυτού διαφαίνεται και στην “Ιστορία των Αυγούστων”, παρότι ο συγγραφέας της τελευταίας συχνά αποδίδει λανθασμένα αποσπάσματα στον Δέξιππο.
Η υφολογική προσέγγιση και η ιστοριογραφική μέθοδος
Ο Πατριάρχης Φώτιος, αξιολογώντας το έργο του Δέξιππου, τον χαρακτήρισε ως “δεύτερο Θουκυδίδη”, αναγνωρίζοντας την αυστηρή μεθοδολογία και το λιτό, ακριβές ύφος που χαρακτηρίζει τα συγγράμματά του. Ο Δέξιππος, ακολουθώντας την παράδοση της κλασικής ιστοριογραφίας, επικεντρώνεται στην ακριβή καταγραφή των γεγονότων, τεκμηριώνοντας τα με διασταύρωση πηγών και αποφεύγοντας τις υπερβολές ή τις μυθοπλαστικές προσθήκες που χαρακτηρίζουν άλλους συγγραφείς της εποχής του.
Η προσήλωσή του στην κριτική ανάλυση των γεγονότων και η αναζήτηση των βαθύτερων αιτιών πίσω από τις ιστορικές εξελίξεις αντανακλούν την επιρροή της θουκυδίδειας προσέγγισης στην ιστοριογραφία. Ταυτόχρονα, η ικανότητά του να συνδυάζει την προσωπική εμπειρία με την ευρύτερη ιστορική προοπτική προσδίδει στο έργο του μια μοναδική διάσταση, καθιστώντας τον μια πολύτιμη πηγή για τη μελέτη της ύστερης αρχαιότητας.
Η διαχρονική επιρροή και η πρόσληψη του έργου του
Η επιρροή του Δέξιππου στη μεταγενέστερη ιστοριογραφία υπήρξε σημαντική, παρά το γεγονός ότι μεγάλο μέρος του έργου του έχει χαθεί. Οι αναφορές σε αυτόν από μεταγενέστερους συγγραφείς, όπως ο Ευνάπιος και ο συγγραφέας της “Ιστορίας των Αυγούστων”, καταδεικνύουν την εκτίμηση που έχαιρε ως ιστορική πηγή. Ιδιαίτερα για την περίοδο 238-270 μ.Χ., το έργο του Δέξιππου παραμένει αναντικατάστατο, παρέχοντας πληροφορίες για μια ταραχώδη εποχή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Η πρόσφατη ανακάλυψη αποσπασμάτων από τα έργα του σε παλίμψηστα χειρόγραφα έχει αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής κοινότητας για τον Δέξιππο και έχει οδηγήσει σε νέες ερευνητικές προσεγγίσεις σχετικά με τη συμβολή του στην κατανόηση της ύστερης αρχαιότητας. Η διεπιστημονική μελέτη των αποσπασμάτων του έργου του συνεχίζει να φωτίζει πτυχές της ιστορίας που παρέμεναν μέχρι πρότινος σκοτεινές, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική αξία του ως ιστορικού.
Η σημασία των πρόσφατων ανακαλύψεων
Η άγνωστη μάχη των Θερμοπυλών κατά των Γότθων
Οι πρόσφατες ανακαλύψεις θραυσμάτων από ένα χειρόγραφο του 11ου αιώνα που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας έχουν φέρει στο φως μια άγνωστη μέχρι πρότινος ιστορική στιγμή: μια μάχη που διεξήχθη στις Θερμοπύλες μεταξύ Αθηναίων και Γότθων κατά τον 3ο αιώνα μ.Χ. Το χειρόγραφο αυτό αποτελεί αντίγραφο ενός εκτενούς κειμένου του Δέξιππου και παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις της περιόδου. Η συμβολική διάσταση της επιλογής των Θερμοπυλών ως πεδίου μάχης αναδεικνύει την ιστορική συνείδηση των Ελλήνων της εποχής, οι οποίοι αντιλαμβάνονταν τη σύγκρουση με τους Γότθους ως μια επανάληψη του αγώνα κατά των Περσών.
Το κείμενο του Δέξιππου περιγράφει την κάθοδο των Γότθων προς την Αθήνα, έπειτα από μια αποτυχημένη προσπάθειά τους να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη. Οι επιδρομείς, εντυπωσιασμένοι από τη φήμη της Αθήνας ως πλούσιας και ακμάζουσας πόλης, αποφάσισαν να στρέψουν την προσοχή τους προς αυτήν. Η αφήγηση του Δέξιππου αποκαλύπτει τις στρατηγικές σκέψεις των αντιπάλων και παρέχει μια εικόνα των στρατιωτικών επιχειρήσεων που χαρακτήριζαν τις συγκρούσεις της εποχής.
Ο ρόλος του στρατηγού Μαριανού
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον ρόλο του στρατηγού Μαριανού, ο οποίος ανέλαβε την ηγεσία των ελληνικών δυνάμεων εναντίον των Γότθων. Σύμφωνα με το κείμενο του Δέξιππου, ο Μαριανός εκφώνησε έναν εμψυχωτικό λόγο προς τους στρατιώτες του, υπενθυμίζοντάς τους την ιστορική μάχη των προγόνων τους στις Θερμοπύλες. Η αναφορά αυτή αναδεικνύει τη σημασία της ιστορικής μνήμης ως εργαλείου συσπείρωσης και έμπνευσης σε περιόδους κρίσης.
Ο λόγος του Μαριανού, όπως καταγράφεται στο θραύσμα, αποτελεί ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα ρητορικής της εποχής, αντανακλώντας τις αξίες και τα ιδανικά που εξακολουθούσαν να εμπνέουν τους Έλληνες κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Η επίκληση στο παρελθόν λειτουργεί όχι μόνο ως μέσο εμψύχωσης αλλά και ως υπενθύμιση της πολιτισμικής συνέχειας που αποτελούσε κεντρικό στοιχείο της ελληνικής ταυτότητας.
Η σημασία των ευρημάτων για την κατανόηση της ιστορίας του 3ου αιώνα μ.Χ.
Τα νέα αυτά ευρήματα προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για μια περίοδο της ελληνικής ιστορίας που χαρακτηρίζεται από σχετική έλλειψη πηγών. Ο 3ος αιώνας μ.Χ., γνωστός ως “κρίση του 3ου αιώνα” για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, υπήρξε μια περίοδος έντονης αστάθειας, με πολλαπλές εξωτερικές απειλές και εσωτερικές συγκρούσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η μαρτυρία του Δέξιππου αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς προσφέρει την οπτική ενός σύγχρονου των γεγονότων παρατηρητή.
Οι περιγραφές των επιδρομών των Γότθων στον ελλαδικό χώρο και των προσπαθειών αντιμετώπισής τους εμπλουτίζουν την κατανόησή μας για τις προκλήσεις που αντιμετώπιζαν οι ελληνικές πόλεις κατά την περίοδο αυτή. Παράλληλα, η ανάδειξη προσωπικοτήτων όπως ο στρατηγός Μαριανός προσθέτει νέες διαστάσεις στην ιστορική αφήγηση, φωτίζοντας το ρόλο τοπικών ηγετών στην αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών.
Δυστυχώς, το θραύσμα δεν περιέχει πληροφορίες σχετικά με την έκβαση της μάχης ή την ακριβή ημερομηνία διεξαγωγής της, αφήνοντας σημαντικά ερωτήματα αναπάντητα. Η συνεχιζόμενη μελέτη των ευρημάτων αυτών από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα αναμένεται να παράσχει περαιτέρω διαφωτίσεις σχετικά με αυτό το άγνωστο μέχρι πρότινος επεισόδιο της ελληνικής ιστορίας.
Διαφορετικές Ερμηνείες & Κριτική Αποτίμηση
Η αποτίμηση του έργου και της προσωπικότητας του Δέξιππου έχει αποτελέσει αντικείμενο διαφορετικών ερμηνευτικών προσεγγίσεων από την επιστημονική κοινότητα. Ερευνητές όπως ο Fergus Millar έχουν αναδείξει τη σημασία του Δέξιππου ως μάρτυρα των μετασχηματισμών του ελληνικού κόσμου κατά τον 3ο αιώνα, ενώ ο François Paschoud έχει εστιάσει στην κριτική αποτίμηση της επίδρασής του στην “Ιστορία των Αυγούστων”. Ο Graham Anderson τον εντάσσει στο πλαίσιο της Δεύτερης Σοφιστικής, εξετάζοντας τη συμβολή του στην πνευματική ζωή της εποχής του, ενώ ο Gustav Friedrich Hertzberg έχει μελετήσει λεπτομερώς τη σημασία των ιστορικών του καταγραφών για την κατανόηση της ελληνικής πολιτικής κατά τη ρωμαϊκή κυριαρχία. Οι διαφορετικές αυτές προσεγγίσεις αντανακλούν τον πολυδιάστατο χαρακτήρα της προσωπικότητας και του έργου του Δέξιππου, καθώς και τη διαχρονική σημασία του για την ιστοριογραφία.
Επίλογος
Ο Πόπλιος Ερρένιος Δέξιππος αναδεικνύεται ως μια εμβληματική μορφή της ύστερης αρχαιότητας, η οποία συνδύασε με αξιοθαύμαστο τρόπο τους ρόλους του ιστορικού, του πολιτικού και του στρατιωτικού ηγέτη. Η προσφορά του στην καταγραφή και κατανόηση μιας ταραχώδους περιόδου της ιστορίας παραμένει ανεκτίμητη, παρά την αποσπασματική διατήρηση του έργου του. Η πρόσφατη ανακάλυψη νέων θραυσμάτων από τα συγγράμματά του υπογραμμίζει την ανάγκη για συνεχή επανεξέταση των ιστορικών πηγών και αναθεώρηση των καθιερωμένων αντιλήψεων. Ο Δέξιππος, καθρεφτίζοντας την εποχή του μέσα από το πρίσμα της ελληνικής παιδείας και της ρωμαϊκής πραγματικότητας, προσφέρει ακόμη και σήμερα, δεκαεπτά αιώνες μετά τον θάνατό του, πολύτιμα μαθήματα για την αλληλεπίδραση μεταξύ πολιτισμών, την αντιμετώπιση κρίσεων και τη διατήρηση της πολιτισμικής ταυτότητας σε περιόδους έντονων μετασχηματισμών.
Συχνές Ερωτήσεις
Ποια ήταν η ακριβής χρονολογία γέννησης και θανάτου του Δέξιππου;
Οι περισσότερες ιστορικές πηγές τοποθετούν τη γέννηση του Πόπλιου Ερρένιου Δέξιππου περίπου στο 210 μ.Χ. και τον θάνατό του γύρω στο 273 μ.Χ. Ωστόσο, υπάρχει μια σχετική αβεβαιότητα σε αυτές τις χρονολογίες, καθώς βασίζονται σε έμμεσες αναφορές και συσχετισμούς με γνωστά ιστορικά γεγονότα της εποχής του, όπως οι βασιλείες των αυτοκρατόρων Βαλεριανού, Γαλλιηνού και Κλαυδίου.
Γιατί ο Αθηναίος ιστορικός Δέξιππος χαρακτηρίστηκε ως “δεύτερος Θουκυδίδης”;
Ο χαρακτηρισμός αυτός, που αποδίδεται στον Πατριάρχη Φώτιο, αναφέρεται στην ιστοριογραφική μέθοδο και το ύφος του Δέξιππου. Όπως ο Θουκυδίδης, ο Δέξιππος διακρινόταν για την αυστηρή προσήλωσή του στην ακριβή καταγραφή των γεγονότων, την κριτική αξιολόγηση των πηγών του και το λιτό, περιεκτικό ύφος γραφής. Η σύγκριση αυτή αντανακλά το υψηλό κύρος που απολάμβανε ως ιστορικός συγγραφέας.
Ποια ήταν τα σημαντικότερα έργα που έγραψε ο Δέξιππος και πώς σώθηκαν;
Τα τρία κύρια συγγράμματα του Δέξιππου, όπως αναφέρονται από τον Πατριάρχη Φώτιο, είναι “Τα Γεγονότα μετά τον Αλέξανδρο”, “Τα Σκυθικά” και “Η Χρονική Ιστορία”. Δυστυχώς, τα έργα αυτά δεν σώζονται ολόκληρα, αλλά μόνο σε αποσπάσματα μέσω παραθεμάτων από μεταγενέστερους συγγραφείς και πρόσφατα ανακαλυφθέντα παλίμψηστα χειρόγραφα, όπως αυτό που φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας.
Τι γνωρίζουμε για τη μάχη των Θερμοπυλών εναντίον των Γότθων που περιέγραψε ο Δέξιππος;
Οι πληροφορίες για τη συγκεκριμένη μάχη προέρχονται από πρόσφατα ανακαλυφθέντα αποσπάσματα των έργων του Δέξιππου. Σύμφωνα με αυτά, οι Γότθοι, αφού απέτυχαν να καταλάβουν τη Θεσσαλονίκη, κατευθύνθηκαν προς την Αθήνα. Οι Έλληνες, υπό την ηγεσία του στρατηγού Μαριανού, αποφάσισαν να τους αντιμετωπίσουν στις Θερμοπύλες, ακολουθώντας το ιστορικό προηγούμενο των προγόνων τους. Δυστυχώς, λείπουν κρίσιμες πληροφορίες για την έκβαση της μάχης.
Ποιος ήταν ο ρόλος του Ερρένιου Δέξιππου κατά την επιδρομή των Ερούλων στην Αθήνα;
Κατά την επιδρομή των Ερούλων στην Αθήνα το 269 μ.Χ., ο Δέξιππος ανέλαβε ενεργό ηγετικό ρόλο στην οργάνωση της αντίστασης. Επέδειξε εξαιρετικό θάρρος και κατάφερε να αναζωπυρώσει το πατριωτικό φρόνημα των συμπολιτών του σε μια κρίσιμη στιγμή. Παρότι οι λεπτομέρειες των στρατιωτικών του επιτευγμάτων δεν αναφέρονται ρητά στο άγαλμα που ανεγέρθη προς τιμήν του, η συμβολή του στην υπεράσπιση της πόλης αναγνωρίστηκε ευρέως.
Πώς επηρέασε η κληρονομιά του Δέξιππου την ιστοριογραφία της ύστερης αρχαιότητας;
Η ιστοριογραφική προσέγγιση του Δέξιππου άσκησε σημαντική επιρροή στους μεταγενέστερους ιστορικούς της ύστερης αρχαιότητας. Το έργο του αποτέλεσε πρότυπο για την καταγραφή σύγχρονων γεγονότων με κριτική ματιά και ακρίβεια. Συγγραφείς όπως ο Ευνάπιος συνέχισαν το χρονικό του, ενώ η “Ιστορία των Αυγούστων” φαίνεται να αντλεί σημαντικό υλικό από τα συγγράμματά του για την περίοδο 238-270 μ.Χ., καθιστώντας τον μια θεμελιώδη πηγή για τη μελέτη αυτής της ταραχώδους περιόδου.
Βιβλιογραφία
- Anderson, G. (2005). The Second Sophistic: A Cultural Phenomenon in the Roman Empire. London: Routledge.
- Bulfin, A. (2018). Gothic Invasions: Imperialism, War and Fin-de-Siècle Popular Culture. Cardiff: University of Wales Press.
- Ferrer, F. P. (1855). Los héroes y las grandezas de la tierra. Barcelona: Imprenta de Cervantes.
- Finlay, G., & Tozer, H. F. (2024). A History of Greece, from its Conquest by the Romans to the Present Time. Cambridge: Cambridge University Press.
- Hertzberg, G. F. (1890). Histoire de la Grèce sous la domination des romains. Paris: Librairie Hachette.
- Paparrēgopoulos, K. (1877). Historia tou Hellēnikou ethnous: apo tōn archaiotatōn chronōn mechri tōn neōterōn. Athēnai: Anestis Kōnstantinidēs.
- Persons of Ancient Athens: D- to Dionysios. (1996). Athens: Athenian Agora Excavations.
- Σταματελάτος, Μ. (2001). Επίτομο γεωγραφικό λεξικό της Ελλάδος. Αθήνα: Ερμής.
