Η Αικατερίνη η Μεγάλη επεδίωκε να απελευθερώσει τους Έλληνες από τον οθωμανικό ζυγό και να ιδρύσει ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Σε επιστολές της προς τον αυτοκράτορα Ιωσήφ Β’, περιέγραψε λεπτομερώς το φιλόδοξο σχέδιό της.
Το φιλόδοξο όραμα της Αικατερίνης της Μεγάλης
Η Αικατερίνη Β ́ της Ρωσίας, γνωστή ως Αικατερίνη η Μεγάλη, είχε ένα φιλόδοξο όραμα για την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την ίδρυση ενός ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Αυτό φαίνεται καθαρά στην αλληλογραφία της με τον αυτοκράτορα Ιωσήφ Β ́ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 1782-83.
Συγκεκριμένα, σε επιστολή της στις 10 Σεπτεμβρίου 1782, η Αικατερίνη έγραψε: “Πιστεύω […] ότι, εάν οι επιτυχίες μας στον τουρκικό πόλεμο μας επιτρέψουν να απαλλάξουμε την Ευρώπη από τον εχθρό του χριστιανικού ονόματος και να τον εκδιώξουμε από την Κωνσταντινούπολη, η Α.Μ. δεν θα μου αρνηθεί τη βοήθειά της για την ίδρυση αρχαίας ελληνικής μοναρχίας […]”.
Αικατερίνη η Μεγάλη
Πρότεινε μάλιστα ο νέος ηγεμόνας να είναι εγγονός της, ο Κωνσταντίνος, ο οποίος θα παραιτείτο κάθε διεκδίκησης στο ρωσικό θρόνο. Τα σύνορα του νέου ελληνικού κράτους θα εκτείνονταν, σύμφωνα με το σχέδιό της, από τη Μαύρη Θάλασσα μέχρι τον Δούναβη ποταμό, περιλαμβάνοντας και τα νησιά του Αιγαίου.
Ο αυτοκράτορας Ιωσήφ αποδέχθηκε την αρχή της δημιουργίας ελληνικού κράτους, πρότεινε όμως να παραχωρηθούν στη Βενετία η Πελοπόννησος και τα νησιά. Η Αικατερίνη απάντησε ότι είναι απαραίτητο να μην περιοριστεί πολύ το ελληνικό κράτος και να διατηρήσει την Πελοπόννησο και το Αιγαίο.
Παράλληλα, η Αικατερίνη έδωσε στον εγγονό της το όνομα Κωνσταντίνος, τον δίδαξε ελληνικά και έστειλε απεσταλμένους στις ελληνικές περιοχές για να προετοιμάσουν εξέγερση. Οι Έλληνες ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό. Ωστόσο, η σύναψη ειρήνης Ρωσίας-Τουρκίας το 1792 είχε ως αποτέλεσμα να διαταχθεί αναστολή των ελληνικών κινημάτων.
Οι προσπάθειες των Ελλήνων να υλοποιήσουν το όραμα
Το φιλόδοξο σχέδιο της Αικατερίνης της Μεγάλης για απελευθέρωση των Ελλήνων και δημιουργία ανεξάρτητου κράτους βρήκε απήχηση στους ίδιους τους Έλληνες. Πολλοί λόγιοι, έμποροι και αγωνιστές, άρχισαν να κινητοποιούνται για να πραγματοποιήσουν αυτό το όραμα.
Ο λόγιος Ιωάννης Ψαλίδας και οι Θεσσαλοί ιερωμένοι Δανιήλ και Γρηγόριος Κωνσταντάς έστειλαν επιστολές στην Αικατερίνη, αποκαλώντας την “λυτρώτρια” και δηλώνοντας την υποστήριξή τους στα σχέδιά της. Παράλληλα, η ελληνική κοινότητα της Τεργέστης εξόπλισε με δικά της έξοδα πολεμικό στόλο και έστειλε αντιπροσωπεία στην Αγία Πετρούπολη.
Εκεί οι Έλληνες αντιπρόσωποι συναντήθηκαν με τον διάδοχο Κωνσταντίνο και τον ανακήρυξαν συμβολικά αυτοκράτορα των Ελλήνων. Επίσης, υπέβαλαν υπόμνημα σχετικά με την προετοιμασία επαναστατικού κινήματος στις υπόδουλες ελληνικές περιοχές. Η Αικατερίνη δέχθηκε την αντιπροσωπεία, έστειλε χρήματα και όπλα για τις προετοιμασίες.
Στα ελληνικά νησιά του Ιονίου διορίστηκαν πρόξενοι, με εντολή να στηρίξουν το κίνημα. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η θέση του γενικού προξένου στην Κέρκυρα, που ανατέθηκε στον γιο του Επτανήσιου οπλαρχηγού Λάμπρου Πινακούτα, Σπυρίδωνα Μπενάκη.
Όμως το 1792 η σύναψη ειρήνης μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οδήγησε σε προσωρινή εγκατάλειψη των σχεδίων για ελληνική εξέγερση. Παρ’ όλα αυτά, η Αικατερίνη δεν εγκατέλειψε ποτέ οριστικά το όραμά της. Τα γεγονότα που ακολούθησαν αργότερα έδειξαν ότι ο σπόρος του Αγώνα είχε σπαρεί.
Το τολμηρό σχέδιο της Αικατερίνης της Μεγάλης για απελευθέρωση των Ελλήνων και δημιουργία ανεξάρτητου κράτους, αν και δεν πραγματοποιήθηκε τελικά εξαιτίας των ιστορικών συγκυριών, άνοιξε τον δρόμο για τους μετέπειτα απελευθερωτικούς αγώνες του έθνους.
Βιβλιογραφία
Ζέπος, Π. (1953). Νομοθετικαί προσπάθειαι Αικατερίνης της Μεγάλης και σύγχρονοι πόθοι ελληνικοί. Ανακτήθηκε από ir.lib.uth.gr
Κόκκινος, Δ.Α. (1925). Η Αικατερίνη η Μεγάλη και ο Ορλώφ. Ανακτήθηκε από pleias.library.upatras.gr
Για αυτό το άρθρο χρησιμοποιήθηκαν ανθρώπινος παράγοντας και τεχνητή νοημοσύνη. Δείτε τους Όρους Χρήσης της ιστοσελίδας.