Ο Ματθαίος ο Ευαγγελιστής, γνωστός και ως Λευίς, υπήρξε ένας από τους δώδεκα Αποστόλους του Ιησού Χριστού και συγγραφέας του πρώτου κατά σειρά Ευαγγελίου της Καινής Διαθήκης. Γεννημένος στη Γαλιλαία, ο Ματθαίος ασκούσε το επάγγελμα του τελώνη πριν κληθεί από τον Ιησού να τον ακολουθήσει. Η ημερομηνία γέννησής του παραμένει άγνωστη, ενώ ο θάνατός του τοποθετείται περί το 74 μ.Χ. στην Αιθιοπία, όπου σύμφωνα με την παράδοση υπέστη μαρτυρικό θάνατο. Το Ευαγγέλιό του, γραμμένο πιθανότατα το 64 μ.Χ., αποτελεί μια λεπτομερή καταγραφή της ζωής και της διδασκαλίας του Ιησού, με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπλήρωση των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του στις 16 Νοεμβρίου.
Η Κλήση και Μεταμόρφωση του Ματθαίου
Η ιστορία του Ματθαίου του Ευαγγελιστή αποτελεί ένα εμβληματικό παράδειγμα πνευματικής μεταμόρφωσης στη χριστιανική παράδοση. Η μετάβασή του από τελώνης σε Απόστολο του Χριστού συμβολίζει τη δύναμη της μετάνοιας και της θείας χάριτος.
Από τελώνης σε Απόστολος του Χριστού
Ο Ματθαίος, γνωστός αρχικά ως Λευίς, γεννήθηκε στη Γαλιλαία, γιος του Αλφαίου. Η επαγγελματική του σταδιοδρομία ως τελώνης τον είχε τοποθετήσει στο περιθώριο της ιουδαϊκής κοινωνίας της εποχής του. Οι τελώνες, υπεύθυνοι για τη συλλογή φόρων για λογαριασμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, θεωρούνταν συνεργάτες των κατακτητών και συχνά κατηγορούνταν για διαφθορά και εκμετάλλευση.
Η συνάντηση του Ματθαίου με τον Ιησού Χριστό, που έλαβε χώρα έξω από την Καπερναούμ, αποτέλεσε σημείο καμπής στη ζωή του. Η απλή πρόσκληση του Ιησού, “Ἀκολούθει μοι”, ήταν αρκετή για να προκαλέσει μια βαθιά εσωτερική μεταστροφή στον Ματθαίο. Χωρίς δισταγμό, εγκατέλειψε το τελωνείο και ακολούθησε τον Χριστό, σηματοδοτώντας την έναρξη μιας νέας πνευματικής πορείας.
Η άμεση ανταπόκριση του Ματθαίου στο κάλεσμα του Ιησού υπογραμμίζει τη δεκτικότητά του στη θεία χάρη. Αυτή η πράξη αυταπάρνησης και πίστης αποτελεί πρότυπο μετάνοιας για τους χριστιανούς ανά τους αιώνες. Ο Ματθαίος δεν διστάζει να εγκαταλείψει την προηγούμενη ζωή του, αναγνωρίζοντας στο πρόσωπο του Ιησού τον αληθινό Μεσσία.
Η συμβολική σημασία της μετάνοιας του Ματθαίου
Η μεταστροφή του Ματθαίου φέρει βαθιά συμβολική σημασία στη χριστιανική διδασκαλία. Αντιπροσωπεύει την καθολική πρόσκληση του Χριστού προς όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσης ή παρελθόντος. Η επιλογή του Ιησού να καλέσει έναν τελώνη, μέλος μιας περιφρονημένης κοινωνικής ομάδας, ως μαθητή του, καταδεικνύει το μήνυμα της καθολικής αγάπης και αποδοχής που βρίσκεται στον πυρήνα της χριστιανικής πίστης.
Η φιλοξενία που προσέφερε ο Ματθαίος στον Ιησού και τους μαθητές του στο σπίτι του αμέσως μετά την κλήση του, αποτελεί έμπρακτη απόδειξη της ειλικρινούς του μετάνοιας. Η πράξη αυτή προκάλεσε την αντίδραση των Φαρισαίων, οι οποίοι κατηγόρησαν τον Ιησού ότι συναναστρέφεται με αμαρτωλούς. Η απάντηση του Χριστού, “Οὐ γὰρ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλοὺς εἰς μετάνοιαν”, αποτελεί κεντρικό άξονα της χριστιανικής διδασκαλίας περί σωτηρίας και λύτρωσης.
Η μεταμόρφωση του Ματθαίου από τελώνη σε Απόστολο καταδεικνύει τη δύναμη της θείας χάριτος να μεταμορφώνει ζωές. Αυτή η μεταστροφή δεν ήταν απλώς μια αλλαγή επαγγέλματος, αλλά μια βαθιά πνευματική αναγέννηση. Ο Ματθαίος, από συλλέκτης υλικών αγαθών, μετατράπηκε σε κήρυκα του Ευαγγελίου, αφιερώνοντας τη ζωή του στη διάδοση του λόγου του Θεού.
Η ιστορία του Ματθαίου υπογραμμίζει επίσης τη σημασία της άμεσης ανταπόκρισης στο θείο κάλεσμα. Η προθυμία του να εγκαταλείψει την προηγούμενη ζωή του χωρίς δεύτερη σκέψη αποτελεί πρότυπο πίστης και αφοσίωσης. Αυτή η άμεση υπακοή στο θέλημα του Θεού αποτελεί κεντρικό στοιχείο της χριστιανικής διδασκαλίας περί μαθητείας.
Η μεταστροφή του Ματθαίου αντανακλά επίσης τη δυναμική της κοινωνικής αλλαγής που έφερε το κήρυγμα του Ιησού. Σε μια εποχή όπου οι κοινωνικές διακρίσεις ήταν έντονες, η αποδοχή ενός τελώνη ως ισότιμου μέλους της ομάδας των μαθητών αποτελούσε επαναστατική πράξη. Αυτή η πρακτική του Ιησού να υπερβαίνει τις κοινωνικές προκαταλήψεις έθεσε τα θεμέλια για μια νέα κοινωνική ηθική βασισμένη στην αγάπη και την αποδοχή.
Η μετάβαση του Ματθαίου από τελώνης σε Απόστολος σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής στη ζωή του, αλλά και στην ιστορία του χριστιανισμού. Ως ένας από τους δώδεκα Αποστόλους, ο Ματθαίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διάδοση του Ευαγγελίου και στη θεμελίωση της πρώιμης Εκκλησίας. Η συγγραφή του Ευαγγελίου που φέρει το όνομά του αποτελεί την κορωνίδα της πνευματικής του πορείας και μια ανεκτίμητη παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές χριστιανών.
Το Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον
Το Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον κατέχει εξέχουσα θέση στον κανόνα της Καινής Διαθήκης, αποτελώντας το πρώτο βιβλίο της και μια από τις πιο ολοκληρωμένες καταγραφές της ζωής και διδασκαλίας του Ιησού Χριστού. Η συγγραφή του αποδίδεται παραδοσιακά στον Απόστολο Ματθαίο, τον πρώην τελώνη που έγινε μαθητής του Χριστού.
Συγγραφή και χρονολόγηση
Η ακριβής χρονολόγηση του Ευαγγελίου κατά Ματθαίον παραμένει ένα θέμα συζήτησης μεταξύ των βιβλικών μελετητών. Ωστόσο, η επικρατέστερη άποψη τοποθετεί τη συγγραφή του γύρω στο 64 μ.Χ., λίγο πριν την καταστροφή του Ναού της Ιερουσαλήμ το 70 μ.Χ. Αυτή η χρονολόγηση βασίζεται σε εσωτερικά στοιχεία του κειμένου και στην παραδοσιακή χριστιανική μαρτυρία.
Ο Ευσέβιος Καισαρείας, στην Εκκλησιαστική Ιστορία του, αναφέρει ότι ο Ματθαίος έγραψε το Ευαγγέλιό του πρώτα στα Εβραϊκά για τους Ιουδαίους που πίστεψαν στον Χριστό, προτού αναχωρήσει για να κηρύξει σε άλλα έθνη. Αυτή η μαρτυρία υποδηλώνει ότι το Ευαγγέλιο γράφτηκε σχετικά νωρίς στην ιστορία της πρώιμης Εκκλησίας.
Η γλώσσα και το ύφος του Ευαγγελίου αντανακλούν την εβραϊκή καταγωγή του συγγραφέα. Ο Ματθαίος χρησιμοποιεί συχνά παραθέσεις από την Παλαιά Διαθήκη, δείχνοντας πώς ο Ιησούς εκπλήρωσε τις μεσσιανικές προφητείες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η φράση: “Τοῦτο δὲ ὅλον γέγονεν ἵνα πληρωθῇ τὸ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ Κυρίου διὰ τοῦ προφήτου λέγοντος” (Ματθ. 1:22), η οποία επαναλαμβάνεται σε διάφορες μορφές σε όλο το Ευαγγέλιο.
Δομή και θεματολογία του Ευαγγελίου
Το Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον διακρίνεται για την προσεκτική του δομή και την πλούσια θεματολογία του. Ξεκινά με τη γενεαλογία του Ιησού, τονίζοντας την καταγωγή του από τον Δαβίδ και τον Αβραάμ, και συνεχίζει με την αφήγηση της γέννησης και της παιδικής ηλικίας του Χριστού.
Το κύριο μέρος του Ευαγγελίου οργανώνεται γύρω από πέντε μεγάλες διδακτικές ενότητες, που θυμίζουν τα πέντε βιβλία του Μωυσή. Η πιο γνωστή από αυτές είναι η Επί του Όρους Ομιλία (Ματθ. 5-7), όπου ο Ιησούς παρουσιάζει τις βασικές αρχές της βασιλείας του Θεού. Εδώ βρίσκουμε τους περίφημους Μακαρισμούς: “Μακάριοι οἱ πτωχοὶ τῷ πνεύματι, ὅτι αὐτῶν ἐστιν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν” (Ματθ. 5:3).
Ο Ματθαίος δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη διδασκαλία του Ιησού για τη βασιλεία των ουρανών, χρησιμοποιώντας συχνά παραβολές για να την περιγράψει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η παραβολή του σπορέα: “Ἰδοὺ ἐξῆλθεν ὁ σπείρων τοῦ σπείρειν” (Ματθ. 13:3), η οποία εξηγεί πώς ο λόγος του Θεού γίνεται δεκτός με διαφορετικούς τρόπους από τους ανθρώπους.
Ο Ματθαίος ο Ευαγγελιστής ως θεμελιωτής της χριστιανικής γραμματείας
Το Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πρώιμης χριστιανικής σκέψης και γραμματείας. Η έμφαση που δίνει στην εκπλήρωση των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης στο πρόσωπο του Ιησού, καθώς και η λεπτομερής καταγραφή της διδασκαλίας του, το κατέστησαν ιδιαίτερα δημοφιλές στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σχολιάζοντας το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, τονίζει τη σημασία του για την κατανόηση της χριστιανικής διδασκαλίας: “Ὁ μὲν οὖν Ματθαῖος Ἑβραίοις γράφων, οὐδὲν πλέον ἐζήτησε δεῖξαι, ἢ ὅτι ἀπὸ Ἀβραὰμ καὶ Δαυῒδ ἦν ὁ Χριστός” (Ομιλίες εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία Β’).
Η επίδραση του Ευαγγελίου κατά Ματθαίον στη χριστιανική σκέψη και πρακτική είναι ανεκτίμητη. Η Κυριακή Προσευχή (Ματθ. 6:9-13), γνωστή και ως “Πάτερ ημών”, αποτελεί κεντρικό στοιχείο της χριστιανικής λατρείας. Επίσης, η Μεγάλη Εντολή του Ιησού: “Ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου” (Ματθ. 22:37), συνοψίζει την ουσία της χριστιανικής πίστης και ηθικής.
Το Ευαγγέλιο κατά Ματθαίον, με την πλούσια διδασκαλία και τις ζωντανές αφηγήσεις του, συνεχίζει να εμπνέει και να καθοδηγεί τους πιστούς, αποτελώντας έναν ανεξάντλητο θησαυρό πνευματικής σοφίας και ηθικής διδασκαλίας. Η παρακαταθήκη του Ματθαίου του Ευαγγελιστή παραμένει ζωντανή και επίκαιρη, προσφέροντας καθοδήγηση και παρηγοριά σε κάθε γενιά χριστιανών.
Ιεραποστολική Δράση και Μαρτύριο
Η ζωή του Ματθαίου του Ευαγγελιστή μετά την Ανάληψη του Χριστού χαρακτηρίζεται από έντονη ιεραποστολική δραστηριότητα και αφοσίωση στη διάδοση του Ευαγγελίου. Η πορεία του από τελώνη σε Απόστολο και τελικά σε μάρτυρα της πίστης αποτελεί μια συγκλονιστική μαρτυρία της μεταμορφωτικής δύναμης του χριστιανικού μηνύματος.
Το κήρυγμα του Ματθαίου στην Αιθιοπία
Μετά την Πεντηκοστή, ο Ματθαίος, όπως και οι υπόλοιποι Απόστολοι, ξεκίνησε το ιεραποστολικό του έργο. Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση, ο κύριος τόπος της δράσης του ήταν η Αιθιοπία. Η επιλογή αυτού του προορισμού δεν ήταν τυχαία. Ο Ματθαίος, έχοντας γράψει το Ευαγγέλιό του με ιδιαίτερη έμφαση στην εκπλήρωση των προφητειών της Παλαιάς Διαθήκης, βρήκε πρόσφορο έδαφος στην Αιθιοπία, όπου υπήρχε ήδη μια σημαντική ιουδαϊκή παρουσία.
Το κήρυγμα του Ματθαίου στην Αιθιοπία χαρακτηριζόταν από τη βαθιά του γνώση των Γραφών και την ικανότητά του να συνδέει τις προφητείες με τη ζωή και το έργο του Ιησού. Όπως γράφει στο Ευαγγέλιό του: “Ταῦτα δὲ ὅλα γέγονεν ἵνα πληρωθῶσιν αἱ γραφαὶ τῶν προφητῶν” (Ματθ. 26:56). Αυτή η προσέγγιση βοήθησε πολλούς Ιουδαίους της διασποράς να αναγνωρίσουν στο πρόσωπο του Ιησού τον αναμενόμενο Μεσσία.
Η ιεραποστολική δράση του Ματθαίου δεν περιοριζόταν μόνο στο κήρυγμα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Απόστολος ίδρυσε πολλές εκκλησίες στην Αιθιοπία, θέτοντας τα θεμέλια για τη μετέπειτα ανάπτυξη του χριστιανισμού στην περιοχή. Η διδασκαλία του, βασισμένη στα λόγια του Χριστού, “πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη” (Ματθ. 28:19), έδωσε ώθηση στη διάδοση του Ευαγγελίου πέρα από τα όρια του ιουδαϊσμού.
Οι συνθήκες του μαρτυρικού θανάτου
Η ιεραποστολική δράση του Ματθαίου στην Αιθιοπία δεν ήταν χωρίς προκλήσεις και αντιδράσεις. Η επιτυχία του κηρύγματός του προκάλεσε την εχθρότητα των τοπικών αρχόντων και των ιερέων των ειδωλολατρικών θρησκειών. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ματθαίος υπέστη μαρτυρικό θάνατο γύρω στο 74 μ.Χ.
Οι ακριβείς συνθήκες του μαρτυρίου του Ματθαίου δεν είναι πλήρως εξακριβωμένες. Ωστόσο, η εκκλησιαστική παράδοση αναφέρει ότι ο Απόστολος έπεσε θύμα των αντιδράσεων που προκάλεσε το κήρυγμά του. Λέγεται ότι ο βασιλιάς της Αιθιοπίας, οργισμένος από την επιρροή του Ματθαίου, διέταξε την εκτέλεσή του.
Ο μαρτυρικός θάνατος του Ματθαίου αποτελεί μια ισχυρή μαρτυρία της πίστης του και της αφοσίωσής του στο Ευαγγέλιο. Όπως ο ίδιος είχε καταγράψει τα λόγια του Ιησού: “Μὴ φοβηθῆτε ἀπὸ τῶν ἀποκτεννόντων τὸ σῶμα, τὴν δὲ ψυχὴν μὴ δυναμένων ἀποκτεῖναι” (Ματθ. 10:28), έτσι και ο ίδιος αντιμετώπισε το μαρτύριο με θάρρος και πίστη.
Η τιμή του Αγίου Ματθαίου στην Ορθόδοξη παράδοση
Η μνήμη του Αγίου Ματθαίου του Ευαγγελιστή τιμάται ιδιαίτερα στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Η εορτή του εορτάζεται στις 16 Νοεμβρίου, ημέρα κατά την οποία τελούνται ειδικές ακολουθίες προς τιμήν του. Το απολυτίκιό του αναφέρει χαρακτηριστικά: “Ἀπόστολε Ἅγιε καὶ Εὐαγγελιστὰ Ματθαῖε, πρέσβευε τῷ ἐλεήμονι Θεῷ, ἵνα πταισμάτων ἄφεσιν, παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν.”
Η εικονογραφική παράδοση απεικονίζει συχνά τον Άγιο Ματθαίο με ένα βιβλίο, συμβολίζοντας το Ευαγγέλιό του, και έναν άγγελο, ο οποίος συμβολίζει την έμπνευση που έλαβε κατά τη συγγραφή του. Αυτή η απεικόνιση βασίζεται στο όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ και στην Αποκάλυψη του Ιωάννη, όπου τα τέσσερα ζώα συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές.
Η παρακαταθήκη του Αγίου Ματθαίου εκτείνεται πολύ πέρα από το γραπτό του έργο. Η ζωή του, από την κλήση του ως τελώνη μέχρι το μαρτυρικό του τέλος, αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα μετάνοιας, πίστης και αφοσίωσης στο Ευαγγέλιο. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, σχολιάζοντας την κλήση του Ματθαίου, τονίζει: “Εἶδες πῶς ἔδειξε τοῦ καλοῦντος τὴν δύναμιν, καὶ τούτου τὴν ὑπακοήν;” (Ομιλίες εις το κατά Ματθαίον, Ομιλία Λ’).
Η επίδραση του Αγίου Ματθαίου στη χριστιανική σκέψη και πρακτική παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα. Το Ευαγγέλιό του συνεχίζει να αποτελεί πηγή έμπνευσης και καθοδήγησης για εκατομμύρια πιστούς ανά τον κόσμο. Η ζωή του, από τελώνης σε Απόστολος και μάρτυρας, παραμένει ένα ισχυρό παράδειγμα της μεταμορφωτικής δύναμης της πίστης και της αφοσίωσης στο θέλημα του Θεού.
Επίλογος
Ο Ματθαίος ο Ευαγγελιστής αποτελεί μια εμβληματική μορφή του πρώιμου Χριστιανισμού. Η μεταμόρφωσή του από τελώνη σε Απόστολο καταδεικνύει τη δύναμη της μετάνοιας και της θείας χάριτος. Το Ευαγγέλιό του, με την έμφαση στην εκπλήρωση των προφητειών, αποτέλεσε θεμέλιο λίθο της χριστιανικής διδασκαλίας. Η ιεραποστολική του δράση στην Αιθιοπία και ο μαρτυρικός του θάνατος μαρτυρούν την αφοσίωσή του στο κήρυγμα του Ευαγγελίου. Η παρακαταθήκη του Ματθαίου εκτείνεται πέρα από το γραπτό του έργο, αγκαλιάζοντας τη ζωή και το μαρτύριό του. Η συμβολή του στη διαμόρφωση της χριστιανικής σκέψης και πρακτικής παραμένει ανεκτίμητη, ενώ η μνήμη του τιμάται ιδιαίτερα στην Ορθόδοξη παράδοση. Ο Άγιος Ματθαίος συνεχίζει να εμπνέει τους πιστούς, υπενθυμίζοντας τη δυνατότητα πνευματικής αναγέννησης και την αξία της αφοσίωσης στο θείο θέλημα.
elpedia.gr