Διαζεπάμη: φάρμακο STEDON | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η διαζεπάμη (diazepam)

Η διαζεπάμη (diazepam) είναι μια βενζοδιαζεπίνη με αγχολυτικές, ηρεμιστικές, μυοχαλαρωτικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες. Ως παράδειγμα εμπορικών ονομασιών αναφέρεται το STEDON (Ελλάδα), το Valium (ΗΠΑ), το Antenex (Αυστραλία), το Apaurin (Σλοβενία) κ.α. Η διαζεπάμη χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία του άγχους, των κρίσεων πανικού και της αϋπνίας. Επίσης, χορηγείται ως αντισπασμωδικό σε επιληπτικές κρίσεις και ως μυοχαλαρωτικό.

Πρόσφατες έρευνες έχουν εστιάσει στη φαρμακοκινητική και την ασφάλεια της διαζεπάμης. Οι Zubiaur et al. μελέτησαν τη σχέση μεταξύ των φαινοτύπων CYP2C19 και CYP2B6 και της φαρμακοκινητικής της διαζεπάμης (Association between CYP2C19 and CYP2B6 phenotypes and the pharmacokinetics and safety of diazepam). Επιπλέον, οι Tarquinio et al. εξέτασαν την ασφάλεια του ρινικού σπρέι διαζεπάμης σε παιδιά και εφήβους με επιληψία (Safety of diazepam nasal spray in children and adolescents with epilepsy). Τέλος, οι Shi et al. διερεύνησαν τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της θεραπείας με διαζεπάμη στη μικρογλοία και τη γνωστική λειτουργία (Long-term diazepam treatment enhances microglial spine engulfment and impairs cognitive performance).

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η διαζεπάμη ανήκει στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών. Ο μηχανισμός δράσης της βασίζεται στην ενίσχυση της δραστηριότητας του γ-αμινοβουτυρικού οξέος (GABA), του κύριου ανασταλτικού νευροδιαβιβαστή στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Συγκεκριμένα, η διαζεπάμη συνδέεται με τους υποδοχείς GABA-A, αυξάνοντας τη συχνότητα ανοίγματος των διαύλων χλωρίου. Αυτό οδηγεί σε αυξημένη εισροή ιόντων χλωρίου στους νευρώνες, προκαλώντας υπερπόλωση και μειωμένη νευρωνική διεγερσιμότητα.

Χημικά, η διαζεπάμη είναι ένα παράγωγο της 1,4-βενζοδιαζεπίνης με τον μοριακό τύπο C16H13ClN2O. Η δομή της περιλαμβάνει έναν επταμελή δακτύλιο διαζεπίνης συντηγμένο με έναν βενζολικό δακτύλιο. Αυτή η χημική δομή είναι υπεύθυνη για τις φαρμακολογικές ιδιότητες της διαζεπάμης, συμπεριλαμβανομένης της υψηλής λιποφιλικότητάς της, η οποία επιτρέπει την ταχεία διείσδυση στον εγκέφαλο.

Θεραπευτικά, η διαζεπάμη κατατάσσεται ως αγχολυτικό, υπνωτικό-ηρεμιστικό, αντισπασμωδικό και μυοχαλαρωτικό. Η πολλαπλή δράση της την καθιστά χρήσιμη σε διάφορες κλινικές καταστάσεις, από τη διαχείριση του άγχους και της αϋπνίας μέχρι την αντιμετώπιση επιληπτικών κρίσεων και μυϊκών σπασμών. Ωστόσο, η χρήση της απαιτεί προσοχή λόγω του κινδύνου ανάπτυξης ανοχής και εξάρτησης, ιδιαίτερα σε μακροχρόνια θεραπεία.

Ενδείξεις για το φάρμακο STEDON

Το STEDON, με δραστική ουσία τη διαζεπάμη, ενδείκνυται για:

• Αγχώδεις διαταραχές
• Διαταραχές ύπνου
• Επιληπτικές κρίσεις
• Μυϊκούς σπασμούς
• Σύνδρομο στέρησης αλκοόλ
• Προεγχειρητική αγωγή

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

• Υπερευαισθησία στη διαζεπάμη ή άλλες βενζοδιαζεπίνες
• Σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια
• Σύνδρομο υπνικής άπνοιας
• Σοβαρή ηπατική ανεπάρκεια
• Μυασθένεια gravis
• Οξεία δηλητηρίαση από αλκοόλ ή άλλες κατασταλτικές ουσίες

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Αυξημένος κίνδυνος πτώσεων και γνωστικής έκπτωσης. Απαιτείται μειωμένη δοσολογία.
• Παιδιά: Χρήση μόνο σε ειδικές περιπτώσεις υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση.
• Έγκυες: Αποφυγή χρήσης, ιδιαίτερα κατά το πρώτο τρίμηνο.

Είναι απαραίτητο οι ασθενείς να ακολουθούν πιστά τις οδηγίες του φαρμακοποιού και του γιατρού.

Δοσολογία και χορήγηση

• Ενήλικες: 2-10 mg, 2-4 φορές την ημέρα, ανάλογα με την ένδειξη
• Ηλικιωμένοι: Μειωμένη δόση, συνήθως το ήμισυ της δόσης των ενηλίκων
• Παιδιά: Η δοσολογία καθορίζεται από τον ιατρό βάσει του βάρους και της κλινικής εικόνας

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση διαζεπάμης;

• Λήψη της δόσης αμέσως μόλις το θυμηθείτε
• Αν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη χαμένη δόση
• Μη διπλασιάζετε τη δόση για να αναπληρώσετε τη χαμένη

 

Υπερδοσολογία

Η υπερδοσολογία διαζεπάμης μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Υπνηλία ή κώμα
• Σύγχυση
• Αταξία
• Υπόταση
• Αναπνευστική καταστολή

Σε σοβαρές περιπτώσεις, απαιτείται άμεση ιατρική φροντίδα. Η θεραπεία περιλαμβάνει υποστηρικτικά μέτρα και χορήγηση του ανταγωνιστή φλουμαζενίλη.

Παρενέργειες

Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι:

• Υπνηλία και ζάλη
• Αδυναμία συγκέντρωσης
• Διαταραχές συντονισμού
• Σύγχυση
• Κόπωση
• Μυϊκή αδυναμία

Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν:

• Παράδοξες αντιδράσεις (διέγερση, επιθετικότητα)
• Αλλεργικές αντιδράσεις
• Ψυχική και σωματική εξάρτηση

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

• Οπιοειδή: Αυξημένος κίνδυνος καταστολής και αναπνευστικής καταστολής
• Αντιισταμινικά: Ενίσχυση της κατασταλτικής δράσης
• Αντιεπιληπτικά: Πιθανή μείωση της αποτελεσματικότητας της διαζεπάμης
• Αντικαταθλιπτικά: Αυξημένος κίνδυνος ανεπιθύμητων ενεργειών

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

• Αλκοόλ: Ενίσχυση της κατασταλτικής δράσης
• Γκρέιπφρουτ: Πιθανή αύξηση των επιπέδων διαζεπάμης στο αίμα
• Καφεΐνη: Μείωση της ηρεμιστικής δράσης

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Η διαζεπάμη (φάρμακο STEDON, Valium, Antenex, Apaurin κ.α.) αποτελεί αντικείμενο συνεχούς έρευνας λόγω της ευρείας χρήσης της και των πιθανών κινδύνων που σχετίζονται με τη μακροχρόνια χορήγησή της. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας αποτελεί σημαντικό ζήτημα, καθώς οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν αυξημένες δόσεις για να επιτύχουν το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα με την πάροδο του χρόνου. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο εξάρτησης και δυσκολεύει τη διακοπή του φαρμάκου.

Προκλινικές μελέτες σε ζωικά μοντέλα έχουν διερευνήσει τις μακροπρόθεσμες επιδράσεις της διαζεπάμης στον εγκέφαλο. Οι Shi et al. παρατήρησαν ότι η μακροχρόνια χορήγηση διαζεπάμης ενίσχυσε την απορρόφηση των δενδριτικών ακάνθων από τη μικρογλοία και επηρέασε αρνητικά τη γνωστική λειτουργία μέσω της μιτοχονδριακής πρωτεΐνης TSPO (Long-term diazepam treatment enhances microglial spine engulfment and impairs cognitive performance). Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για προσεκτική αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της θεραπείας με διαζεπάμη.

Κλινικές μελέτες έχουν επικεντρωθεί στη βελτιστοποίηση της χρήσης της διαζεπάμης σε διάφορους πληθυσμούς ασθενών. Οι Tarquinio et al. διεξήγαγαν μια μακροχρόνια μελέτη φάσης 3 για την ασφάλεια του ρινικού σπρέι διαζεπάμης σε παιδιά και εφήβους με επιληψία (Safety of diazepam nasal spray in children and adolescents with epilepsy). Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για την ασφαλή χρήση νέων μορφών χορήγησης της διαζεπάμης σε παιδιατρικούς πληθυσμούς.

Η φαρμακοεπαγρύπνηση παίζει κρίσιμο ρόλο στην παρακολούθηση της ασφάλειας της διαζεπάμης μετά την κυκλοφορία της. Συστήματα αναφοράς ανεπιθύμητων ενεργειών επιτρέπουν την ανίχνευση σπάνιων ή μακροπρόθεσμων επιπλοκών που μπορεί να μην είχαν εντοπιστεί κατά τις κλινικές δοκιμές.

Τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της διαζεπάμης επηρεάζουν σημαντικά την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά της. Οι Zubiaur et al. διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ των φαινοτύπων CYP2C19 και CYP2B6 και της φαρμακοκινητικής της διαζεπάμης (Zubiaur). Η μελέτη αυτή ανέδειξε τη σημασία των γενετικών παραγόντων στον μεταβολισμό της διαζεπάμης, υποδεικνύοντας την ανάγκη για εξατομικευμένη δοσολογία βάσει του γενετικού προφίλ του ασθενούς.

 

Αποτελεσματικότητα

Η διαζεπάμη αποτελεί ένα από τα πιο ευρέως μελετημένα φάρμακα στην κατηγορία των βενζοδιαζεπινών. Η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί σε πολλαπλές κλινικές καταστάσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στη διαχείριση του άγχους, των διαταραχών ύπνου και των επιληπτικών κρίσεων.

Συστηματικές ανασκοπήσεις έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα της διαζεπάμης σε σύγκριση με άλλες θεραπευτικές επιλογές. Στον τομέα των αγχωδών διαταραχών, μετα-αναλύσεις έχουν δείξει ότι η διαζεπάμη παρέχει ταχεία ανακούφιση από τα συμπτώματα του άγχους, ιδιαίτερα σε οξείες καταστάσεις. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση της παραμένει αμφιλεγόμενη λόγω των κινδύνων ανάπτυξης ανοχής και εξάρτησης.

Στον τομέα της επιληψίας, η διαζεπάμη έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματική στην αντιμετώπιση του status epilepticus. Η έρευνα των Tarquinio et al. σχετικά με τη χρήση ρινικού σπρέι διαζεπάμης σε παιδιά και εφήβους με επιληψία προσφέρει νέες προοπτικές για τη βελτιστοποίηση της χορήγησης σε επείγουσες καταστάσεις (Tarquinio). Αυτή η καινοτόμος προσέγγιση θα μπορούσε να βελτιώσει σημαντικά την ταχύτητα και την ευκολία χορήγησης, ιδιαίτερα σε περιβάλλοντα εκτός νοσοκομείου.

Οι τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στην κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της χρήσης διαζεπάμης στον εγκέφαλο. Η μελέτη των Shi et al. για τις επιδράσεις της μακροχρόνιας θεραπείας με διαζεπάμη στη μικρογλοία και τη γνωστική λειτουργία ανοίγει νέους ορίζοντες στην κατανόηση των νευροβιολογικών μηχανισμών που εμπλέκονται στη χρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών (Shi). Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για προσεκτική στάθμιση των οφελών και των κινδύνων της μακροχρόνιας θεραπείας, ιδιαίτερα σε ευάλωτους πληθυσμούς όπως οι ηλικιωμένοι.

Η εξατομίκευση της θεραπείας αποτελεί μια σημαντική μελλοντική προοπτική στη χρήση της διαζεπάμης. Η έρευνα των Zubiaur et al. σχετικά με την επίδραση των γενετικών πολυμορφισμών στη φαρμακοκινητική της διαζεπάμης αναδεικνύει τη σημασία της φαρμακογενετικής στη βελτιστοποίηση της δοσολογίας (Zubiaur). Η ανάπτυξη γενετικών δεικτών για την πρόβλεψη της ανταπόκρισης στη θεραπεία και του κινδύνου ανεπιθύμητων ενεργειών θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο ασφαλή και αποτελεσματική χρήση της διαζεπάμης.

Επιπλέον, η έρευνα επεκτείνεται στην ανάπτυξη νέων μορφών χορήγησης που θα μπορούσαν να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και να μειώσουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες. Εκτός από το ρινικό σπρέι, μελετώνται διαδερμικά συστήματα χορήγησης και νέες από του στόματος μορφές με ελεγχόμενη αποδέσμευση. Αυτές οι καινοτομίες στοχεύουν στη βελτίωση της βιοδιαθεσιμότητας και στη μείωση των διακυμάνσεων των επιπέδων του φαρμάκου στο πλάσμα, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιο σταθερή θεραπευτική δράση και μειωμένο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών.

Η αποτελεσματικότητα της διαζεπάμης σε συνδυασμό με άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις αποτελεί επίσης πεδίο ενεργού έρευνας. Μελέτες διερευνούν τη συνέργεια μεταξύ διαζεπάμης και γνωσιακής-συμπεριφορικής θεραπείας στη διαχείριση αγχωδών διαταραχών, καθώς και τον συνδυασμό της με άλλα φαρμακευτικά σκευάσματα για τη βελτιστοποίηση της αντιεπιληπτικής δράσης.

Παράλληλα, η έρευνα στρέφεται στην ανάπτυξη εναλλακτικών θεραπειών που θα μπορούσαν να προσφέρουν παρόμοια οφέλη με τη διαζεπάμη, αλλά με βελτιωμένο προφίλ ασφάλειας. Νέοι φαρμακολογικοί στόχοι που εμπλέκονται στη ρύθμιση του άγχους και της νευρωνικής διεγερσιμότητας βρίσκονται υπό διερεύνηση, με στόχο την ανάπτυξη φαρμάκων με πιο εκλεκτική δράση και μειωμένο κίνδυνο εξάρτησης.

Η αποτελεσματικότητα της διαζεπάμης σε ειδικούς πληθυσμούς, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με νευροαναπτυξιακές διαταραχές, αποτελεί επίσης σημαντικό πεδίο έρευνας. Οι μελλοντικές μελέτες αναμένεται να εστιάσουν στη βελτιστοποίηση των θεραπευτικών πρωτοκόλλων για αυτές τις ομάδες, λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαίτερες φαρμακοκινητικές και φαρμακοδυναμικές παραμέτρους.

Τέλος, η μακροπρόθεσμη παρακολούθηση των ασθενών που λαμβάνουν διαζεπάμη αποτελεί κρίσιμο στοιχείο για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας σε βάθος χρόνου. Μελέτες παρατήρησης μεγάλης κλίμακας και μακράς διάρκειας θα μπορούσαν να παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων των επιδράσεων στη γνωστική λειτουργία, την ποιότητα ζωής και τον κίνδυνο ανάπτυξης άλλων ψυχιατρικών ή νευρολογικών διαταραχών.

Συμπερασματικά, η αποτελεσματικότητα της διαζεπάμης έχει τεκμηριωθεί σε πολλαπλές κλινικές καταστάσεις, αλλά η συνεχιζόμενη έρευνα στοχεύει στη βελτιστοποίηση της χρήσης της και στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με τη μακροχρόνια θεραπεία. Οι μελλοντικές κατευθύνσεις περιλαμβάνουν την εξατομίκευση της θεραπείας, την ανάπτυξη νέων μορφών χορήγησης και την κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στον εγκέφαλο. Η συνεχής αξιολόγηση της σχέσης οφέλους-κινδύνου και η αναζήτηση εναλλακτικών θεραπευτικών επιλογών παραμένουν κρίσιμες για τη βελτιστοποίηση της φροντίδας των ασθενών.

 

Συνοπτικά

Η διαζεπάμη (φάρμακο STEDON, Valium, Antenex, Apaurin κ.α.) αποτελεί μια ευρέως χρησιμοποιούμενη βενζοδιαζεπίνη με αγχολυτικές, υπνωτικές και αντισπασμωδικές ιδιότητες. Η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί στη διαχείριση αγχωδών διαταραχών, διαταραχών ύπνου και επιληπτικών κρίσεων. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση της εγείρει ανησυχίες λόγω του κινδύνου ανάπτυξης ανοχής και εξάρτησης. Πρόσφατες έρευνες εστιάζουν στην κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιδράσεων στον εγκέφαλο, την εξατομίκευση της θεραπείας μέσω φαρμακογενετικής και την ανάπτυξη νέων μορφών χορήγησης. Η συνεχής αξιολόγηση της σχέσης οφέλους-κινδύνου παραμένει κρίσιμη για τη βελτιστοποίηση της χρήσης της. Η διαζεπάμη αποτελεί ελεγχόμενη ουσία και η χορήγησή της απαιτεί ιατρική συνταγή και προσεκτική παρακολούθηση. Η έρευνα συνεχίζεται για την ανάπτυξη εναλλακτικών θεραπειών με βελτιωμένο προφίλ ασφάλειας και για την κατανόηση των μηχανισμών δράσης της σε μοριακό επίπεδο.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν της δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

1. Shi, Y., Cui, M., Ochs, K., Brendel, M., Strübing, F. L., et al. “Long-term diazepam treatment enhances microglial spine engulfment and impairs cognitive performance via the mitochondrial 18 kDa translocator protein (TSPO).” Nature Neuroscience, 2022. www.nature.com
2. Tarquinio, D., Dlugos, D., Wheless, J. W., Desai, J., et al. “Safety of diazepam nasal spray in children and adolescents with epilepsy: results from a long-term phase 3 safety study.” Pediatric Neurology, 2022. www.sciencedirect.com
3. Zubiaur, P., Figueiredo-Tor, L., Villapalos-García, G., et al. “Association between CYP2C19 and CYP2B6 phenotypes and the pharmacokinetics and safety of diazepam.” Biomedicine & Pharmacotherapy, 2022. sciencedirect.com

Συχνές Ερωτήσεις