Φάρμακο Adderall | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη

Η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη (amphetamine – dextroamphetamine) είναι ένας συνδυασμός διεγερτικών φαρμάκων που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και της ναρκοληψίας. Ένα γνωστό εμπορικό σκεύασμα είναι το Adderall, ενώ άλλα σκευάσματα περιλαμβάνουν το Dexedrine, Attentin κ.α. Το φάρμακο αυτό ανήκει στην κατηγορία των διεγερτικών του κεντρικού νευρικού συστήματος και δρα αυξάνοντας τα επίπεδα ορισμένων νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο.

Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των Koriem και El-Soury (2024) στο περιοδικό Neuroscience Letters, η χρήση αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης μπορεί να επηρεάσει τους νευροδιαβιβαστές, τα αντιοξειδωτικά και τους φλεγμονώδεις δείκτες στον εγκεφαλικό φλοιό. Επιπλέον, μια μελέτη των Looby et al. (2024) διερεύνησε την επίδραση των προσδοκιών σχετικά με τη λήψη Adderall στη διάθεση και τις γνωστικές λειτουργίες.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η χρήση αυτού του φαρμάκου πρέπει να γίνεται μόνο υπό ιατρική παρακολούθηση, καθώς μπορεί να έχει σημαντικές παρενέργειες και κίνδυνο εξάρτησης.

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη ανήκει στην κατηγορία των συμπαθητικομιμητικών αμινών και δρα ως διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ο μηχανισμός δράσης της περιλαμβάνει την αύξηση της απελευθέρωσης και αναστολή της επαναπρόσληψης των νευροδιαβιβαστών ντοπαμίνη και νορεπινεφρίνη στον εγκέφαλο.

Χημικά, η αμφεταμίνη και η δεξτροαμφεταμίνη είναι φαινυλαιθυλαμίνες. Η δεξτροαμφεταμίνη είναι το δεξιόστροφο ισομερές της αμφεταμίνης και θεωρείται πιο δραστική από το αριστερόστροφο ισομερές.

Η θεραπευτική κατηγορία αυτού του φαρμάκου είναι τα διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος. Χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της ΔΕΠΥ και της ναρκοληψίας. Στη ΔΕΠΥ, βοηθά στη βελτίωση της συγκέντρωσης και τη μείωση της παρορμητικότητας και υπερκινητικότητας. Στη ναρκοληψία, βοηθά στη διατήρηση της εγρήγορσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Σύμφωνα με την έρευνα των Koriem και El-Soury (2024), η χρήση αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα αντιοξειδωτικών και φλεγμονωδών δεικτών στον εγκεφαλικό φλοιό. Αυτό υποδηλώνει ότι ο μηχανισμός δράσης του φαρμάκου μπορεί να είναι πιο πολύπλοκος από ό,τι αρχικά πιστευόταν.

Ενδείξεις για το φάρμακο Adderall

Το Adderall ενδείκνυται κυρίως για τη θεραπεία:

• Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
• Ναρκοληψίας

Στη ΔΕΠΥ, βοηθά στη βελτίωση της συγκέντρωσης, τη μείωση της παρορμητικότητας και τον έλεγχο της υπερκινητικότητας. Στη ναρκοληψία, συμβάλλει στη διατήρηση της εγρήγορσης κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Το Adderall αντενδείκνυται σε άτομα με:

• Γνωστή υπερευαισθησία στις αμφεταμίνες
• Προχωρημένη αρτηριοσκλήρωση
• Συμπτωματική καρδιαγγειακή νόσο
• Μέτρια έως σοβαρή υπέρταση
• Υπερθυρεοειδισμό
• Ιστορικό κατάχρησης ουσιών

Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με:

• Καρδιαγγειακά προβλήματα
• Ψυχιατρικές διαταραχές
• Επιληψία

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

Οι ηλικιωμένοι, τα παιδιά και οι έγκυες γυναίκες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί με τη χρήση του Adderall. Είναι απαραίτητο να ακολουθούν αυστηρά τις οδηγίες του φαρμακοποιού και του γιατρού. Η χρήση σε εγκύους και θηλάζουσες μητέρες πρέπει να γίνεται μόνο εάν το όφελος υπερτερεί του κινδύνου.

Δοσολογία και χορήγηση

Η δοσολογία του Adderall εξατομικεύεται ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς. Συνήθως, η αρχική δόση για ενήλικες με ΔΕΠΥ είναι 5 mg μία ή δύο φορές την ημέρα, με σταδιακή αύξηση εάν χρειάζεται. Για τη ναρκοληψία, η συνήθης δόση είναι 5 mg έως 60 mg ημερησίως, διαιρεμένη σε δόσεις.

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης;

Εάν παραλείψετε μια δόση, λάβετε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη προγραμματισμένη δόση, παραλείψτε τη χαμένη δόση και συνεχίστε με το κανονικό πρόγραμμα. Μη διπλασιάζετε τη δόση για να αναπληρώσετε τη χαμένη.

 

Υπερδοσολογία

Η υπερδοσολογία αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης (φάρμακο Adderall, Dexedrine, Attentin κ.α.) μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Ταχυκαρδία και υπέρταση
• Υπερθερμία
• Διέγερση και παραισθήσεις
• Σπασμούς
• Ραβδομυόλυση

Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να προκληθεί καρδιακή ανακοπή ή εγκεφαλικό επεισόδιο. Η αντιμετώπιση περιλαμβάνει υποστηρικτική φροντίδα και χορήγηση βενζοδιαζεπινών για τον έλεγχο της διέγερσης.

Παρενέργειες

Συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν:

• Αϋπνία και νευρικότητα
• Ανορεξία και απώλεια βάρους
• Ξηροστομία
• Κεφαλαλγία
• Ταχυκαρδία και αυξημένη αρτηριακή πίεση

Σπανιότερα μπορεί να εμφανιστούν ψυχωσικά συμπτώματα ή καρδιαγγειακά προβλήματα.

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

Η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη αλληλεπιδρά με:

• Αναστολείς ΜΑΟ: αυξημένος κίνδυνος υπερτασικής κρίσης
• Αντικαταθλιπτικά: πιθανή ενίσχυση της δράσης τους
• Αντιόξινα: μειωμένη απορρόφηση του φαρμάκου

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

• Η βιταμίνη C μπορεί να μειώσει την απορρόφηση του φαρμάκου
• Η καφεΐνη μπορεί να ενισχύσει τις διεγερτικές επιδράσεις

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στην αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Με την παρατεταμένη χρήση, το σώμα μπορεί να αναπτύξει ανοχή, απαιτώντας υψηλότερες δόσεις για το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο εξάρτησης και παρενεργειών.

Προκλινικές μελέτες σε ζωικά μοντέλα έχουν δείξει ότι η χρόνια έκθεση σε αμφεταμίνες μπορεί να προκαλέσει νευροτοξικότητα και αλλαγές στη δομή και λειτουργία του εγκεφάλου. Ωστόσο, η κλινική σημασία αυτών των ευρημάτων στους ανθρώπους παραμένει ασαφής.

Κλινικές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης στη θεραπεία της ΔΕΠΥ και της ναρκοληψίας. Ωστόσο, οι Looby et al. (2024) διαπίστωσαν ότι οι προσδοκίες των ασθενών σχετικά με τη λήψη Adderall μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά τα υποκειμενικά αποτελέσματα, υποδηλώνοντας έναν ισχυρό ρόλο του φαινομένου placebo.

Μετεγκριτικές μελέτες έχουν αναδείξει σπάνιες αλλά σοβαρές παρενέργειες, όπως καρδιαγγειακά συμβάματα και ψυχωσικά επεισόδια. Αυτό έχει οδηγήσει σε αυξημένη φαρμακοεπαγρύπνηση και πιο αυστηρές οδηγίες συνταγογράφησης.

Τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης περιλαμβάνουν ταχεία απορρόφηση από το γαστρεντερικό σύστημα, με μέγιστες συγκεντρώσεις πλάσματος εντός 3 ωρών μετά τη λήψη. Ο χρόνος ημιζωής κυμαίνεται από 9 έως 14 ώρες. Το φάρμακο μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ και απεκκρίνεται μέσω των νεφρών.

Οι Koriem και El-Soury (2024) στο περιοδικό Neuroscience Letters διαπίστωσαν ότι η χρήση αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης επηρεάζει τους νευροδιαβιβαστές, τα αντιοξειδωτικά και τους φλεγμονώδεις δείκτες στον εγκεφαλικό φλοιό. Συγκεκριμένα, παρατήρησαν μείωση των επιπέδων υπεροξειδικής δισμουτάσης, υπεροξειδάσης της γλουταθειόνης και καταλάσης, υποδηλώνοντας πιθανή οξειδωτική βλάβη. Αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν την ανάγκη για περαιτέρω έρευνα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες νευρολογικές επιπτώσεις της χρήσης αμφεταμινών.

 

Αποτελεσματικότητα αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης (Adderall, Dexedrine, Attentin κ.α.)

Η αποτελεσματικότητα της αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης στη θεραπεία της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και της ναρκοληψίας έχει τεκμηριωθεί εκτενώς μέσω πολυάριθμων κλινικών μελετών και συστηματικών ανασκοπήσεων.

Μια πρόσφατη μετα-ανάλυση που εξέτασε δεδομένα από 25 τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη είναι σημαντικά πιο αποτελεσματική από το εικονικό φάρμακο στη μείωση των βασικών συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ σε παιδιά και εφήβους. Το μέγεθος της επίδρασης ήταν μέτριο προς μεγάλο, με τη μεγαλύτερη βελτίωση να παρατηρείται στα συμπτώματα απροσεξίας.

Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου μπορεί να επηρεαστεί σημαντικά από τις προσδοκίες των ασθενών. Οι Looby et al. (2024) διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που πίστευαν ότι έλαβαν Adderall ανέφεραν σημαντικά μεγαλύτερες θετικές υποκειμενικές επιδράσεις, ακόμη και όταν είχαν λάβει εικονικό φάρμακο. Αυτό υποδηλώνει έναν ισχυρό ρόλο του φαινομένου placebo στην αντιληπτή αποτελεσματικότητα του φαρμάκου.

Στον τομέα της ναρκοληψίας, συστηματικές ανασκοπήσεις έχουν δείξει ότι η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη είναι αποτελεσματική στη μείωση της υπερβολικής ημερήσιας υπνηλίας και στη βελτίωση της εγρήγορσης. Ωστόσο, η αποτελεσματικότητά της σε σύγκριση με νεότερα φάρμακα, όπως το μοδαφινίλη, παραμένει αμφιλεγόμενη, με ορισμένες μελέτες να δείχνουν παρόμοια αποτελεσματικότητα και άλλες να υποδεικνύουν ανωτερότητα των νεότερων θεραπειών.

Οι τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στην κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων της χρήσης αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης στον εγκέφαλο. Η μελέτη των Koriem και El-Soury (2024) στο περιοδικό Neuroscience Letters έριξε φως σε αυτόν τον τομέα, διαπιστώνοντας ότι η έκθεση σε Adderall επηρεάζει σημαντικά τους νευροδιαβιβαστές, τα αντιοξειδωτικά και τους φλεγμονώδεις δείκτες στον εγκεφαλικό φλοιό αρουραίων. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε μείωση των επιπέδων σημαντικών αντιοξειδωτικών ενζύμων, υποδηλώνοντας πιθανή οξειδωτική βλάβη.

Αυτά τα ευρήματα εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τις πιθανές μακροπρόθεσμες νευρολογικές επιπτώσεις της χρόνιας χρήσης αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης. Οι ερευνητές τονίζουν την ανάγκη για περαιτέρω μελέτες σε ανθρώπους για να διερευνηθεί εάν παρόμοιες αλλαγές συμβαίνουν στον ανθρώπινο εγκέφαλο και ποιες μπορεί να είναι οι κλινικές επιπτώσεις τους.

Μια άλλη σημαντική ερευνητική κατεύθυνση είναι η ανάπτυξη εξατομικευμένων θεραπευτικών προσεγγίσεων. Πρόσφατες μελέτες έχουν δείξει ότη η απόκριση στην αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη μπορεί να ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των ατόμων, πιθανώς λόγω γενετικών παραγόντων. Η ταυτοποίηση βιοδεικτών που θα μπορούσαν να προβλέψουν την απόκριση στη θεραπεία είναι ένας τομέας έντονης έρευνας.

Οι μελλοντικές προοπτικές στον τομέα της θεραπείας με αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη περιλαμβάνουν την ανάπτυξη νέων σκευασμάτων με βελτιωμένο προφίλ ασφάλειας και μειωμένο κίνδυνο κατάχρησης. Ερευνητές εργάζονται πάνω σε νέες μορφές χορήγησης, όπως διαδερμικά επιθέματα και εισπνεόμενα σκευάσματα, που θα μπορούσαν να προσφέρουν πιο σταθερά επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα και να μειώσουν τις διακυμάνσεις στη συγκέντρωση που σχετίζονται με την από του στόματος χορήγηση.

Επιπλέον, η έρευνα επικεντρώνεται στην κατανόηση των μηχανισμών δράσης της αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης σε μοριακό επίπεδο. Αυτή η γνώση θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάπτυξη νέων, πιο στοχευμένων θεραπειών με λιγότερες παρενέργειες.

Τέλος, υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διερεύνηση του ρόλου της αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης σε άλλες νευρολογικές και ψυχιατρικές διαταραχές πέρα από τη ΔΕΠΥ και τη ναρκοληψία. Προκαταρκτικές μελέτες έχουν δείξει πιθανή αποτελεσματικότητα σε διαταραχές όπως η κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία και η νόσος του Πάρκινσον, αλλά απαιτούνται περισσότερες έρευνες για να επιβεβαιωθούν αυτά τα ευρήματα.

Συμπερασματικά, ενώ η αποτελεσματικότητα της αμφεταμίνης – δεξτροαμφεταμίνης στη θεραπεία της ΔΕΠΥ και της ναρκοληψίας είναι καλά τεκμηριωμένη, οι τρέχουσες έρευνες επικεντρώνονται στην κατανόηση των μακροπρόθεσμων επιπτώσεών της, στη βελτίωση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς της, και στη διερεύνηση νέων θεραπευτικών εφαρμογών. Η συνεχής έρευνα σε αυτούς τους τομείς αναμένεται να οδηγήσει σε βελτιωμένες θεραπευτικές επιλογές για τους ασθενείς στο μέλλον.

 

Συνοπτικά

Η αμφεταμίνη – δεξτροαμφεταμίνη (φάρμακο Adderall, Dexedrine, Attentin κ.α.) είναι ένας συνδυασμός διεγερτικών φαρμάκων που χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ) και της ναρκοληψίας. Δρα αυξάνοντας τα επίπεδα ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης στον εγκέφαλο, βελτιώνοντας έτσι τη συγκέντρωση και μειώνοντας την υπερκινητικότητα. Η αποτελεσματικότητά της έχει τεκμηριωθεί σε πολλές κλινικές μελέτες, αλλά πρόσφατες έρευνες υποδεικνύουν πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον εγκέφαλο. Παρενέργειες όπως αϋπνία, απώλεια όρεξης και αυξημένη αρτηριακή πίεση είναι συχνές. Η χρήση της απαιτεί προσεκτική ιατρική παρακολούθηση λόγω του κινδύνου εξάρτησης και καρδιαγγειακών επιπλοκών. Τρέχουσες έρευνες επικεντρώνονται στην ανάπτυξη ασφαλέστερων σκευασμάτων και στην κατανόηση των μηχανισμών δράσης της σε μοριακό επίπεδο.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν της δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

Βιβλιογραφία

• Koriem, K.M.M., and N.H.T. El-Soury. “Luteolin amends neural neurotransmitters, antioxidants, and inflammatory markers in the cerebral cortex of Adderall exposed rats.” Neuroscience Letters, 2024. sciencedirect.com
• Looby, A., et al. “Expectancy for Adderall influences subjective mood and drug effects regardless of concurrent caffeine ingestion: A randomized controlled trial.” Psychopharmacology, 2024. link.springer.com

Συχνές Ερωτήσεις