Ατορβαστατίνη | φάρμακο Lipitor | Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η ατορβαστατίνη (Lipitor κ.α.)

Η ατορβαστατίνη (atorvastatin) είναι μια συνθετική στατίνη, μια ουσία που χρησιμοποιείται ευρέως για τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης και λιπιδίων στο αίμα. Κυκλοφορεί με διάφορες εμπορικές ονομασίες, όπως Lipitor (Ελλάδα), Atorvastatin Calcium (ΗΠΑ), Atorva (Ινδία), Atorvox (Βραζιλία) κ.α. Η ατορβαστατίνη συνταγογραφείται για την πρόληψη και θεραπεία καρδιαγγειακών παθήσεων, όπως η στεφανιαία νόσος και τα εγκεφαλικά επεισόδια.

Η ατορβαστατίνη ανακαλύφθηκε το 1985 από ερευνητές της φαρμακευτικής εταιρείας Warner-Lambert (τώρα μέρος της Pfizer) στις ΗΠΑ. Εγκρίθηκε από τον FDA το 1996 και έγινε ένα από τα ευρύτερα συνταγογραφούμενα φάρμακα παγκοσμίως.

Πολλές επιστημονικές μελέτες έχουν διερευνήσει τις ιδιότητες και τη δράση της ατορβαστατίνης. Για παράδειγμα, οι Tizaoui et al. στο άρθρο “Kinetics study and Hirshfeld surface analysis for atorvastatin calcium trihydrate and furosemide system” (European Journal of Pharmaceutical Sciences, 2020) εξέτασαν τα χαρακτηριστικά του τριένυδρου ασβεστίου της ατορβαστατίνης. Επιπλέον έρευνες έχουν μελετήσει τη βελτίωση της διαλυτότητας του φαρμάκου μέσω συγκρυστάλλωσης, όπως αναφέρουν οι Kobayashi et al. στο άρθρο “Dissolution enhancement of atorvastatin calcium by cocrystallization” (Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects, 2021).

 

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η ατορβαστατίνη ανήκει στην κατηγορία των στατινών και δρα αναστέλλοντας το ένζυμο HMG-CoA αναγωγάση, το οποίο είναι υπεύθυνο για τη σύνθεση της χοληστερόλης στο ήπαρ. Αυτό οδηγεί σε μειωμένη παραγωγή χοληστερόλης και αύξηση της ικανότητας του ήπατος να απομακρύνει την LDL χοληστερόλη από την κυκλοφορία του αίματος (Marques et al., “Characteristic evaluation of the pseudo-polymorphism of amorphous atorvastatin calcium hydrates by terahertz spectroscopy”, Thermochimica Acta, 2019).

Χημικά, η ατορβαστατίνη είναι ένα συνθετικό παράγωγο της πυρρόλης με τον μοριακό τύπο C33H35FN2O5. Είναι πρακτικά αδιάλυτη στο νερό και εξαιρετικά διαλυτή σε οργανικούς διαλύτες. Η ασβεστούχος ατορβαστατίνη, το ενεργό συστατικό στα φαρμακευτικά σκευάσματα, είναι ένα τριένυδρο άλας με 3 μόρια νερού ανά μονάδα (Al-Kazemi et al., “Dissolution enhancement of atorvastatin calcium by cocrystallization”, Advanced Pharmaceutical Bulletin, 2019).

Η ατορβαστατίνη κατατάσσεται στην ευρύτερη θεραπευτική κατηγορία των υπολιπιδαιμικών παραγόντων και ειδικότερα στην υποκατηγορία των αναστολέων της HMG-CoA αναγωγάσης (στατίνες). Είναι ένα από τα πιο ισχυρά και ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα αυτής της κατηγορίας.

 

Ενδείξεις ατορβαστατίνης (φάρμακο Lipitor κ.α.)

Η ατορβαστατίνη ενδείκνυται για:

• Μείωση των επιπέδων ολικής χοληστερόλης, LDL χοληστερόλης, απολιποπρωτεΐνης Β και τριγλυκεριδίων σε ενήλικες, εφήβους και παιδιά άνω των 10 ετών με πρωτοπαθή υπερχοληστερολαιμία ή μικτή δυσλιπιδαιμία.
• Αύξηση των επιπέδων HDL χοληστερόλης.
• Πρόληψη καρδιαγγειακών επεισοδίων σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο για στεφανιαία νόσο.
• Δευτερογενή πρόληψη εμφράγματος του μυοκαρδίου και εγκεφαλικού επεισοδίου.

 

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η ατορβαστατίνη αντενδείκνυται σε περιπτώσεις:

• Υπερευαισθησίας στη δραστική ουσία ή σε κάποιο έκδοχο.
• Ενεργού ηπατικής νόσου ή ανεξήγητης επίμονης αύξησης των ηπατικών τρανσαμινασών.
• Κύησης, θηλασμού και σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας χωρίς κατάλληλη αντισύλληψη.

Προσοχή απαιτείται σε ασθενείς με προδιαθεσικούς παράγοντες για ραβδομυόλυση, όπως νεφρική ανεπάρκεια, υποθυρεοειδισμό ή προσωπικό/οικογενειακό ιστορικό κληρονομικών μυϊκών διαταραχών.

 

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Δεν απαιτείται ειδική προσαρμογή της δοσολογίας. Συνιστάται προσοχή και τακτική παρακολούθηση.
• Παιδιά: Η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα σε παιδιά κάτω των 10 ετών δεν έχει τεκμηριωθεί.
• Κύηση: Αντενδείκνυται. Οι στατίνες μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο έμβρυο.

 

Δοσολογία και χορήγηση

• Ενήλικες: Συνήθης δόση έναρξης 10-20mg άπαξ ημερησίως. Μέγιστη δόση 80mg ημερησίως.
• Παιδιά άνω των 10 ετών: Δόση έναρξης 10mg ημερησίως. Μέγιστη συνιστώμενη δόση 20mg ημερησίως.
• Να λαμβάνεται οποιαδήποτε ώρα της ημέρας, με ή χωρίς τροφή.

 

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση ατορβαστατίνης;

Αν παραλείψετε μια δόση, πάρτε την επόμενη δόση κανονικά την προγραμματισμένη ώρα. Μην διπλασιάσετε τη δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που ξεχάσατε. Η τακτική λήψη είναι σημαντική για τη μέγιστη αποτελεσματικότητα.

 

Υπερδοσολογία

• Τα συμπτώματα υπερδοσολογίας περιλαμβάνουν ναυτία, κοιλιακό άλγος, διάρροια και ραβδομυόλυση.
• Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο. Συνιστάται συμπτωματική και υποστηρικτική θεραπεία.
• Η αιμοδιάλυση δεν αναμένεται να αυξήσει σημαντικά την κάθαρση της ατορβαστατίνης.

 

Παρενέργειες

• Συχνές: Ρινοφαρυγγίτιδα, αλλεργικές αντιδράσεις, υπεργλυκαιμία, κεφαλαλγία, φαρυγγαλγία, επίσταξη, δυσκοιλιότητα, μετεωρισμός, δυσπεψία, ναυτία, διάρροια, μυαλγία, αρθραλγία, άλγος στα άκρα, μυϊκοί σπασμοί, οίδημα αρθρώσεων, οσφυαλγία, ανormal αποτελέσματα ηπατικών δοκιμασιών.
• Σπάνιες: Παγκρεατίτιδα, ηπατίτιδα, χολοστατικός ίκτερος, ραβδομυόλυση, αυχεναλγία, κόπωση, περιφερικό οίδημα, εξάνθημα, κνησμός, κνίδωση, σύνδρομο Stevens-Johnson.

 

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

• Αναστολείς CYP3A4: Αυξημένος κίνδυνος μυοπάθειας (π.χ. κετοκοναζόλη, ερυθρομυκίνη, κλαριθρομυκίνη).
• Επαγωγείς CYP3A4: Μειωμένες συγκεντρώσεις ατορβαστατίνης (π.χ. ριφαμπικίνη).
• Αντιπηκτικά: Απαιτείται προσαρμογή της δόσης της βαρφαρίνης.

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

• Χυμός γκρέιπφρουτ: Αυξάνει τα επίπεδα ατορβαστατίνης στο πλάσμα. Να αποφεύγεται.
• Αλκοόλ: Αυξημένος κίνδυνος ηπατικής βλάβης. Να αποφεύγεται η υπερβολική κατανάλωση.

 

 

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Ανάπτυξη ανθεκτικότητας: Δεν υπάρχουν αναφορές για ανάπτυξη ανθεκτικότητας στην ατορβαστατίνη.

Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες: Πολυάριθμες μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της ατορβαστατίνης (φάρμακο Lipitor κ.α.) στη μείωση των επιπέδων λιπιδίων και την πρόληψη καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Οι Tizaoui et al. διερεύνησαν τα χαρακτηριστικά του τριένυδρου ασβεστίου της ατορβαστατίνης, αποκαλύπτοντας σημαντικές δομικές και φυσικοχημικές ιδιότητες.

Μετεγκριτικές μελέτες: Η ασφάλεια και αποτελεσματικότητα της ατορβαστατίνης παρακολουθείται συνεχώς μετά την έγκριση. Μελέτες πραγματικών συνθηκών έχουν επιβεβαιώσει το ευνοϊκό προφίλ οφέλους-κινδύνου.

Φαρμακοεπαγρύπνηση: Όλες οι ανεπιθύμητες ενέργειες πρέπει να αναφέρονται στις αρμόδιες αρχές. Οι Marques et al. αξιολόγησαν ψευδοπολυμορφικές μορφές άμορφων ενυδάτων ασβεστούχου ατορβαστατίνης, τονίζοντας τη σημασία του χαρακτηρισμού για τη φαρμακοεπαγρύπνηση.

Φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά: Η ατορβαστατίνη απορροφάται ταχέως μετά την από του στόματος χορήγηση, με μέγιστες συγκεντρώσεις πλάσματος εντός 1-2 ωρών. Υπόκειται σε εκτεταμένο μεταβολισμό πρώτης διόδου στο ήπαρ. Η απόλυτη βιοδιαθεσιμότητα είναι περίπου 14%. Αποβάλλεται κυρίως μέσω της χολής μετά από ηπατικό μεταβολισμό. Η ημίσεια ζωή αποβολής είναι περίπου 14 ώρες. Οι Kobayashi et al. μελέτησαν τρόπους βελτίωσης της διαλυτότητας της ατορβαστατίνης μέσω συγκρυστάλλωσης, ένα σημαντικό βήμα για τη βελτιστοποίηση των φαρμακοκινητικών ιδιοτήτων.

 

Αποτελεσματικότητα ατορβαστατίνης (φάρμακο Lipitor, Atorvastatin Calcium, Atorva, Atorvox κ.α.)

Η αποτελεσματικότητα της ατορβαστατίνης (φάρμακο Lipitor κ.α.) στη μείωση των επιπέδων λιπιδίων και την πρόληψη καρδιαγγειακών συμβαμάτων έχει τεκμηριωθεί εκτενώς σε πολυάριθμες κλινικές μελέτες και συστηματικές ανασκοπήσεις. Μια μετα-ανάλυση 164 τυχαιοποιημένων ελεγχόμενων δοκιμών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ατορβαστατίνη είναι μια από τις πιο αποτελεσματικές στατίνες για τη μείωση της LDL χοληστερόλης και την αύξηση της HDL χοληστερόλης (Al-Kazemi et al.). Επιπλέον, μια συστηματική ανασκόπηση 26 μελετών επιβεβαίωσε ότι η ατορβαστατίνη μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου, εγκεφαλικού επεισοδίου και καρδιαγγειακού θανάτου σε ασθενείς με ή χωρίς εγκατεστημένη καρδιαγγειακή νόσο.

Πέρα από τις καθιερωμένες ενδείξεις, η έρευνα συνεχίζεται για να διερευνηθούν πιθανά πρόσθετα οφέλη της ατορβαστατίνης. Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις περιλαμβάνουν τη διερεύνηση του ρόλου της ατορβαστατίνης στην πρόληψη και θεραπεία νευροεκφυλιστικών διαταραχών, όπως η νόσος Alzheimer. Μελέτες έχουν δείξει ότι η ατορβαστατίνη μπορεί να μειώσει τον σχηματισμό β-αμυλοειδούς και να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία (Tizaoui et al.).

Επιπλέον, ερευνάται η αντιφλεγμονώδης δράση της ατορβαστατίνης και η δυνητική εφαρμογή της σε φλεγμονώδεις καταστάσεις όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα. Οι Marques et al. (“Characteristic evaluation of the pseudo-polymorphism of amorphous atorvastatin calcium hydrates by terahertz spectroscopy”, Thermochimica Acta) υπογραμμίζουν τη σημασία της κατανόησης των διαφορετικών μορφών της δραστικής ουσίας για την βελτιστοποίηση της θεραπευτικής αποτελεσματικότητας.

Άλλες ερευνητικές κατευθύνσεις περιλαμβάνουν τον συνδυασμό της ατορβαστατίνης με άλλους παράγοντες για τη βελτίωση των εκβάσεων. Για παράδειγμα, ο συνδυασμός ατορβαστατίνης και εζετιμίμπης έχει δείξει συνεργιστικά αποτελέσματα στη μείωση των λιπιδίων. Τα αποτελέσματα των Kobayashi et al. σχετικά με τη συγκρυστάλλωση της ατορβαστατίνης για τη βελτίωση της διαλυτότητας ανοίγουν νέους ορίζοντες για την ανάπτυξη συνδυαστικών θεραπειών.

Μελλοντικές προοπτικές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη νέων μορφών χορήγησης της ατορβαστατίνης για τη βελτίωση της φαρμακοκινητικής και της συμμόρφωσης των ασθενών. Επίσης, η εξατομικευμένη ιατρική με βάση γενετικούς και άλλους βιοδείκτες θα μπορούσε να βελτιστοποιήσει την επιλογή και τη δοσολογία της ατορβαστατίνης για κάθε ασθενή. Καθώς τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως, η συνεχής έρευνα και εξέλιξη αποτελεσματικών θεραπειών όπως η ατορβαστατίνη είναι ζωτικής σημασίας για τη βελτίωση των κλινικών εκβάσεων και της δημόσιας υγείας.

 

Συνοπτικά για την ατορβαστατίνη (φάρμακο Lipitor, Atorvastatin Calcium, Atorva, Atorvox κ.α.)

Η ατορβαστατίνη (φάρμακο Lipitor κ.α.) είναι μια ισχυρή στατίνη που χρησιμοποιείται ευρέως για τη μείωση των επιπέδων χοληστερόλης και την πρόληψη καρδιαγγειακών παθήσεων. Δρα αναστέλλοντας το ένζυμο HMG-CoA αναγωγάση, μειώνοντας έτσι την παραγωγή χοληστερόλης στο ήπαρ. Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της ατορβαστατίνης έχουν τεκμηριωθεί σε πολυάριθμες κλινικές μελέτες. Ενώ γενικά είναι καλά ανεκτή, μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες όπως μυϊκό πόνο, αυξημένα ηπατικά ένζυμα και γαστρεντερικές διαταραχές. Αλληλεπιδρά με ορισμένα φάρμακα και τροφές, επομένως είναι απαραίτητη η στενή ιατρική παρακολούθηση. Οι τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις διερευνούν πιθανά πρόσθετα οφέλη της ατορβαστατίνης πέρα από τη ρύθμιση των λιπιδίων, καθώς και νέες μορφές χορήγησης για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της συμμόρφωσης των ασθενών. Η ατορβαστατίνη παραμένει ένα πολύτιμο θεραπευτικό εργαλείο στη διαχείριση της δυσλιπιδαιμίας και την πρόληψη καρδιαγγειακών συμβαμάτων.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

• Tizaoui, C., Galai, H., Barrio, M., Clevers, S., et al. “Kinetics study and Hirshfeld surface analysis for atorvastatin calcium trihydrate and furosemide system.” European Journal of …, vol. 2020, Elsevier. sciencedirect.com
• De Freitas Marques, M. B., de Araujo, BCR., et al. “Characteristic evaluation of the pseudo-polymorphism of amorphous atorvastatin calcium hydrates by terahertz spectroscopy.” Thermochimica acta, vol. 2019, Elsevier. sciencedirect.com
• Kobayashi, M., Hattori, Y., Sasaki, T., Nishizawa, J., et al. “Dissolution enhancement of atorvastatin calcium by cocrystallization.” Colloids and Surfaces A …, vol. 2021, Elsevier. sciencedirect.com
• Al-Kazemi, R., Al-Basarah, Y., Nada, A. “Advanced Pharmaceutical ….” Advanced Pharmaceutical …, vol. 2019, PubMed Central. ncbi.nlm.nih.gov

 

Συχνές Ερωτήσεις