Υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax): Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Vistaril κ.ά.)

Η υδροξυζίνη (hydroxyzine) είναι ένα αντιισταμινικό φάρμακο που κυκλοφορεί με διάφορες εμπορικές ονομασίες, όπως Atarax (Ελλάδα), Vistaril (ΗΠΑ), Atarax-P (Ινδία) κ.ά. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του άγχους, της αϋπνίας, του κνησμού που σχετίζεται με αλλεργίες και εξανθήματα, καθώς και της ναυτίας και του εμετού.

Η υδροξυζίνη ανακαλύφθηκε το 1956 από τους επιστήμονες της φαρμακευτικής εταιρείας Union Chimique Belge (UCB) στο Βέλγιο. Έκτοτε, έχει μελετηθεί εκτενώς σε ιατρικά περιοδικά και έρευνες για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά της.

Σε αυτό το άρθρο, θα αναλύσουμε πληροφορίες από επιστημονικά περιοδικά και μελέτες σχετικά με τη δραστική ουσία υδροξυζίνη, εστιάζοντας στον μηχανισμό δράσης, τη χημική δομή, τις θεραπευτικές ενδείξεις και τις πιθανές παρενέργειες του φαρμάκου.

 

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Vistaril κ.ά.) ανήκει στην κατηγορία των αντιισταμινικών φαρμάκων πρώτης γενιάς. Ο μηχανισμός δράσης της βασίζεται στην ανταγωνιστική δέσμευση των υποδοχέων ισταμίνης H1, εμποδίζοντας έτσι τη δράση της ισταμίνης στον οργανισμό. Αυτό οδηγεί στη μείωση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με αλλεργικές αντιδράσεις, όπως ο κνησμός, τα εξανθήματα και η ρινική καταρροή.

Επιπλέον, η υδροξυζίνη έχει ήπιες ηρεμιστικές και αγχολυτικές ιδιότητες, καθώς επηρεάζει τους υποδοχείς σεροτονίνης και ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Αυτή η δράση συμβάλλει στη μείωση του άγχους και στη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου.

Σύμφωνα με τη μελέτη “Crystal structure of hydroxyzine dihydrochloride, C21H29ClN2O2Cl2” (Krueger et al., 2019), η υδροξυζίνη έχει μια σύνθετη χημική δομή που περιλαμβάνει έναν πυριδινικό δακτύλιο, μια αλειφατική αλυσίδα και δύο άτομα χλωρίου. Αυτή η δομή είναι υπεύθυνη για τις φαρμακολογικές ιδιότητες και τη δραστικότητα του μορίου.

Λόγω του ευρέος φάσματος θεραπευτικών εφαρμογών, η υδροξυζίνη συνταγογραφείται συχνά για την αντιμετώπιση πολλαπλών παθήσεων, όπως αλλεργίες, δερματικές διαταραχές, άγχος και ναυτία. Ωστόσο, είναι σημαντικό να λαμβάνεται πάντα υπό ιατρική καθοδήγηση και να εξετάζονται προσεκτικά οι πιθανές παρενέργειες και αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα.

 

Ενδείξεις

Η υδροξυζίνη ενδείκνυται για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων, όπως:

• Αλλεργικές δερματικές διαταραχές (κνίδωση, έκζεμα, δερματίτιδα)
• Συμπτωματική ανακούφιση από τον κνησμό
• Άγχος και διαταραχές ύπνου
• Ναυτία και έμετος (ως συμπληρωματική θεραπεία)
• Προεγχειρητική καταστολή

Σύμφωνα με την έρευνα “Hydroxyzine dihydrochloride premedication is a necessity for pediatric patients undergoing strabismus surgery: An observational prospective clinical trial” (Kartufan et al., 2022), η υδροξυζίνη αποτελεί αποτελεσματική προνάρκωση για παιδιά που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση στραβισμού.

 

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η υδροξυζίνη αντενδείκνυται σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως:

• Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε άλλα συστατικά του φαρμάκου
• Πορφυρία
• Παράταση του διαστήματος QT στο ηλεκτροκαρδιογράφημα
• Συγχορήγηση με φάρμακα που επιμηκύνουν το διάστημα QT

Επιπλέον, θα πρέπει να λαμβάνονται προφυλάξεις στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία
• Γλαύκωμα κλειστής γωνίας
• Υπερτροφία του προστάτη
• Ιστορικό επιληπτικών κρίσεων
• Καρδιαγγειακές παθήσεις

 

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι ασθενείς ενδέχεται να είναι πιο ευαίσθητοι στις ανεπιθύμητες ενέργειες της υδροξυζίνης, όπως η υπνηλία και η ζάλη.
• Σε παιδιά, η υδροξυζίνη πρέπει να χορηγείται με προσοχή και σε μειωμένες δόσεις, ανάλογα με το βάρος του παιδιού.
• Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η υδροξυζίνη θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο όταν είναι απολύτως απαραίτητο και υπό ιατρική καθοδήγηση.

 

Δοσολογία και χορήγηση

Η δοσολογία της υδροξυζίνης εξαρτάται από την πάθηση και την ηλικία του ασθενούς. Ενδεικτικά:

• Ενήλικες: 25-100mg ημερησίως, χωρισμένα σε πολλαπλές δόσεις
• Παιδιά άνω των 6 ετών: 1-2mg/kg/ημέρα, χωρισμένα σε πολλαπλές δόσεις
• Ηλικιωμένοι: έναρξη με χαμηλότερες δόσεις και σταδιακή αύξηση εάν είναι απαραίτητο

Η υδροξυζίνη διατίθεται σε μορφή δισκίων και σιροπιού από το στόμα.

 

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση υδροξυζίνης;

Εάν παραλείψετε μια δόση υδροξυζίνης , πάρτε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό σας δοσολογικό πρόγραμμα. Μην πάρετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που παραλείψατε.

 

Υπερδοσολογία

Η υπερδοσολογία υδροξυζίνης μπορεί να προκαλέσει:

• Υπνηλία και καταστολή του κεντρικού νευρικού συστήματος
• Αντιχολινεργικές επιδράσεις (ξηροστομία, μυδρίαση, κατακράτηση ούρων)
• Καρδιαγγειακές διαταραχές (ταχυκαρδία, υπόταση)
• Σπασμούς και διέγερση (σε υψηλές δόσεις)

Σε περίπτωση υπερδοσολογίας, συνιστάται υποστηρικτική φροντίδα και παρακολούθηση των ζωτικών σημείων. Η χορήγηση ενεργού άνθρακα και η πλύση στομάχου μπορεί να είναι χρήσιμες εάν η υπερδοσολογία είναι πρόσφατη.

Παρενέργειες

Οι συχνότερες παρενέργειες της υδροξυζίνης περιλαμβάνουν:

• Υπνηλία και καταστολή
• Ξηροστομία και δίψα
• Ζάλη και κεφαλαλγία
• Θαμπή όραση
• Γαστρεντερικές διαταραχές (ναυτία, έμετος, δυσκοιλιότητα)

Σπανιότερα, μπορεί να εμφανιστούν:

• Τρόμος και σύγχυση
• Δερματικά εξανθήματα και κνησμός
• Ταχυκαρδία και αρρυθμίες
• Ηπατική δυσλειτουργία
• Αιματολογικές διαταραχές (ακοκκιοκυτταραιμία, λευκοπενία)

Εάν παρατηρήσετε σοβαρές ή επίμονες παρενέργειες, επικοινωνήστε άμεσα με τον γιατρό σας.

 

Αλληλεπιδράσεις

Η υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.) μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα και τρόφιμα, επηρεάζοντας τη δράση και την αποτελεσματικότητά της.

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

• Φάρμακα που καταστέλλουν το κεντρικό νευρικό σύστημα (οπιοειδή, βενζοδιαζεπίνες, βαρβιτουρικά): αυξημένος κίνδυνος υπνηλίας και καταστολής
• Αντιχολινεργικά φάρμακα: ενίσχυση των αντιχολινεργικών επιδράσεων
• Φάρμακα που επιμηκύνουν το διάστημα QT (αντιαρρυθμικά, αντιψυχωσικά): αυξημένος κίνδυνος καρδιακών διαταραχών
• CYP2D6 και CYP3A4 αναστολείς (φλουοξετίνη, κετοκοναζόλη): αυξημένα επίπεδα υδροξυζίνης στο αίμα

Η μελέτη “Chemiluminescence Determination of Hydroxyzine and its Metabolite Cetirizine” (Mokhtari et al., 2016) παρουσιάζει μια νέα αναλυτική μέθοδο για τον προσδιορισμό της υδροξυζίνης και του μεταβολίτη της σετιριζίνης, η οποία μπορεί να είναι χρήσιμη στην παρακολούθηση των επιπέδων του φαρμάκου κατά τη διάρκεια της θεραπείας.

 

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

• Αλκοόλ: αυξημένος κίνδυνος υπνηλίας και καταστολής του κεντρικού νευρικού συστήματος
• Χυμός γκρέιπφρουτ: αναστολή του μεταβολισμού της υδροξυζίνης και αύξηση των επιπέδων του φαρμάκου στο αίμα

Για την αποφυγή ανεπιθύμητων αλληλεπιδράσεων, ενημερώστε τον γιατρό σας για όλα τα φάρμακα και τα συμπληρώματα διατροφής που λαμβάνετε πριν ξεκινήσετε τη θεραπεία με υδροξυζίνη.

 

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Ανάπτυξη ανθεκτικότητας

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στην υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Atarax-P κ.ά.) δεν έχει αναφερθεί ευρέως στην ιατρική βιβλιογραφία. Ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση του φαρμάκου μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη αποτελεσματικότητα λόγω της προσαρμογής του οργανισμού στις επιδράσεις του. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο γιατρός μπορεί να προσαρμόσει τη δοσολογία ή να εξετάσει εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές.

 

Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες

Πριν από την έγκριση και κυκλοφορία της υδροξυζίνης (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.), διεξήχθησαν εκτεταμένες προκλινικές και κλινικές μελέτες για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς της. Οι προκλινικές μελέτες σε ζωικά μοντέλα επικεντρώθηκαν στη φαρμακολογική δράση, τη τοξικότητα και τη φαρμακοκινητική του φαρμάκου. Στη συνέχεια, κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της υδροξυζίνης στη θεραπεία διαφόρων παθήσεων, όπως το άγχος, ο κνησμός και η ναυτία.

Σύμφωνα με τη μελέτη των Kartufan et al. (2022), η προνάρκωση με υδροχλωρική υδροξυζίνη αποδείχθηκε αναγκαία για παιδιατρικούς ασθενείς που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση στραβισμού, καταδεικνύοντας τη χρησιμότητα του φαρμάκου σε συγκεκριμένες κλινικές καταστάσεις.

 

Μετεγκριτικές μελέτες, Φαρμακοεπαγρύπνηση και Φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά

Μετά την έγκριση και κυκλοφορία της υδροξυζίνης (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.), συνεχίζονται οι μετεγκριτικές μελέτες και η φαρμακοεπαγρύπνηση για την παρακολούθηση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του φαρμάκου σε πραγματικές συνθήκες χρήσης. Αυτές οι μελέτες επιτρέπουν τον εντοπισμό σπάνιων παρενεργειών ή αλληλεπιδράσεων που μπορεί να μην έχουν παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια των κλινικών δοκιμών.

Τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της υδροξυζίνης έχουν μελετηθεί διεξοδικά. Μετά από του στόματος χορήγηση, η υδροξυζίνη απορροφάται ταχέως από το γαστρεντερικό σωλήνα, με μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα να επιτυγχάνονται εντός 2 ωρών. Ο μεταβολισμός του φαρμάκου λαμβάνει χώρα κυρίως στο ήπαρ μέσω του κυτοχρώματος P450, με κύριο ενεργό μεταβολίτη τη σετιριζίνη. Η απέκκριση γίνεται κυρίως μέσω των ούρων, με χρόνο ημίσειας ζωής 14-20 ώρες.

Η μελέτη “Chemiluminescence Determination of Hydroxyzine and its Metabolite Cetirizine” από τους Mokhtari et al. (2016) παρουσιάζει μια ευαίσθητη αναλυτική μέθοδο για τον ποσοτικό προσδιορισμό της υδροξυζίνης και της σετιριζίνης, η οποία μπορεί να έχει εφαρμογές στην παρακολούθηση των επιπέδων του φαρμάκου σε κλινικά και ερευνητικά πλαίσια.

 

Συγκριτική αποτελεσματικότητα

Η υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.) έχει συγκριθεί με άλλα αντιισταμινικά και αγχολυτικά φάρμακα σε πολλές μελέτες για την αξιολόγηση της σχετικής αποτελεσματικότητάς της. Σε σύγκριση με τα αντιισταμινικά πρώτης γενιάς, όπως η διφαινυδραμίνη, η υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.) έχει παρόμοια αντιισταμινική δράση αλλά μπορεί να προκαλέσει λιγότερη υπνηλία. Ωστόσο, τα νεότερα αντιισταμινικά δεύτερης γενιάς, όπως η λοραταδίνη και η σετιριζίνη, έχουν γενικά λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες σε σύγκριση με την υδροξυζίνη.

Όσον αφορά την αγχολυτική δράση, η υδροξυζίνη έχει συγκριθεί με βενζοδιαζεπίνες, όπως η διαζεπάμη, και έχει αποδειχθεί ότι έχει παρόμοια αποτελεσματικότητα στη μείωση του άγχους. Ωστόσο, οι βενζοδιαζεπίνες μπορεί να έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εξάρτησης και απόσυρσης σε σύγκριση με την υδροξυζίνη.

 

Συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις

Αρκετές συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις έχουν διερευνήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της υδροξυζίνης για διάφορες ενδείξεις. Μια μετα-ανάλυση που διερεύνησε τη χρήση της υδροξυζίνης για τη θεραπεία της γενικευμένης αγχώδους διαταραχής διαπίστωσε ότι το φάρμακο ήταν αποτελεσματικό στη μείωση των συμπτωμάτων άγχους σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο. Επιπλέον, μια συστηματική ανασκόπηση σχετικά με τη χρήση της υδροξυζίνης για την πρόληψη της μετεγχειρητικής ναυτίας και εμέτου έδειξε ότι το φάρμακο ήταν αποτελεσματικό ως προνάρκωση.

Η μελέτη των Kartufan et al. (2022) υπογραμμίζει τη σημασία της προνάρκωσης με υδροξυζίνη σε παιδιατρικούς ασθενείς που υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση στραβισμού, επιβεβαιώνοντας τα ευρήματα προηγούμενων μελετών.

 

Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις και μελλοντικές προοπτικές

Παρά την εκτεταμένη χρήση της υδροξυζίνης στην κλινική πρακτική, υπάρχουν ακόμη πολλά πεδία που χρήζουν περαιτέρω έρευνας. Μελλοντικές μελέτες θα μπορούσαν να επικεντρωθούν στη βελτιστοποίηση της δοσολογίας για συγκεκριμένες ενδείξεις, καθώς και στη διερεύνηση πιθανών νέων θεραπευτικών εφαρμογών του φαρμάκου. Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων αναλυτικών μεθόδων, όπως αυτή που περιγράφεται στη μελέτη “Chemiluminescence Determination of Hydroxyzine and its Metabolite Cetirizine” από τους Mokhtari et al., μπορεί να βελτιώσει την παρακολούθηση των επιπέδων του φαρμάκου και να οδηγήσει σε πιο εξατομικευμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Παράλληλα, η συνεχής φαρμακοεπαγρύπνηση είναι απαραίτητη για τον εντοπισμό σπάνιων παρενεργειών ή αλληλεπιδράσεων που μπορεί να προκύψουν με τη μακροχρόνια χρήση της υδροξυζίνης (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.). Τέλος, η σύγκριση της υδροξυζίνης με άλλες θεραπευτικές επιλογές, καθώς και ο συνδυασμός της με άλλα φάρμακα, μπορεί να οδηγήσει σε πιο αποτελεσματικές και εξατομικευμένες στρατηγικές θεραπείας για τους ασθενείς που πάσχουν από άγχος, αϋπνία, κνησμό και άλλες σχετικές παθήσεις.

 

Συνοπτικά

Η υδροξυζίνη (φάρμακο Atarax, Vistaril, Atarax-P κ.ά.) είναι ένα αντιισταμινικό φάρμακο με αγχολυτικές και αντικνησμώδεις ιδιότητες. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του άγχους, της αϋπνίας, του κνησμού που σχετίζεται με αλλεργίες και δερματικές παθήσεις, καθώς και της ναυτίας και του εμέτου. Ο μηχανισμός δράσης της βασίζεται στην ανταγωνιστική δέσμευση των υποδοχέων ισταμίνης H1 και στην επίδραση στους υποδοχείς σεροτονίνης και ντοπαμίνης στον εγκέφαλο.

Η υδροξυζίνη είναι γενικά καλά ανεκτή, αλλά μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες όπως υπνηλία, ξηροστομία και ζάλη. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή σε ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους, καθώς και σε ασθενείς με ορισμένες υποκείμενες παθήσεις. Οι αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα και τρόφιμα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη.

Πολλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα της υδροξυζίνης για διάφορες ενδείξεις, αλλά απαιτείται περαιτέρω έρευνα για τη βελτιστοποίηση της χρήσης της και τη διερεύνηση νέων θεραπευτικών εφαρμογών. Η συνεχής φαρμακοεπαγρύπνηση είναι απαραίτητη για την παρακολούθηση της ασφάλειας του φαρμάκου μακροπρόθεσμα.

Συνοπτικά, η υδροξυζίνη αποτελεί μια πολύτιμη θεραπευτική επιλογή για διάφορες παθήσεις, αλλά η χρήση της πρέπει πάντα να γίνεται υπό ιατρική καθοδήγηση και με προσεκτική εξέταση των ατομικών χαρακτηριστικών και αναγκών του κάθε ασθενούς.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

1. Krueger, J. A., Kaduk, J. A., Gindhart, A. M., & Blanton, T. N. (2019). Crystal structure of hydroxyzine dihydrochloride, C21H29ClN2O2Cl2. Powder Diffraction. cambridge
2. Kartufan, F. F., Kizilcik, N., Ziylan, S., & Menda, F. (2022). Hydroxyzine dihydrochloride premedication is a necessity for pediatric patients undergoing strabismus surgery: An observational prospective clinical trial. Journal of Ophthalmology. hindawi.com
3. Mokhtari, A., Benam, M., Keyvanfard, M., & Shabani-Nooshabadi, M. (2016). Chemiluminescence Determination of Hydroxyzine and its Metabolite Cetirizine. Analytical and Bioanalytical Chemistry Research. analchemres

 

Συχνές Ερωτήσεις