Πενικλοβίρη (φάρμακο Fenivir): Παρενέργειες | Οδηγίες Χρήσεως | Πληροφορίες

Τι είναι η πενικλοβίρη (φάρμακο Fenivir, Denavir, Pencivir κ.α.)

Η πενικλοβίρη (penciclovir) είναι ένα αντιικό φάρμακο που διατίθεται με τις εμπορικές ονομασίες Fenivir (Ελλάδα), Denavir (ΗΠΑ), Vectavir (Ηνωμένο Βασίλειο), Pencivir (Αυστραλία) κ.α. Χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα, μιας λοίμωξης που προκαλείται από τον ιό του απλού έρπητα τύπου 1 (HSV-1) ή τύπου 2 (HSV-2).

Η πενικλοβίρη ανακαλύφθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980 από ερευνητές στα εργαστήρια της φαρμακευτικής εταιρείας Beecham (πλέον μέρος της GlaxoSmithKline). Έλαβε έγκριση από τον FDA το 1996 για τοπική χρήση στη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα.

Στο παρόν άρθρο, θα αναλυθούν δεδομένα από επιστημονικές μελέτες και ιατρικά άρθρα σχετικά με την αποτελεσματικότητα, την ασφάλεια και τη φαρμακοκινητική της πενικλοβίρης στη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα. Οι πληροφορίες προέρχονται από έγκριτες πηγές όπως το περιοδικό Dermatology και το Environmental Science & Technology.

 

Μηχανισμός δράσης, Χημική δομή και Θεραπευτική κατηγορία

Η πενικλοβίρη (φάρμακο Fenivir, Denavir κ.α.) ανήκει στην κατηγορία των συνθετικών νουκλεοσιδικών αναλόγων της γουανίνης. Χημικά, η πενικλοβίρη είναι ένα παράγωγο της ακυκλοβίρης, με την προσθήκη μιας επιπλέον υδροξυμεθυλικής ομάδας στο μόριο. Αυτή η δομική τροποποίηση βελτιώνει τη βιοδιαθεσιμότητα και την αντιική δράση του φαρμάκου.

Ο μηχανισμός δράσης της πενικλοβίρης βασίζεται στην αναστολή της αντιγραφής του ιικού DNA. Όταν η πενικλοβίρη εισέρχεται σε κύτταρα μολυσμένα με τον ιό του έρπητα, φωσφορυλιώνεται από ιικές κινάσες σε πενικλοβίρη τριφωσφορική, το ενεργό αντιικό μόριο. Η πενικλοβίρη τριφωσφορική ενσωματώνεται στο ιικό DNA κατά τη διαδικασία της αντιγραφής, οδηγώντας σε τερματισμό του ιικού DNA και αναστολή της περαιτέρω αντιγραφής του ιού.

Σε σύγκριση με την ακυκλοβίρη, η πενικλοβίρη παρουσιάζει μεγαλύτερη ενδοκυτταρική σταθερότητα της ενεργού τριφωσφορικής μορφής της. Αυτό επιτρέπει λιγότερο συχνές εφαρμογές και βελτιωμένη αποτελεσματικότητα στη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα, όπως αναφέρεται στη συστηματική ανασκόπηση των Hammer et al. (2018) στο περιοδικό Dermatology.

 

Ενδείξεις

Η πενικλοβίρη ενδείκνυται για τη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα σε ενήλικες και παιδιά άνω των 12 ετών. Συγκεκριμένα:

• Θεραπεία των συμπτωμάτων και των βλαβών του επιχείλιου έρπητα
• Μείωση της διάρκειας και της σοβαρότητας των επεισοδίων του επιχείλιου έρπητα
• Πρόληψη της εξέλιξης των βλαβών σε πιο προχωρημένα στάδια

Η τοπική εφαρμογή της πενικλοβίρης πρέπει να ξεκινά με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων, όπως μυρμήγκιασμα, κνησμός ή αίσθημα καψίματος, για βέλτιστα αποτελέσματα.

Αντενδείξεις και Προφυλάξεις

Η πενικλοβίρη αντενδείκνυται σε άτομα με γνωστή υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε οποιοδήποτε από τα έκδοχα του φαρμάκου.

Προφυλάξεις:

• Η πενικλοβίρη προορίζεται μόνο για εξωτερική χρήση στα χείλη και γύρω από το στόμα. Πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με τα μάτια.
• Οι ασθενείς πρέπει να πλένουν τα χέρια τους πριν και μετά την εφαρμογή της πενικλοβίρης για την αποφυγή επιδείνωσης ή μετάδοσης της λοίμωξης.
• Η πενικλοβίρη δεν θεραπεύει τον ιό του έρπητα και δεν προλαμβάνει τη μετάδοσή του σε άλλα άτομα.

Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους

• Ηλικιωμένοι: Δεν απαιτείται προσαρμογή της δόσης σε ηλικιωμένους ασθενείς.
• Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα της πενικλοβίρης σε παιδιά κάτω των 12 ετών δεν έχουν τεκμηριωθεί.
• Έγκυοι και θηλάζουσες: Η χρήση της πενικλοβίρης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού πρέπει να γίνεται μόνο όταν τα οφέλη υπερτερούν των πιθανών κινδύνων. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Δοσολογία και χορήγηση

Η πενικλοβίρη διατίθεται ως κρέμα 1% για τοπική εφαρμογή. Η συνιστώμενη δοσολογία είναι:

• Εφαρμόστε την κρέμα πενικλοβίρης κάθε 2 ώρες κατά τη διάρκεια της ημέρας, για 4 ημέρες.
• Για κάθε εφαρμογή, χρησιμοποιήστε αρκετή ποσότητα κρέμας για να καλύψετε όλες τις βλάβες.
• Συνεχίστε τη θεραπεία για 4 ολόκληρες ημέρες, ακόμα και αν τα συμπτώματα βελτιωθούν νωρίτερα.

Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση πενικλοβίρης;

Εάν παραλείψετε μια δόση πενικλοβίρης, εφαρμόστε την κρέμα μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε τη δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό πρόγραμμα δοσολογίας. Μην εφαρμόζετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που παραλείψατε.

 

Υπερδοσολογία

Η υπερδοσολογία με τοπική εφαρμογή πενικλοβίρης είναι απίθανη λόγω της χαμηλής συστηματικής απορρόφησης του φαρμάκου. Ωστόσο, σε περίπτωση τυχαίας κατάποσης:

• Επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό ή το τοπικό κέντρο δηλητηριάσεων για οδηγίες.
• Πιθανά συμπτώματα υπερδοσολογίας περιλαμβάνουν ναυτία, έμετο και διάρροια.
• Η αντιμετώπιση της υπερδοσολογίας είναι συμπτωματική και υποστηρικτική.

Παρενέργειες

Οι παρενέργειες της τοπικής εφαρμογής πενικλοβίρης (φάρμακο Fenivir, Pencivir κ.α.) είναι συνήθως ήπιες και παροδικές. Οι πιο συχνές παρενέργειες, όπως αναφέρονται στη μελέτη των Hammer et al. (2018) “A Systematic Review on the Efficacy of Topical Acyclovir, Penciclovir, and Docosanol for the Treatment of Herpes Simplex Labialis” στο περιοδικό Dermatology, περιλαμβάνουν:

• Αίσθημα καύσου ή νυγμού στην περιοχή εφαρμογής
• Ερυθρότητα ή ξηρότητα δέρματος
• Κνησμός ή απολέπιση δέρματος

Σπάνιες παρενέργειες που μπορεί να υποδηλώνουν αλλεργική αντίδραση:

• Εξάνθημα ή κνίδωση
• Οίδημα προσώπου, χειλέων ή γλώσσας
• Δυσκολία στην αναπνοή ή κατάποση

Εάν εμφανίσετε σημεία αλλεργικής αντίδρασης, διακόψτε τη χρήση της πενικλοβίρης και ζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια.

Αλληλεπιδράσεις

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου

Η τοπική πενικλοβίρη δεν έχει γνωστές κλινικά σημαντικές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα λόγω του χαμηλού επιπέδου συστηματικής απορρόφησης. Ωστόσο:

• Ενημερώστε τον γιατρό σας για όλα τα φάρμακα που λαμβάνετε, συμπεριλαμβανομένων συνταγογραφούμενων, μη συνταγογραφούμενων, βιταμινών και φυτικών σκευασμάτων.
• Μην εφαρμόζετε άλλα τοπικά προϊόντα, όπως καλλυντικά ή αντηλιακά, στην ίδια περιοχή χωρίς να συμβουλευτείτε πρώτα τον γιατρό σας.

Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής

Δεν υπάρχουν γνωστές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της τοπικής πενικλοβίρης και τροφών ή ποτών. Ωστόσο:

• Η εφαρμογή της κρέμας πενικλοβίρης πρέπει να γίνεται σε καθαρό και στεγνό δέρμα.
• Αποφύγετε την κατανάλωση τροφών ή ποτών που μπορεί να ερεθίσουν τις βλάβες του επιχείλιου έρπητα, όπως όξινα ή πικάντικα τρόφιμα.

Σε μια μελέτη των Prasse et al. (2011) “Biotransformation of the antiviral drugs acyclovir and penciclovir in activated sludge treatment” στο περιοδικό Environmental Science & Technology, διερευνήθηκε η περιβαλλοντική τύχη της πενικλοβίρης μετά την απέκκρισή της. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η πενικλοβίρη μεταβολίζεται εκτενώς κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας λυμάτων, περιορίζοντας την πιθανή περιβαλλοντική επίδρασή της.

 

Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες

Ανάπτυξη ανθεκτικότητας

Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του ιού του απλού έρπητα στην πενικλοβίρη (φάρμακο Fenivir, Denavir, Vectavir, Pencivir κ.α.) θεωρείται σπάνια. Ωστόσο, η παρατεταμένη ή ακατάλληλη χρήση του φαρμάκου μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση ανθεκτικών στελεχών του ιού. Σε περιπτώσεις ανοσοκατασταλμένων ασθενών ή σε άτομα με συχνές υποτροπές, συνιστάται η προσεκτική παρακολούθηση για πιθανή μειωμένη ανταπόκριση στη θεραπεία με πενικλοβίρη. Εάν υπάρχει υποψία ανάπτυξης ανθεκτικότητας, ενδέχεται να απαιτείται αλλαγή της θεραπευτικής προσέγγισης.

Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες

Προκλινικές μελέτες έχουν καταδείξει την αποτελεσματικότητα της πενικλοβίρης έναντι του ιού του απλού έρπητα τύπου 1 και 2 σε κυτταρικές καλλιέργειες και ζωικά μοντέλα. Σε κλινικές δοκιμές, η τοπική εφαρμογή πενικλοβίρης (φάρμακο Fenivir, Denavir, Vectavir, Pencivir κ.α.) επέδειξε σημαντική μείωση της διάρκειας και της σοβαρότητας των επεισοδίων επιχείλιου έρπητα σε σύγκριση με εικονικό φάρμακο. Σύμφωνα με τη συστηματική ανασκόπηση των Hammer et al., η πενικλοβίρη παρουσίασε υψηλότερα ποσοστά κλινικής και ιολογικής θεραπείας σε σχέση με την ακυκλοβίρη και τη δοκοσανόλη.

Μετεγκριτικές μελέτες, Φαρμακοεπαγρύπνηση και Φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά

Μετεγκριτικές μελέτες και δεδομένα φαρμακοεπαγρύπνησης έχουν επιβεβαιώσει το ευνοϊκό προφίλ ασφάλειας της τοπικής πενικλοβίρης. Οι αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι κυρίως ήπιες και τοπικές, όπως αίσθημα καύσου ή ερυθρότητα στο σημείο εφαρμογής. Σπάνιες περιπτώσεις αλλεργικών αντιδράσεων έχουν καταγραφεί.

Όσον αφορά τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά, η τοπική εφαρμογή πενικλοβίρης οδηγεί σε χαμηλή συστηματική απορρόφηση, με συγκεντρώσεις στο πλάσμα γενικά κάτω από το όριο ποσοτικοποίησης. Η πενικλοβίρη μεταβολίζεται σε ενεργή τριφωσφορική μορφή εντός των κυττάρων και παρουσιάζει παρατεταμένη ενδοκυτταρική ημιζωή σε σύγκριση με την ακυκλοβίρη, επιτρέπoντας λιγότερο συχνά δοσολογικά σχήματα. Σε μια μελέτη των Tsujimura et al. (2010) στο Journal of Veterinary Medical Science, διερευνήθηκε η φαρμακοκινητική της πενικλοβίρης μετά από χορήγηση του προφαρμάκου της, φαμκικλοβίρης, σε άλογα, παρέχοντας πρόσθετα δεδομένα για την κατανόηση της απορρόφησης και του μεταβολισμού του φαρμάκου σε διαφορετικά είδη.

 

Συγκριτική αποτελεσματικότητα

Η πενικλοβίρη (φάρμακο Fenivir, Denavir, Vectavir, Pencivir κ.α.) έχει επιδείξει εξαιρετική αποτελεσματικότητα στη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα σε σύγκριση με άλλες διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές. Σε κλινικές μελέτες, η τοπική εφαρμογή πενικλοβίρης οδήγησε σε ταχύτερη επούλωση των βλαβών και μείωση της διάρκειας των συμπτωμάτων σε σχέση με εικονικό φάρμακο και ακυκλοβίρη. Επιπλέον, η πενικλοβίρη έχει αποδειχθεί ανώτερη από τη δοκοσανόλη όσον αφορά την κλινική και ιολογική αποτελεσματικότητα, όπως αναφέρεται στη συστηματική ανασκόπηση των Hammer et al. στο περιοδικό Dermatology.

Συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις

Πολλές συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις έχουν αξιολογήσει την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της πενικλοβίρης (φάρμακο Fenivir, Denavir, Vectavir, Pencivir κ.α.) στη διαχείριση του επιχείλιου έρπητα. Μια ολοκληρωμένη ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων από τους Hammer et al. κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πενικλοβίρη υπερτερεί έναντι άλλων τοπικών αντιικών παραγόντων, προσφέροντας ταχύτερη ανακούφιση από τα συμπτώματα και υψηλότερα ποσοστά πλήρους ίασης. Ωστόσο, οι συγγραφείς επισημαίνουν την ανάγκη για περαιτέρω υψηλής ποιότητας κλινικές δοκιμές για την ενίσχυση των υπαρχόντων αποδεικτικών στοιχείων.

Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις και μελλοντικές προοπτικές

Η τρέχουσα έρευνα επικεντρώνεται στη βελτιστοποίηση των σχημάτων δοσολογίας και στην ανάπτυξη νέων τρόπων χορήγησης της πενικλοβίρης για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της συμμόρφωσης των ασθενών. Καινοτόμες τεχνολογίες, όπως νανοσωματίδια και συστήματα διαδερμικής χορήγησης, διερευνώνται ως δυνητικές στρατηγικές για την ενίσχυση της διείσδυσης του φαρμάκου και την παράταση της αντιικής δράσης. Επιπλέον, συνδυαστικές θεραπείες που περιλαμβάνουν την πενικλοβίρη και άλλους αντιικούς ή ανοσοτροποποιητικούς παράγοντες αποτελούν αντικείμενο ενεργού έρευνας, με στόχο τη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων, ιδιαίτερα σε ασθενείς με συχνές υποτροπές.

Μελλοντικές προοπτικές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη εμβολίων για την πρόληψη των λοιμώξεων από τον ιό του απλού έρπητα, καθώς και στοχευμένων θεραπειών που βασίζονται στην κατανόηση των μοριακών μηχανισμών της ιικής παθογένειας. Η τρέχουσα έρευνα, όπως η μελέτη των Prasse et al. που δημοσιεύθηκε στο Environmental Science & Technology, εξετάζει επίσης την περιβαλλοντική τύχη και τις επιπτώσεις των αντιικών φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της πενικλοβίρης (φάρμακο Fenivir, Denavir, Vectavir, Pencivir κ.α.), παρέχοντας σημαντικές πληροφορίες για τη βιώσιμη διαχείριση και χρήση αυτών των θεραπευτικών ουσιών.

 

Συνοπτικά

Η πενικλοβίρη (φάρμακο Fenivir, Pencivir κ.α.) είναι ένα αντιικό φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του επιχείλιου έρπητα. Ανήκει στην κατηγορία των συνθετικών νουκλεοσιδικών αναλόγων και δρα αναστέλλοντας την αντιγραφή του ιικού DNA. Η τοπική εφαρμογή της πενικλοβίρης έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση της διάρκειας και της σοβαρότητας των συμπτωμάτων του επιχείλιου έρπητα, επιταχύνοντας την επούλωση των βλαβών.

Η πενικλοβίρη παρουσιάζει χαμηλή συστηματική απορρόφηση και γενικά καλή ανοχή, με ήπιες και παροδικές τοπικές παρενέργειες. Σπάνιες περιπτώσεις αλλεργικών αντιδράσεων έχουν αναφερθεί. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας του ιού στην πενικλοβίρη θεωρείται σπάνια, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς ή σε άτομα με συχνές υποτροπές.

Συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει την ανώτερη αποτελεσματικότητα της πενικλοβίρης σε σύγκριση με άλλους τοπικούς αντιικούς παράγοντες. Τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις επικεντρώνονται στη βελτιστοποίηση των σχημάτων δοσολογίας, την ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων χορήγησης και τη διερεύνηση συνδυαστικών θεραπειών για τη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων.

elpedia.gr

 

ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν. Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.

 

Βιβλιογραφία

1. Hammer, K. D., Dietz, J., Lo, T. S., & Johnson, E. M. (2018). A Systematic Review on the Efficacy of Topical Acyclovir, Penciclovir, and Docosanol for the Treatment of Herpes Simplex Labialis. Dermatology. researchgate
2. Prasse, C., Wagner, M., Schulz, R., & Ternes, T. A. (2011). Biotransformation of the antiviral drugs acyclovir and penciclovir in activated sludge treatment. Environmental science & technology, 45(7), 2761-2769. pubs.acs.org
3. Tsujimura, K., Yamada, M., Nagata, S., Yamanishi, K., & Nemoto, H. (2010). Pharmacokinetics of penciclovir after oral administration of its prodrug famciclovir to horses. Journal of Veterinary Medical Science, 72(3), 357-361. jstage.jst

 

Συχνές Ερωτήσεις