Τι είναι η Ολανζαπίνη;
Τι είναι η Ολανζαπίνη;Η ολανζαπίνη (olanzapine) είναι ένα αντιψυχωτικό φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρέως στην ψυχιατρική. Ένα δημοφιλές εμπορικό σκεύασμα που περιέχει ολανζαπίνη είναι το φάρμακο Zalasta, ενώ κυκλοφορούν και άλλα όπως τα Zyprexa, Olanzax, Rexapin κ.α. Στο παρόν άρθρο θα αναλύσουμε πρόσφατες έρευνες και ανασκοπήσεις σχετικά με την ολανζαπίνη, όπως αυτές των Meftah et al. (2020), Komossa et al. (2010) και Chue & Chue (2012), για να διερευνήσουμε τις ιδιότητες, τη χρήση και τις επιδράσεις αυτής της δραστικής ουσίας.
Ορισμός και ταυτότητα του φαρμάκου
Η ολανζαπίνη ανήκει στην κατηγορία των άτυπων αντιψυχωτικών φαρμάκων δεύτερης γενιάς. Χημικά, είναι μια θειενοβενζοδιαζεπίνη με τον μοριακό τύπο C17H20N4S. Κυκλοφορεί σε μορφή δισκίων, ταχείας αποδέσμευσης ή παρατεταμένης αποδέσμευσης, καθώς και σε ενέσιμη μορφή παμοϊκού άλατος ολανζαπίνης για ενδομυϊκή χορήγηση (Chue & Chue, 2012).
Θεραπευτική κατηγορία
Η ολανζαπίνη χρησιμοποιείται κυρίως για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας και των διπολικών διαταραχών. Είναι αποτελεσματική τόσο στην οξεία φάση όσο και στη μακροχρόνια διαχείριση αυτών των ψυχικών διαταραχών, συμβάλλοντας στη μείωση των θετικών και αρνητικών συμπτωμάτων, καθώς και στην πρόληψη των υποτροπών (Meftah et al., 2020).
Χημική δομή και ιδιότητες
Η ολανζαπίνη έχει μια πολύπλοκη χημική δομή που συνδυάζει στοιχεία από τις βενζοδιαζεπίνες και τις θειενοβενζοδιαζεπίνες. Είναι μια λιπόφιλη ουσία με χαμηλή υδατοδιαλυτότητα. Απορροφάται καλά από το γαστρεντερικό σύστημα μετά την από του στόματος χορήγηση, με μέγιστη συγκέντρωση στο πλάσμα να επιτυγχάνεται εντός 6 ωρών. Μεταβολίζεται κυρίως στο ήπαρ μέσω του κυτοχρώματος P450 (CYP1A2 και CYP2D6) (Komossa et al., 2010).
Μηχανισμός δράσης
Η ολανζαπίνη ασκεί τη δράση της μέσω του ανταγωνισμού σε πολλαπλούς υποδοχείς στον εγκέφαλο, με ιδιαίτερη συγγένεια για τους υποδοχείς σεροτονίνης 5-HT2A και ντοπαμίνης D2. Επιπλέον, έχει ανταγωνιστική δράση στους υποδοχείς 5-HT2C, 5-HT6, 5-HT7, D1, D3, D4, ισταμίνης H1, και άλφα-1 αδρενεργικούς υποδοχείς. Αυτό το πολύπλευρο προφίλ υποδοχέων είναι υπεύθυνο για το ευρύ φάσμα θεραπευτικών αποτελεσμάτων της ολανζαπίνης (Meftah et al., 2020).
Προειδοποιήσεις
Πριν ξεκινήσετε τη λήψη ολανζαπίνης (Zalasta), είναι σημαντικό να ενημερώσετε τον γιατρό σας για τυχόν ιατρικές παθήσεις, ιδιαίτερα για διαβήτη, καρδιαγγειακές παθήσεις, επιληψία ή παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό. Επίσης, αναφέρετε αν έχετε ιστορικό δυσκοιλιότητας, γλαυκώματος ή υπερτροφίας του προστάτη. Η ολανζαπίνη μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων των αντικαταθλιπτικών, των αντιεπιληπτικών και των αντιχολινεργικών φαρμάκων (Komossa et al., 2010).
Πριν τη λήψη του φαρμάκου “Ολανζαπίνη”
Προφυλάξεις πριν τη λήψη
Ενημερώστε τον γιατρό σας αν είστε έγκυος, σχεδιάζετε να μείνετε έγκυος ή θηλάζετε. Η ολανζαπίνη μπορεί να περάσει στο μητρικό γάλα και να επηρεάσει το βρέφος. Πριν από οποιαδήποτε χειρουργική επέμβαση ή οδοντιατρική εργασία, ενημερώστε τους επαγγελματίες υγείας ότι λαμβάνετε ολανζαπίνη. Μην σταματήσετε απότομα τη λήψη του φαρμάκου χωρίς τη συμβουλή του γιατρού σας, καθώς μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα απόσυρσης (Meftah et al., 2020).
Τι πρέπει να αποφύγετε
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας με ολανζαπίνη, αποφύγετε την κατανάλωση αλκοόλ, καθώς μπορεί να ενισχύσει ορισμένες παρενέργειες. Η ολανζαπίνη μπορεί να προκαλέσει υπνηλία, οπότε να είστε προσεκτικοί όταν οδηγείτε ή χειρίζεστε μηχανήματα. Αποφύγετε την έκθεση σε υψηλές θερμοκρασίες ή την παρατεταμένη ηλιοθεραπεία, καθώς το φάρμακο μπορεί να αυξήσει την ευαισθησία του δέρματος στον ήλιο.
Δοσολογία και χορήγηση του φαρμάκου “Ολανζαπίνη”
Δοσολογικό σχήμα
Η δοσολογία της ολανζαπίνης εξατομικεύεται ανάλογα με την κατάσταση και την ανταπόκριση του ασθενούς. Για τη σχιζοφρένεια, η συνήθης δόση έναρξης είναι 5-10 mg ημερησίως, με στόχο τη δόση συντήρησης των 10-20 mg ημερησίως. Στη διπολική διαταραχή, η δόση έναρξης είναι συνήθως 10-15 mg ημερησίως, με δόση συντήρησης 5-20 mg ημερησίως. Οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία μπορεί να χρειαστούν χαμηλότερες δόσεις (Chue & Chue, 2012).
Οδοί και τρόποι χορήγησης
Η ολανζαπίνη χορηγείται συνήθως από το στόμα σε μορφή δισκίων, τα οποία μπορούν να λαμβάνονται με ή χωρίς τροφή. Τα δισκία παρατεταμένης αποδέσμευσης πρέπει να καταπίνονται ολόκληρα και δεν πρέπει να μασώνται ή να συνθλίβονται. Σε επείγουσες καταστάσεις, η ολανζαπίνη μπορεί επίσης να χορηγηθεί ενδομυϊκά ως παμοϊκό άλας ολανζαπίνης για ταχεία καταστολή της διέγερσης ή της ψύχωσης.
Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση του φαρμάκου “Ολανζαπίνη”;
Εάν παραλείψετε μια δόση ολανζαπίνης (φάρμακο Zalasta, Zyprexa, Olanzax κ.α.), πάρτε την αμέσως μόλις το θυμηθείτε. Ωστόσο, εάν πλησιάζει η ώρα για την επόμενη δόση, παραλείψτε την δόση που ξεχάσατε και συνεχίστε με το κανονικό σας δοσολογικό πρόγραμμα. Μην πάρετε διπλή δόση για να αναπληρώσετε τη δόση που παραλείψατε, καθώς αυτό μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο παρενεργειών.
Υπερδοσολογία
Σε περίπτωση υπερδοσολογίας ολανζαπίνης, αναζητήστε άμεσα ιατρική βοήθεια. Τα συμπτώματα υπερδοσολογίας μπορεί να περιλαμβάνουν υπνηλία, σύγχυση, ταχυκαρδία, υπόταση, εξωπυραμιδικά συμπτώματα και κώμα. Η διαχείριση της υπερδοσολογίας περιλαμβάνει υποστηρικτική φροντίδα, με παρακολούθηση των ζωτικών σημείων και συμπτωματική θεραπεία. Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο για την ολανζαπίνη (Komossa et al., 2010).
Ανεπιθύμητες Ενέργειες του φαρμάκου “Ολανζαπίνη”
Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες της ολανζαπίνης περιλαμβάνουν:
- Υπνηλία και καταστολή
- Αύξηση βάρους και μεταβολικές διαταραχές (υπεργλυκαιμία, δυσλιπιδαιμία)
- Ζάλη και ορθοστατική υπόταση
- Αντιχολινεργικές επιδράσεις (ξηροστομία, δυσκοιλιότητα, θάμβος όρασης)
- Εξωπυραμιδικά συμπτώματα (ακαθησία, παρκινσονισμός, δυστονία)
Σπανιότερες αλλά σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν ακοκκιοκυτταραιμία, κακόηθες νευροληπτικό σύνδρομο, επιληπτικές κρίσεις και παράταση του διαστήματος QT (Meftah et al., 2020). Ενημερώστε άμεσα τον γιατρό σας εάν παρουσιάσετε οποιαδήποτε από αυτά τα σοβαρά συμπτώματα.
Αλληλεπιδράσεις
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου
Η ολανζαπίνη μπορεί να αλληλεπιδράσει με διάφορα φάρμακα, όπως:
- Φάρμακα που επηρεάζουν το CYP1A2 (π.χ. φλουβοξαμίνη, σιπροφλοξασίνη)
- Άλλα αντιψυχωτικά και βενζοδιαζεπίνες (αυξημένος κίνδυνος καταστολής)
- Αντιχολινεργικά φάρμακα (αυξημένες αντιχολινεργικές επιδράσεις)
- Φάρμακα που παρατείνουν το διάστημα QT (π.χ. κάποια αντιαρρυθμικά, αντικαταθλιπτικά)
Ενημερώστε τον γιατρό σας για όλα τα φάρμακα, συμπληρώματα και βότανα που λαμβάνετε πριν ξεκινήσετε τη θεραπεία με ολανζαπίνη (Chue & Chue, 2012).
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής
Η τροφή δεν επηρεάζει σημαντικά την απορρόφηση της ολανζαπίνης, επομένως τα δισκία μπορούν να λαμβάνονται με ή χωρίς γεύματα. Ωστόσο, η κατανάλωση αλκοόλ πρέπει να αποφεύγεται, καθώς μπορεί να ενισχύσει τις κατασταλτικές επιδράσεις της ολανζαπίνης και να αυξήσει τον κίνδυνο ηπατικής βλάβης.
Πρόσθετες σημαντικές πληροφορίες
Ανάπτυξη ανθεκτικότητας
Η μακροχρόνια χρήση ολανζαπίνης μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ανοχής σε ορισμένες από τις θεραπευτικές της επιδράσεις, ιδιαίτερα στις αντιψυχωτικές και κατασταλτικές ιδιότητες. Ωστόσο, η ανοχή στις αντιμανιακές και σταθεροποιητικές της διάθεσης επιδράσεις είναι λιγότερο συχνή. Σε περιπτώσεις ανάπτυξης ανοχής, ο γιατρός μπορεί να προσαρμόσει τη δοσολογία ή να εξετάσει εναλλακτικές θεραπευτικές επιλογές (Meftah et al., 2020).
Κλινικές μελέτες του φαρμάκου “Ολανζαπίνη”
Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια της ολανζαπίνης έχουν αξιολογηθεί σε πολυάριθμες κλινικές δοκιμές για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας, της διπολικής διαταραχής και άλλων ψυχικών διαταραχών. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η ολανζαπίνη είναι αποτελεσματική στη μείωση των θετικών και αρνητικών συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας, καθώς και στη θεραπεία των μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων στη διπολική διαταραχή. Επιπλέον, η ολανζαπίνη έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τον κίνδυνο υποτροπής και βελτιώνει τη συνολική λειτουργικότητα των ασθενών (Komossa et al., 2010).
Συγκριτική αποτελεσματικότητα
Σε σύγκριση με άλλα άτυπα αντιψυχωτικά, όπως η ρισπεριδόνη, η κουετιαπίνη και η ζιπρασιδόνη, η ολανζαπίνη έχει δείξει παρόμοια ή ανώτερη αποτελεσματικότητα στη θεραπεία της σχιζοφρένειας και της διπολικής διαταραχής. Ωστόσο, το προφίλ παρενεργειών της ολανζαπίνης, ιδιαίτερα ο κίνδυνος αύξησης βάρους και μεταβολικών διαταραχών, μπορεί να διαφέρει από αυτό άλλων αντιψυχωτικών φαρμάκων (Komossa et al., 2010). Η επιλογή του κατάλληλου φαρμάκου εξαρτάται από τις ατομικές ανάγκες και προτιμήσεις του ασθενούς, καθώς και από την κλινική κρίση του θεράποντος ιατρού.
Φαρμακολογικά χαρακτηριστικά (φάρμακο Zalasta, Zyprexa, Olanzax κ.α.)
Η ολανζαπίνη έχει ένα μοναδικό φαρμακολογικό προφίλ που συνδυάζει ισχυρό ανταγωνισμό στους υποδοχείς της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης με πρόσθετες επιδράσεις στους υποδοχείς της ισταμίνης, της ακετυλοχολίνης και της νορεπινεφρίνης. Αυτό το πολύπλευρο προφίλ υποδοχέων ευθύνεται τόσο για τις θεραπευτικές επιδράσεις όσο και για τις ανεπιθύμητες ενέργειες της ολανζαπίνης (Chue & Chue, 2012). Η ισχυρή συγγένεια της ολανζαπίνης για τους 5-HT2A υποδοχείς σε σχέση με τους υποδοχείς D2 μπορεί να συμβάλλει στη μειωμένη επίπτωση των εξωπυραμιδικών παρενεργειών σε σύγκριση με τα τυπικά αντιψυχωτικά.
Συνοπτικά
Η ολανζαπίνη (φάρμακο Zalasta, Zyprexa, Olanzax) είναι ένα αντιψυχωτικό φάρμακο που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της σχιζοφρένειας και της διπολικής διαταραχής. Ανήκει στην κατηγορία των άτυπων αντιψυχωτικών και δρα κυρίως ανταγωνιζόμενη τους υποδοχείς της σεροτονίνης και της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο. Η ολανζαπίνη έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη μείωση των θετικών και αρνητικών συμπτωμάτων της σχιζοφρένειας, καθώς και στη θεραπεία των μανιακών και καταθλιπτικών επεισοδίων στη διπολική διαταραχή. Ωστόσο, μπορεί να προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως αύξηση βάρους, μεταβολικές διαταραχές, υπνηλία και εξωπυραμιδικά συμπτώματα. Η δοσολογία πρέπει να εξατομικεύεται και να παρακολουθείται στενά από τον θεράποντα ιατρό. Η ολανζαπίνη μπορεί να αλληλεπιδράσει με άλλα φάρμακα και η χρήση της απαιτεί προσοχή σε ειδικούς πληθυσμούς, όπως οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία. Συνοπτικά, η ολανζαπίνη αποτελεί ένα πολύτιμο θεραπευτικό εργαλείο στην ψυχιατρική, αλλά η χρήση της πρέπει να γίνεται πάντα υπό ιατρική επίβλεψη και με προσεκτική παρακολούθηση των παρενεργειών.
elpedia.gr
ΠΡΟΣΟΧΗ: Είναι ζωτικής σημασίας να μην λαμβάνετε ποτέ κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα χωρίς την επίβλεψη και καθοδήγηση ενός ειδικευμένου ιατρού. Να συμβουλεύεστε πάντοτε το ένθετο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε φαρμακευτικού προϊόντος που σας έχει συνταγογραφηθεί, καθώς ο κάθε φαρμακευτικός οίκος περιγράφει με ακρίβεια τις ιδιαίτερες προδιαγραφές που αφορούν το συγκεκριμένο σκεύασμα, και οι οποίες ενδέχεται να επικαιροποιούνται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Σημειώνεται ότι οι εμπορικές ονομασίες που αναφέρονται στο παρόν άρθρο αντιστοιχούν σε ευρέως γνωστά φαρμακευτικά σκευάσματα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες υπό ανάλυση. Ωστόσο, ενδέχεται να υπάρχουν διαφοροποιήσεις ανάλογα με τη σύνθεση του εκάστοτε φαρμάκου. Το παρόν άρθρο εστιάζει στην ανάλυση της δραστικής ουσίας και όχι στην εμπορική ονομασία του φαρμάκου. Η αναφορά των εμπορικών ονομασιών γίνεται αποκλειστικά για τη διευκόλυνση των αναγνωστών, οι οποίοι θα πρέπει να μελετούν προσεκτικά το φύλλο οδηγιών κάθε εμπορικού σκευάσματος που χρησιμοποιούν.
Είναι απαραίτητο να έχετε στενή συνεργασία με τον θεράποντα ιατρό σας και τον φαρμακοποιό σας. Η αυτοχορήγηση οποιουδήποτε φαρμάκου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την υγεία σας και πρέπει να αποφεύγεται ρητά.
Βιβλιογραφία
- Meftah, A. M., Deckler, E., Citrome, L., & Kantrowitz, J. T. (2020). New discoveries for an old drug: a review of recent olanzapine research. Postgraduate Medicine, 132(1), 80-90. tandfonline
- Komossa, K., Rummel‐Kluge, C., Hunger, H., Schmid, F., Schwarz, S., Duggan, L., … & Leucht, S. (2010). Olanzapine versus other atypical antipsychotics for schizophrenia. Cochrane Database of Systematic Reviews, (3). cochranelibrary
- Chue, P., & Chue, J. (2012). A review of olanzapine pamoate. Expert Opinion on Pharmacotherapy, 13(11), 1661-1670. tandfonline