Τι είναι το AFINITOR (Εβερόλιμους);
Το AFINITOR (εβερόλιμους) είναι ένα φαρμακευτικό σκεύασμα που περιέχει τη δραστική ουσία εβερόλιμους (everolimus). Το εβερόλιμους είναι ένας εκλεκτικός αναστολέας της mTOR (mammalian target of rapamycin, στόχος της ραπαμυκίνης στα θηλαστικά). Η mTOR είναι μία κινάση σερίνης-θρεονίνης, η οποία παίζει καίριο ρόλο στη ρύθμιση του κυτταρικού μεταβολισμού, της αύξησης και του πολλαπλασιασμού. Η δράση της mTOR είναι γνωστό πως είναι απορυθμισμένη σε πολλούς τύπους ανθρώπινων καρκίνων. Το φάρμακο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία ορισμένων τύπων καρκίνου, όπως ο προχωρημένος καρκίνος του μαστού, ο καρκίνος των νεφρών, και ορισμένοι τύποι νευροενδοκρινών όγκων. Επίσης, χρησιμοποιείται σε ασθενείς με οζώδη σκλήρυνση (tuberous sclerosis complex, TSC) που σχετίζεται με αγγειομυολίπωμα των νεφρών ή με υποεπενδυματικά γιγαντοκυτταρικά αστροκυττώματα (subependymal giant cell astrocytoma, SEGA).
Ενεργά συστατικά: Εβερόλιμους (Everolimus). Θεραπευτική κατηγορία: Αντινεοπλασματικοί παράγοντες, αναστολείς της πρωτεϊνικής κινάσης, αναστολείς της mTOR. Χημική δομή: Το εβερόλιμους είναι παράγωγο της ραπαμυκίνης. Μηχανισμός δράσης: Το εβερόλιμους δεσμεύεται στην ενδοκυττάρια πρωτεΐνη FKBP12, σχηματίζοντας ένα σύμπλοκο που αναστέλλει τη δράση της mTOR. Η αναστολή της mTOR μειώνει τη δραστηριότητα των μεταβολικών οδών που εμπλέκονται στην αύξηση και τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.
Ενδείξεις για το AFINITOR (Εβερόλιμους)
Το AFINITOR (εβερόλιμους) ενδείκνυται για τη θεραπεία:
- Προχωρημένου καρκίνου του μαστού θετικού στους ορμονικούς υποδοχείς, HER2/neu αρνητικού, σε συνδυασμό με αναστολέα αρωματάσης, σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες χωρίς συμπτωματική σπλαγχνική νόσο, μετά από υποτροπή ή εξέλιξη της νόσου έπειτα από θεραπεία με μη στεροειδή αναστολέα αρωματάσης.
- Προχωρημένων νευροενδοκρινών όγκων παγκρεατικής προέλευσης, καλώς ή μετρίως διαφοροποιημένων, μη λειτουργικών, ανεγχείρητων ή μεταστατικών, σε ενήλικες με εξελισσόμενη νόσο.
- Προχωρημένων νευροενδοκρινών όγκων γαστρεντερικής ή πνευμονικής προέλευσης, καλώς διαφοροποιημένων, μη λειτουργικών, ανεγχείρητων ή μεταστατικών, σε ενήλικες με εξελισσόμενη νόσο.
- Προχωρημένου νεφροκυτταρικού καρκινώματος, σε ασθενείς στους οποίους η νόσος εξελίχθηκε κατά τη διάρκεια ή μετά από στοχευμένη θεραπεία με VEGF (αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας).
- Αγγειομυολιπώματος των νεφρών που σχετίζεται με το σύμπλοκο οζώδους σκλήρυνσης (TSC), σε ενήλικες που διατρέχουν κίνδυνο επιπλοκών (με βάση παράγοντες όπως το μέγεθος του όγκου ή η παρουσία ανευρύσματος, ή η παρουσία πολλαπλών ή αμφοτερόπλευρων όγκων), αλλά δεν απαιτούν άμεση χειρουργική επέμβαση.
- Υποεπενδυματικών γιγαντοκυτταρικών αστροκυττωμάτων (SEGA) που σχετίζονται με το σύμπλοκο οζώδους σκλήρυνσης (TSC), σε ενήλικες και παιδιατρικούς ασθενείς, τα οποία δεν είναι κατάλληλα για χειρουργική εξαίρεση. Σε μια μελέτη αξιολογήθηκε η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου (everolimus therapy) σε ασθενείς (Arena ME, Bizzoca et al.,2021).
Προφυλάξεις
Η χρήση του AFINITOR (εβερόλιμους) απαιτεί προσοχή σε ορισμένες περιπτώσεις. Μη λοιμώδης πνευμονίτιδα είναι μια συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια και απαιτείται προσεκτική παρακολούθηση των ασθενών για την εμφάνιση συμπτωμάτων. Στοματίτιδα, άλλη συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια, μπορεί να αντιμετωπιστεί με στοματικά διαλύματα κορτικοστεροειδών.
Ειδικές προειδοποιήσεις για ηλικιωμένους, παιδιά και εγκύους
- Ηλικιωμένοι: Οι ηλικιωμένοι ασθενείς (>65 ετών) ενδέχεται να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων ανεπιθύμητων ενεργειών, όπως πνευμονίτιδα και στοματίτιδα.
- Παιδιά: Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του AFINITOR (εβερόλιμους) σε παιδιά με αγγειομυολίπωμα των νεφρών που σχετίζεται με TSC και δεν έχουν SEGA δεν έχουν τεκμηριωθεί. Σε ασθενείς με SEGA σχετιζόμενο με TSC, η δοσολογία προσαρμόζεται ανάλογα με την ηλικία και την επιφάνεια σώματος.
- Έγκυες: Το AFINITOR (εβερόλιμους) αντενδείκνυται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, καθώς μελέτες σε ζώα έχουν δείξει εμβρυοτοξικότητα. Γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία θα πρέπει να χρησιμοποιούν αποτελεσματική αντισύλληψη κατά τη διάρκεια της θεραπείας και για 8 εβδομάδες μετά την τελευταία δόση. Πραγματοποιήθηκε έρευνα (adjuvant everolimus) για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας (CW Ryan, CM Tangen, et al. 2023).
Παρενέργειες
Το AFINITOR (εβερόλιμους), όπως όλα τα φάρμακα, μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες, αν και δεν παρουσιάζονται σε όλους τους ασθενείς. Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες περιλαμβάνουν:
- Λοιμώξεις: Αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων (βακτηριακές, μυκητιασικές, ιογενείς).
- Μη λοιμώδης πνευμονίτιδα: Φλεγμονή των πνευμόνων που δεν οφείλεται σε λοίμωξη.
- Στοματίτιδα: Φλεγμονή του στόματος, με έλκη και πόνο.
- Δερματικό εξάνθημα: Διάφορες μορφές δερματικών αντιδράσεων.
- Κόπωση: Αίσθημα έντονης κούρασης.
- Διάρροια.
- Μείωση της όρεξης.
- Αναιμία: Μείωση των ερυθρών αιμοσφαιρίων.
- Υπεργλυκαιμία: Αύξηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα.
- Υπερχοληστερολαιμία: Αύξηση των επιπέδων χοληστερόλης στο αίμα.
- Περιφερικό οίδημα: Πρήξιμο στα άκρα (χέρια, πόδια).
Άλλες, λιγότερο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες, μπορεί να περιλαμβάνουν διαταραχές της γεύσης, κεφαλαλγία, ρινορραγία, υπέρταση, ναυτία, έμετο, κοιλιακό άλγος, πρωτεϊνουρία (παρουσία πρωτεΐνης στα ούρα), διαταραχές της εμμήνου ρύσεως, και επιβράδυνση της επούλωσης τραυμάτων.
Δοσολογία και Χορήγηση
Η δοσολογία του AFINITOR (εβερόλιμους) εξατομικεύεται ανάλογα με την ένδειξη, την ανταπόκριση του ασθενούς στη θεραπεία και την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών. Η συνήθης δόση είναι 10 mg μία φορά ημερησίως, λαμβανόμενη από το στόμα, περίπου την ίδια ώρα κάθε μέρα, με ή χωρίς τροφή. Η θεραπεία συνεχίζεται για όσο διάστημα παρατηρείται κλινικό όφελος ή μέχρι να εμφανιστεί μη αποδεκτή τοξικότητα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χρειαστεί προσαρμογή της δόσης ή προσωρινή διακοπή της θεραπείας λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών.
Τι να κάνω αν παραλείψω μια δόση AFINITOR (Εβερόλιμους);
Εάν παραλειφθεί μια δόση, δεν πρέπει να ληφθεί διπλή δόση για να αναπληρωθεί η δόση που ξεχάστηκε. Ο ασθενής θα πρέπει να πάρει την επόμενη προγραμματισμένη δόση του κανονικά. Είναι σημαντικό να ακολουθούνται πιστά οι οδηγίες του θεράποντος ιατρού.
Υπερδοσολογία
Η εμπειρία από περιπτώσεις υπερδοσολογίας με AFINITOR (εβερόλιμους) είναι περιορισμένη. Σε περίπτωση λήψης μεγαλύτερης δόσης από την κανονική, ο ασθενής πρέπει να επικοινωνήσει αμέσως με τον ιατρό του ή να μεταβεί στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο για την υπερδοσολογία με εβερόλιμους και η αντιμετώπιση είναι κυρίως υποστηρικτική.
Αλληλεπιδράσεις
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-φαρμάκου
Το AFINITOR (εβερόλιμους) μεταβολίζεται κυρίως από το ένζυμο CYP3A4 και είναι υπόστρωμα της P-γλυκοπρωτεΐνης (P-gp). Επομένως, η συγχορήγηση με ισχυρούς αναστολείς ή επαγωγείς του CYP3A4 και/ή της P-gp μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τα επίπεδα του εβερόλιμους στο αίμα. Ισχυροί αναστολείς του CYP3A4 (π.χ., κετοκοναζόλη, ιτρακοναζόλη, κλαριθρομυκίνη, ριτοναβίρη) αυξάνουν τα επίπεδα του εβερόλιμους και θα πρέπει να αποφεύγονται. Ισχυροί επαγωγείς του CYP3A4 (π.χ., ριφαμπικίνη, ριφαμπουτίνη, φαινυτοΐνη, καρβαμαζεπίνη) μειώνουν τα επίπεδα του εβερόλιμους και θα πρέπει επίσης να αποφεύγονται. Μέτριοι αναστολείς του CYP3A4 (π.χ., ερυθρομυκίνη, βεραπαμίλη, διλτιαζέμη, φλουκοναζόλη) και αναστολείς της P-gp (π.χ., κυκλοσπορίνη) μπορεί επίσης να αυξήσουν τα επίπεδα του εβερόλιμους, οπότε απαιτείται προσοχή και πιθανή προσαρμογή της δόσης. Φάνηκε ότι η συγχορήγηση του εβερολίμους με ορισμένα φάρμακα (everolimus blood levels) επηρεάζει τη δράση του (H Tedesco-Silva, F Saliba, MJ Barten et al. 2022).
Αλληλεπιδράσεις φαρμάκου-τροφής
Η κατανάλωση γκρέιπφρουτ ή χυμού γκρέιπφρουτ θα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της θεραπείας με AFINITOR (εβερόλιμους), καθώς αναστέλλει το CYP3A4 και μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα.
Υπερβολική Δόση
Σχετικά με την περίπτωση υπερβολικής δόσης, πρέπει να τονιστεί πως η εμπειρία σε ανθρώπους είναι περιορισμένη. Έχουν αναφερθεί μεμονωμένες περιπτώσεις ακούσιας λήψης υπερβολικής δόσης, με διάφορες εκδηλώσεις, ανάλογα με τη ληφθείσα δόση. Σε περίπτωση υποψίας υπερδοσολογίας, η χορήγηση του AFINITOR (εβερόλιμους) πρέπει να διακόπτεται αμέσως και να παρέχεται υποστηρικτική φροντίδα. Δεν υπάρχει ειδικό αντίδοτο, και η αντιμετώπιση περιλαμβάνει γενικά υποστηρικτικά μέτρα, όπως παρακολούθηση των ζωτικών σημείων και αντιμετώπιση τυχόν συμπτωμάτων.
Φύλαξη Φαρμάκου
Το AFINITOR (εβερόλιμους) πρέπει να φυλάσσεται σε θερμοκρασία δωματίου (έως 25°C), προστατευμένο από το φως και την υγρασία. Να φυλάσσεται στην αρχική του συσκευασία και να κρατείται μακριά από παιδιά. Μην χρησιμοποιείτε το φάρμακο μετά την ημερομηνία λήξης που αναγράφεται στη συσκευασία.
Ανάλυση Δραστικής Ουσίας
Το εβερόλιμους (everolimus), η δραστική ουσία του AFINITOR, είναι, όπως προαναφέρθηκε, ένας αναστολέας της mTOR κινάσης. Η mTOR (mammalian target of rapamycin) είναι μια σερινο-θρεονινική κινάση που ρυθμίζει τον κυτταρικό μεταβολισμό, την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό. Το εβερόλιμους, δεσμευόμενο στην ενδοκυτταρική πρωτεΐνη FKBP12, σχηματίζει ένα σύμπλεγμα το οποίο αναστέλλει την ενεργότητα της mTOR. Αυτή η αναστολή οδηγεί σε μειωμένη σηματοδότηση μέσω των μονοπατιών που ελέγχονται από την mTOR, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης της σύνθεσης πρωτεϊνών που εμπλέκονται στην κυτταρική ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό, καθώς και της αγγειογένεσης (δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων). Η απορρύθμιση της mTOR παρατηρείται σε πολλούς τύπους καρκίνου, καθιστώντας την έναν ελκυστικό θεραπευτικό στόχο.
Αποτελεσματικότητα
Η αποτελεσματικότητα του AFINITOR (εβερόλιμους) έχει αποδειχθεί σε κλινικές μελέτες για τις διάφορες ενδείξεις του. Στον προχωρημένο καρκίνο του μαστού, η προσθήκη του εβερόλιμους σε ορμονοθεραπεία βελτίωσε σημαντικά τον χρόνο επιβίωσης χωρίς εξέλιξη της νόσου σε σύγκριση με την ορμονοθεραπεία μόνο. Στους νευροενδοκρινείς όγκους, το εβερόλιμους έδειξε βελτίωση στην επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου σε ασθενείς με προχωρημένη νόσο, τόσο παγκρεατικής όσο και γαστρεντερικής/πνευμονικής προέλευσης. Στο προχωρημένο νεφροκυτταρικό καρκίνωμα, το εβερόλιμους βελτίωσε την επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου σε ασθενείς που είχαν προηγουμένως λάβει θεραπεία με αναστολείς VEGF. Τέλος, σε ασθενείς με αγγειομυολίπωμα των νεφρών ή SEGA που σχετίζονται με TSC, το εβερόλιμους μείωσε τον όγκο των βλαβών.
Πρόσθετες Σημαντικές Πληροφορίες
Ανάπτυξη Ανθεκτικότητας
Παρά την αρχική ανταπόκριση, η ανάπτυξη ανθεκτικότητας στο εβερόλιμους αποτελεί σημαντική πρόκληση. Οι μηχανισμοί ανθεκτικότητας είναι πολύπλοκοι και μπορεί να περιλαμβάνουν μεταλλάξεις στο γονίδιο mTOR, ενεργοποίηση εναλλακτικών οδών σηματοδότησης ή άλλες γενετικές και επιγενετικές αλλαγές. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη στρατηγικών για την υπέρβαση της ανθεκτικότητας, όπως ο συνδυασμός του εβερόλιμους με άλλους στοχευμένους παράγοντες. Έχει πραγματοποιηθεί μελέτη (receive everolimus) που ασχολείται με ασθενείς που έλαβαν θεραπεία (TK Choueiri, T Powles, K Peltola et al. 2024).
Προκλινικές και Κλινικές Μελέτες
Η ανάπτυξη του AFINITOR (εβερόλιμους) βασίστηκε σε εκτεταμένες προκλινικές και κλινικές μελέτες. Σε προκλινικά μοντέλα, το εβερόλιμους έδειξε ισχυρή αντικαρκινική δράση σε διάφορους τύπους καρκινικών κυττάρων, αναστέλλοντας την ανάπτυξη και τον πολλαπλασιασμό τους, καθώς και την αγγειογένεση. Αυτά τα ευρήματα οδήγησαν στην έναρξη κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους. Οι κλινικές μελέτες Φάσης Ι καθόρισαν τη συνιστώμενη δόση και το προφίλ ασφάλειας του φαρμάκου. Στη συνέχεια, μελέτες Φάσης ΙΙ και ΙΙΙ αξιολόγησαν την αποτελεσματικότητα του εβερόλιμους σε διάφορους τύπους καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού, των νευροενδοκρινών όγκων και του νεφροκυτταρικού καρκινώματος, καθώς και σε ασθενείς με TSC που σχετίζεται με αγγειομυολίπωμα των νεφρών ή SEGA. Αυτές οι μελέτες κατέδειξαν στατιστικά σημαντική βελτίωση στην επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου ή/και στη μείωση του όγκου, οδηγώντας στην έγκριση του φαρμάκου για τις συγκεκριμένες ενδείξεις.
Μετεγκριτικές Μελέτες, Φαρμακοεπαγρύπνηση και Φαρμακοκινητικά Χαρακτηριστικά
Μετά την έγκριση του AFINITOR (εβερόλιμους), συνεχίζονται οι μετεγκριτικές μελέτες (Φάσης IV) για την περαιτέρω αξιολόγηση της μακροχρόνιας ασφάλειας και αποτελεσματικότητας του φαρμάκου σε πραγματικές συνθήκες χρήσης. Η φαρμακοεπαγρύπνηση διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στην παρακολούθηση και τον εντοπισμό τυχόν σπάνιων ή απρόβλεπτων ανεπιθύμητων ενεργειών που δεν είχαν παρατηρηθεί στις κλινικές δοκιμές. Όσον αφορά τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά, το εβερόλιμους απορροφάται ταχέως μετά την από του στόματος χορήγηση, με μέγιστες συγκεντρώσεις στο πλάσμα να επιτυγχάνονται εντός 1-2 ωρών. Έχει μεγάλο χρόνο ημιζωής (περίπου 30 ώρες), γεγονός που επιτρέπει τη χορήγηση μία φορά ημερησίως. Το εβερόλιμους μεταβολίζεται εκτενώς στο ήπαρ, κυρίως από το ένζυμο CYP3A4, και αποβάλλεται κυρίως με τα κόπρανα. Η αξιολόγηση των ανεπιθύμητων ενεργειών (side‑effects) γίνεται συστηματικά (C Arena, ME Bizzoca et al. 2021).
Συγκριτική Αποτελεσματικότητα
Η συγκριτική αποτελεσματικότητα του AFINITOR (εβερόλιμους) έναντι άλλων θεραπευτικών επιλογών έχει αξιολογηθεί σε διάφορες μελέτες, αν και οι άμεσες συγκρίσεις (head-to-head) είναι περιορισμένες. Στον προχωρημένο καρκίνο του μαστού, το εβερόλιμους σε συνδυασμό με αναστολέα αρωματάσης έχει συγκριθεί έμμεσα με άλλους συνδυασμούς ορμονοθεραπείας, όπως η παλβοσικλίμπη (palbociclib) σε συνδυασμό με αναστολέα αρωματάσης. Ενώ και οι δύο συνδυασμοί έχουν δείξει βελτίωση στην επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου, η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως το προφίλ τοξικότητας, το ιστορικό προηγούμενης θεραπείας και τις ατομικές προτιμήσεις του ασθενούς. Στους νευροενδοκρινείς όγκους, το εβερόλιμους έχει συγκριθεί με άλλα στοχευμένα φάρμακα, όπως η σουνιτινίμπη (sunitinib), σε ασθενείς με παγκρεατικούς νευροενδοκρινείς όγκους, με παρόμοια αποτελεσματικότητα. Στο προχωρημένο νεφροκυτταρικό καρκίνωμα, το εβερόλιμους έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως ως θεραπεία δεύτερης γραμμής μετά από αποτυχία αναστολέων VEGF. Ωστόσο, νεότεροι παράγοντες, όπως οι αναστολείς των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος (immune checkpoint inhibitors), έχουν πλέον καθιερωθεί ως θεραπεία πρώτης γραμμής, μετατοπίζοντας τον ρόλο του εβερόλιμους σε μεταγενέστερες γραμμές θεραπείας.
Συστηματικές Ανασκοπήσεις και Μετα-Αναλύσεις
Έχουν διεξαχθεί συστηματικές ανασκοπήσεις και μετα-αναλύσεις για να συνθέσουν τα διαθέσιμα δεδομένα σχετικά με την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια του AFINITOR (εβερόλιμους) στις διάφορες ενδείξεις του. Αυτές οι ανασκοπήσεις παρέχουν μια συνολική εκτίμηση του οφέλους και του κινδύνου του φαρμάκου, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα πολλαπλών κλινικών δοκιμών. Μια μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε έδειξε ότι το εβερόλιμους βελτιώνει σημαντικά την επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου σε ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο του μαστού θετικό στους ορμονικούς υποδοχείς, HER2/neu αρνητικό, σε σύγκριση με την ορμονοθεραπεία μόνο. Άλλες μετα-αναλύσεις έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα του εβερόλιμους σε νευροενδοκρινείς όγκους και νεφροκυτταρικό καρκίνωμα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι μετα-αναλύσεις μπορεί να υπόκεινται σε περιορισμούς, όπως η ετερογένεια μεταξύ των μελετών και η πιθανότητα μεροληψίας δημοσίευσης.
Τρέχουσες Ερευνητικές Κατευθύνσεις και Μελλοντικές Προοπτικές
Οι τρέχουσες ερευνητικές κατευθύνσεις για το AFINITOR (εβερόλιμους) εστιάζουν στην περαιτέρω βελτιστοποίηση της χρήσης του, στον εντοπισμό βιοδεικτών πρόβλεψης ανταπόκρισης και στην ανάπτυξη συνδυαστικών θεραπειών για την υπέρβαση της ανθεκτικότητας. Διερευνάται η χρήση του εβερόλιμους σε συνδυασμό με άλλους στοχευμένους παράγοντες, όπως αναστολείς CDK4/6 (π.χ., παλβοσικλίμπη, ριβοσικλίμπη) στον καρκίνο του μαστού, ή με αναστολείς των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού συστήματος σε διάφορους τύπους καρκίνου. Επίσης, μελετάται η χρήση του εβερόλιμους σε πρωιμότερα στάδια της νόσου, όπως στη συμπληρωματική θεραπεία μετά από χειρουργική επέμβαση για νεφροκυτταρικό καρκίνωμα, με στόχο τη μείωση του κινδύνου υποτροπής. Έρευνες (effectiveness of everolimus) γίνονται για την συμπληρωματική θεραπεία (CW Ryan, CM Tangen, et al. 2023). Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων αναστολέων mTOR με βελτιωμένο προφίλ ασφάλειας και αποτελεσματικότητας αποτελεί έναν τομέα ενεργού έρευνας. Οι μελλοντικές προοπτικές περιλαμβάνουν την εξατομικευμένη θεραπεία με βάση τα μοριακά χαρακτηριστικά του όγκου και την ανάπτυξη συνδυαστικών στρατηγικών που στοχεύουν πολλαπλούς μηχανισμούς καρκινογένεσης για τη μεγιστοποίηση του θεραπευτικού οφέλους.
Το εβερόλιμους (everolimus), η δραστική ουσία του AFINITOR, προέρχεται από τη ραπαμυκίνη (rapamycin), μια φυσική ένωση που ανακαλύφθηκε αρχικά στο έδαφος του νησιού Ράπα Νούι (Νησί του Πάσχα) τη δεκαετία του 1970. Η ραπαμυκίνη βρέθηκε να έχει ισχυρές αντιμυκητιασικές ιδιότητες, αλλά αργότερα ανακαλύφθηκε ότι διαθέτει επίσης ανοσοκατασταλτικές και αντιπολλαπλασιαστικές δράσεις. Αυτές οι ιδιότητες οδήγησαν στην ανάπτυξή της ως ανοσοκατασταλτικού φαρμάκου για την πρόληψη της απόρριψης μοσχευμάτων σε μεταμοσχεύσεις οργάνων.
Η ανακάλυψη του μηχανισμού δράσης της ραπαμυκίνης, και συγκεκριμένα η αναστολή της πρωτεΐνης mTOR (mammalian target of rapamycin), άνοιξε νέους δρόμους για την ανάπτυξη φαρμάκων που στοχεύουν αυτό το κρίσιμο μονοπάτι. Το εβερόλιμους αναπτύχθηκε ως ένα ημισυνθετικό παράγωγο της ραπαμυκίνης, με βελτιωμένες φαρμακοκινητικές ιδιότητες και καλύτερη στοματική βιοδιαθεσιμότητα. Η Novartis Pharmaceuticals ανέπτυξε το εβερόλιμους.
Η έγκριση του εβερόλιμους για ιατρική χρήση ξεκίνησε το 2003 για την πρόληψη της απόρριψης μοσχευμάτων σε μεταμοσχεύσεις νεφρού και καρδιάς. Αργότερα, η έγκρισή του επεκτάθηκε για τη θεραπεία διαφόρων τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του προχωρημένου νεφροκυτταρικού καρκινώματος, των νευροενδοκρινών όγκων και του προχωρημένου καρκίνου του μαστού, καθώς και για τη θεραπεία του αγγειομυολιπώματος των νεφρών και των SEGA που σχετίζονται με την οζώδη σκλήρυνση.
Σχετικά με τη δραστική ουσία εβερόλιμους, θα αναλύσουμε δημοσιεύσεις σε έγκριτα ιατρικά περιοδικά όπως το The New England Journal of Medicine, The Lancet, International Journal of Oncology, Transplantation Proceedings και άλλα, καθώς και αποτελέσματα κλινικών μελετών και ερευνητικών εργασιών που έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα επιστημονικά συνέδρια.
Συνοπτικά για το Εβερόλιμους (φάρμακο AFINITOR)
Το AFINITOR (everolimus) είναι ένας αναστολέας της mTOR κινάσης, που χρησιμοποιείται κυρίως στην ογκολογία. Οι βασικές ενδείξεις περιλαμβάνουν ορισμένους τύπους προχωρημένου καρκίνου του μαστού, νευροενδοκρινείς όγκους και προχωρημένο νεφροκυτταρικό καρκίνωμα, καθώς και αγγειομυολίπωμα νεφρών και υποεπενδυματικά γιγαντοκυτταρικά αστροκυττώματα (SEGA) που σχετίζονται με την οζώδη σκλήρυνση. Αντενδείκνυται σε περιπτώσεις υπερευαισθησίας στη δραστική ουσία ή σε παράγωγα της ραπαμυκίνης, καθώς και κατά τη διάρκεια της κύησης.
Συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες συνίστανται σε λοιμώξεις, μη λοιμώδη πνευμονίτιδα, στοματίτιδα, δερματικά εξανθήματα, κόπωση, αιματολογικές διαταραχές (αναιμία), μεταβολικές διαταραχές (υπεργλυκαιμία, υπερχοληστερολαιμία) και οιδήματα. Απαιτείται προσοχή σε ασθενείς με ηπατική δυσλειτουργία, ενώ η συγχορήγηση με ισχυρούς αναστολείς ή επαγωγείς του CYP3A4 πρέπει να αποφεύγεται. Η ανάπτυξη ανθεκτικότητας αποτελεί σημαντική παράμετρο. Η δοσολογία εξατομικεύεται. Η λήψη του σχετιζέται και με εργαστηριακές ανωμαλίες.
elpedia.gr
ΠΡΟΣΟΧΗ: Μην παίρνετε ποτέ φάρμακα χωρίς να συμβουλευτείτε γιατρό. Διαβάζετε πάντα το φύλλο οδηγιών του φαρμάκου. Το παρόν εγκυκλοπαιδικό άρθρο αναφέρεται στην συγκεκριμένη δραστική ουσία και δεν αντικαθιστά τις οδηγίες του γιατρού ή του φαρμακοποιού σας.
Βιβλιογραφία
- Arena, C, ME Bizzoca et al. “International Journal of Oncology”. International Journal of Oncology, 2021.
- Choueiri, TK, T Powles, K Peltola et al. “New England“. New England Journal of Medicine, 2024.
- Ryan, CW, CM Tangen, EI Heath, MN Stein, MV Meng et al. “The Lancet“. The Lancet, 2023.
- Tedesco-Silva, H, F Saliba, MJ Barten et al. “Transplantation Proceedings“. Transplantation Proceedings, 2022.
